Rijksuniversiteit Groningen

Opinie 07: 'Overheid moet meer investeren in kennis over biodiversiteit als we willen voldoen aan Natura2000'

De Europese Unie is druk bezig met het invoeren van Natura2000: een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden dat ervoor moet zorgen dat de biodiversiteit gehandhaafd blijft. In Nederland is recentelijk een lijst opgesteld met 111 potentiële Natura2000-gebieden, waaronder het IJsselmeer, de Veluwe en de Waddenzee. Han Olff, hoogleraar ecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is een groot voorstander van Natura2000, maar plaatst wel belangrijke kanttekeningen bij het programma.

'Natura2000 moet ervoor zorgen dat er vanaf 2010 geen soorten meer uitsterven in Europa en de biodiversiteit niet verder afneemt,' legt Olff uit. Daarom moet elk EU-land een lijst maken met kenmerkende soorten en hun leefgebieden, waarvoor dat land internationale verantwoordelijkheid heeft. 'Voor Nederland zijn dat qua soorten bijvoorbeeld de grutto en de lepelaar. Maar het kan ook gaan om een klein kevertje of slakje.' Deze zeldzame soorten en leefgebieden moeten vervolgens - via nationale regelgeving en lokale maatregelen - in stand gehouden worden.

Boeren

Sommige boeren die vlakbij een Natura2000-gebied wonen, vrezen dat ze veel last krijgen van - op dit moment nog onbekende - extra regelgeving. Olff: 'Ik denk dat dit wel mee gaat vallen. Natuurbeheer is in Nederland al redelijk goed geregeld. Natura2000 is hier eerder een ondersteuning van het bestaande beleid dan een radicale verandering. Landen als Italië, Frankrijk en Spanje, waar men relatief weinig doet aan natuurbeheer, moeten een veel grotere omslag maken.'

Niet-zeldzame soorten

Toch plaatst Olff kanttekeningen bij Natura2000. 'Er wordt een grote nadruk gelegd op concreet resultaat: het behouden van zeldzame soorten. Maar daardoor bestaat de kans dat de niet-zeldzame vergeten worden en verdwijnen.' Terwijl interactie tussen soorten - zeldzaam en niet-zeldzaam - essentieel is voor de kwaliteit van een ecosysteem. 'Het risico is ook dat natuurbeheer te statisch wordt: men wil teveel de status quo handhaven. Maar de ecologie leert ons dat de natuur altijd aan het veranderen is.'

Economische exploitatie

Ook heeft het weinig zin je best te doen om zeldzame soorten te behouden als je ondertussen Natura2000-gebieden intensief economisch exploiteert. 'Zo worden in het Waddengebied de mosselbanken - die de dragende pilaren zijn onder de biodiversiteit van het gebied - nog steeds weggevist.' De regelgeving met betrekking tot natuurbehoud wordt vaak niet serieus genomen als het ten koste gaat van de economie. 'Te vaak willen we de kool en de geit sparen, met als eindresultaat dat beide het onderspit delven'

Andere landen

Volgens Olff moeten we naast Natura2000 ook meer initiatieven ontplooien om andere landen te assisteren met het behoud van soorten en habitats. 'We kunnen internationaal heel veel betekenen op dat gebied, vooral omdat de biodiversiteit in sommige tropische streken zoveel groter is dan hier, en tropische landen kennis en hulp nodig hebben bij hun natuurbescherming. Ons natuurbeleid is nog teveel gericht op alleen Nederland. Maar vanuit het oogpunt van biodiversiteit is de intrinsieke waarde van een soort uit Nederland niet groter dan die van een uit Afrika.'

Klimaatverandering

We weten volgens Olff nog erg weinig over het verlies van biodiversiteit als gevolg van de huidige klimaatverandering. 'NWO heeft ambitieuze plannen voor een nieuweonderzoeksstrategie, met als één van de hoofdthema's 'Duurzame Aarde', waarin dat onderzocht gaat worden. De financiering hiervan is nog niet rond: van de nieuwe regering wordt daarom een grote bijdrage gevraagd.' Zonder dit onderzoek zou het wel eens lastig kunnen worden te voldoen aan Natura2000. 'De overheid moet meer investeren in kennis. We moeten niet alleen de uitstoot van CO2 verminderen, maar we moeten ook weten hoe we de nu optredende negatieve effecten van klimaatverandering kunnen compenseren. Anders zullen veel soorten al uitgestorven zijn voordat we onze emissies onder controle hebben.'

Curriculum Vitae

Han Olff (1962) studeerde in 1988 af als bioloog aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1992 promoveerde hij aan diezelfde universiteit in de ecologie. Vervolgens was hij bij de Universiteit Wageningen werkzaam als onderzoeker. In 2002 werd hij aangesteld als hoogleraar in de 'Community and Conservation Ecology' aan de RUG, waar hij onderzoek doet aan biodiversiteit en natuurbeheer, zowel in Nederland als in de tropen. /EvL

Informatie

prof.dr. Han Olff, tel. (050)363 2214 (werk) , e-mail: h.olff@rug.nl

website: www.rug.nl/biol/cocon