Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
logoocw
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 29018
2500 EA Den Haag
Den Haag
Ons kenmerk
12 februari 2007
BVE/I&I/2007/4019
Onderwerp Bijlage(n)
Onderwijstijd 5
naleving urennormen in vo en mbo
1. Inleiding
We willen jongeren goede kansen bieden om hun talenten maximaal te ontplooien. Een succesvolle
onderwijsloopbaan is niet alleen voor jongeren zelf maar ook voor onze maatschappij van wezenlijk
belang. Voor elke opleiding geldt dat voldoende tijd en begeleiding om de leerstof eigen te maken een
onmisbare voorwaarde is. Het is niet voor niets dat de samenleving, in het bijzonder leerlingen en hun
ouders, veel waarde hecht aan voldoende onderwijstijd.
In het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) bestaan wettelijke
urennormen voor minimale onderwijstijd. In 2006 is gebleken dat veel onderwijsinstellingen ernstig
tekortschieten in de naleving van deze urennormen. In reactie hierop hebben wij op 7 september 2006
in een brief aan u (kamerstuk 27 451 nr. 60) diverse maatregelen aangekondigd voor de verbetering
van de naleving in schooljaar 2006-2007. Ook alle vo- en mbo-instellingen zijn hierover in september
2006 per brief geïnformeerd. Eén van deze maatregelen is een extra onderzoek van de Inspectie van
het Onderwijs en de Auditdienst van OCW (AD)1 in het schooljaar 2006/2007 naar de naleving van de
urennormen in dit schooljaar. Als uit dit extra of uit regulier onderzoek blijkt dat een instelling de
normen niet heeft nageleefd of de naleving niet kan aantonen, dan volgen sancties. Hierover hebben
wij u en de onderwijsinstellingen al in september 2006 geïnformeerd.
De inspectie en de AD hebben in november en december 2006 een quick scan uitgevoerd onder een
kleine groep vo-scholen en mbo-opleidingen. Er is gekeken naar de vooraf geprogrammeerde
onderwijstijd en naar de deugdelijkheid van de systemen om de realisatie van de programmering te
kunnen registreren. Het beeld dat hieruit naar voren komt, wekt bij ons nog geen vertrouwen. In de
programmering zijn verbeteringen slechts in beperkte mate zichtbaar. Ook baren de uitkomsten over
het vermogen van instellingen om zich te verantwoorden over gerealiseerde onderwijstijd ons ernstige
zorgen.
1 In de mbo-sector heeft de inspectie het onderzoek in samenwerking met de AD uitgevoerd. De AD heeft in het vo geen rol omdat
de daar geldende urennormen geen directe relatie hebben met de hoogte van de bekostiging van scholen, en daarmee ook niet
met de rechtmatigheid van de bekostiging.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Rijnstraat 50, Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag T +31-70-412 3456 F +31-70-412 3450 W www.minocw.nl
blad 2/5
Met deze brief willen wij u inlichten over de uitkomsten van deze tussentijdse quick scan en over onze
aanvullende acties om de naleving van de urennormen te verbeteren. Ook informeren wij u over de
voortgang van de uitvoering van de maatregelen die in september zijn aangekondigd. Daartoe treft u in
bijlage 5 een overzicht aan.
2. Resultaten quick scan
Opzet en doel
De inspectie en de AD hebben in november en december 2006 onaangekondigd onderzoek uitgevoerd
bij 25 vo-scholen en 25 mbo-opleidingen. Het spitste zich toe op twee vragen:
I. Zijn er voldoende uren geprogrammeerd zijn om in het schooljaar 2006/2007 een
onderwijsprogramma te kunnen realiseren dat voldoet aan de urennormen? Bij de beoordeling
wordt meegewogen of er sprake is van een realistische planning van onderwijstijd, waarbij
rekening is gehouden met voorzienbare lesuitval.
II. Hanteren instellingen een deugdelijk systeem voor de registratie van de realisatie van
onderwijstijd? Dit tweede aspect is van cruciaal belang voor onderwijsinstellingen om zelf
tussentijds bij te kunnen sturen én om achteraf de daadwerkelijke realisatie van vooraf
geprogrammeerde onderwijstijd te kunnen verantwoorden.
In beide sectoren is de eerste helft van de groep van onderzochte instellingen willekeurig gekozen. De
tweede helft bestaat uit instellingen die in het voorjaarsonderzoek van 2006 niet voldeden aan de
urennormen. In die gevallen waarin de inspectie (en in voorkomende gevallen de AD) tekortkomingen
heeft geconstateerd, heeft de instelling een herstelopdracht ontvangen met een hersteltermijn van 10
werkdagen. In het uiteindelijke oordeel zijn de verbeteringen binnen deze termijn meegenomen.
De bevindingen uit deze quick scan bieden de onderzochte instellingen, de overige instellingen en het
departement de mogelijkheid om daar waar nodig nog tijdig te kunnen bijsturen.
Bevindingen van inspectie en voor zover het mbo betreft de AD
Hieronder treft u de belangrijkste uitkomsten aan. Voor meer informatie verwijzen we u naar de
onderzoeksrapporten (zie bijlage 1 en 2).
Vo-scholen
· Bij 14 van de 25 onderzochte scholen zijn tekortkomingen geconstateerd in de programmering.
· Bij 4 van de 25 onderzochte scholen zijn de registratiesystemen niet adequaat genoeg om de
realisatie te kunnen verantwoorden.
· Eerder onderzochte scholen presteren nauwelijks beter dan scholen die de inspectie voor de eerste
keer bezocht.
blad 3/5
Mbo-opleidingen
· In eerste instantie zijn bij 5 opleidingen tekortkomingen in de programmering geconstateerd. Na
herstel bleef van deze groep nog 1 opleiding over.
· Bij 9 van de 25 opleidingen zijn de registratiesystemen niet adequaat genoeg om de realisatie te
kunnen verantwoorden.
· De inspectie en AD constateren aanzienlijke verbeteringen bij eerder bezochte opleidingen. Bij 11
van de 12 is het aantal geprogrammeerde uren nu wel op niveau.
3. Nadere beschouwing bevindingen
Tekortkomingen in vooraf geprogrammeerde onderwijstijd
Een vergelijking van deze peiling met de uitkomsten van onderzoek in het voorjaar 2006 is niet zonder
meer te maken. Deze peiling is namelijk slechts onder een kleine groep onderwijsinstellingen
uitgevoerd. Toch dringt zich het beeld op dat de programmering van voldoende onderwijstijd in beide
onderwijssectoren nog onvoldoende is verbeterd. Er bestaan verschillen in de situatie tussen beide
sectoren.
In het vo constateert de inspectie weinig of geen verschil tussen eerder onderzochte scholen en de
andere onderzochte scholen. Bij eerder bezochte mbo-opleidingen is de situatie daarentegen
aanzienlijk verbeterd. Toch is ook in het mbo reden tot zorg. De verbeteringen lijken zich namelijk in
veel gevallen te beperken tot de onderzochte opleiding van een instelling.
Zorgen over mogelijkheden om te verantwoorden en bij kunnen sturen
Bij onderwijstijd is een realistische planning vooraf van belang. Maar uiteindelijk draait het om de
daadwerkelijke realisatie van voldoende onderwijstijd gedurende elk schooljaar. Het is noodzakelijk dat
scholen en instellingen hier zelf zicht op houden en dit ook achteraf kunnen verantwoorden. Bij een
kwart van de onderzochte vo-scholen en bij een derde van de onderzochte mbo-opleidingen schiet de
registratie van de realisatie tekort. Registraties (rooster, roosterwijzigingen, ziektemeldingen,
deelname en vorderingen van leerlingen) worden in die gevallen niet regelmatig in relatie gebracht met
de realisatie, en kunnen niet bijdragen aan de sturing als dat nodig is. Niet alleen vanuit het oogpunt
van verantwoording maar ook vanuit dat van bedrijfsvoering is deze constatering zorgelijk.
4. Vervolgstappen verbetering naleving urennormen
In het voorjaar van 2007 vindt in beide onderwijssectoren een uitgebreid onderzoek plaats naar de
daadwerkelijke realisatie van voldoende onderwijstijd. Naar aanleiding van de resultaten van deze
tussentijdse quick scan ondernemen wij enkele aanvullende acties om de naleving van de urennormen
in het lopende schooljaar op niveau te krijgen. Graag informeren wij u over deze acties.
blad 4/5
Aanvullende acties
In de afgelopen weken hebben we extra acties voorbereid om de verbetering van de naleving nog dit
schooljaar een extra impuls te geven.
· In aanvulling op de handhavingbrief van september 2006 die alle bestuurder van vo- scholen en
mbo-instellingen hebben ontvangen, sturen wij hun nogmaals een brief. We informeren hen over
de uitkomsten van de quick scan en over het interventiebeleid van OCW (waaronder extra
onderzoek en sancties). Ook geven wij onze reactie op de uitkomsten en benoemen we enkele
aandachtspunten bij de verbetering van de naleving van de wettelijke voorschriften voor
onderwijstijd. Afschriften van de brieven aan de vo-scholen en mbo-instellingen treft u aan in
bijlage 3 en 4 bij deze brief.
· Tegelijkertijd met de verzending van deze algemene brief, sturen we alle onderzochte vo-scholen
en mbo-instellingen een schriftelijke reactie op het oordeel van de inspectie/AD van de
desbetreffende school of instelling. Afhankelijk van het oordeel varieert die reactie van een pluim
of aanmoediging tot een waarschuwing.
· Met betrokken partijen (o.a. de brancheorganisaties) bespreken wij de uitkomsten van het
onderzoek, om vervolgens ook afspraken te maken over de inzet van betrokken partijen bij de
verdere verbetering.
In verband met de bekostigingssystematiek in het mbo ondernemen we ook de volgende actie.
· Aan instellingsaccountants zullen we extra voorlichting geven over de controle op onderwijstijd bij
mbo-instellingen. In september hebben wij de aanscherping van het controleprotocol voor
instellingaccountants van mbo-instellingen aangekondigd. In overleg met betrokken partijen is het
protocol inmiddels aangepast. Het nieuwe protocol is in januari 2007 gepubliceerd. Aanleiding voor
de extra voorlichting vormen de vragen van accountants over het aangepaste protocol en zorgen
bij instellingen over mogelijke verschillen in de invulling van de controle op geprogrammeerde
onderwijstijd door instellingsaccountants. De voorlichting zal op 16 februari 2007 plaatsvinden.
Doel is dat instellingsaccountants het nieuwe protocol en de achtergrond daarvan goed begrijpen
zodat de controle van de geprogrammeerde onderwijstijd op juiste en uniforme wijze plaats vindt.
Ten slotte ondernemen veldorganisaties ook zelf al de volgende activiteiten:
· De MBO Raad, Paepon en de VO Raad beantwoorden vragen van hun leden over de naleving van de
urennormen. De inspectie zal voor zo ver nodig helpen met de beantwoording van vragen.
· De MBO Raad beraadt zich samen met het procesmanagement herontwerp mbo op mogelijkheden
om bestuurders van instellingen in de komende maanden extra te ondersteunen.
· Het procesmanagement herontwerp mbo heeft onlangs 2 voorlichtingsbijeenkomsten over
onderwijstijd georganiseerd. Samen met de MBO Raad bekijkt het procesmanagement hoe de
informatie breder kan worden verspreid (denk aan goede voorbeelden en FAQ's).
· De belangenorganisaties van scholieren en studenten, LAKS, JOB en LSVb, verzamelen signalen
van deelnemers en informeren ons hierover.
blad 5/5
5. Tot slot
In de media en in het politieke debat is in het afgelopen jaar veel aandacht gevraagd voor voldoende
onderwijstijd. We gaan er vanuit dat bestuurders van scholen en instellingen deze signalen serieus
nemen. Bovendien verwachten we dat zij op basis van de uitkomsten van deze tussentijdse meting in
de resterende tijd van dit schooljaar de naleving van de urennormen alsnog op orde brengen. Dit kan
door de uitbreiding van het onderwijsaanbod en/of door de verbetering van de registratiesystemen.
In het voorjaar vindt in beide onderwijssectoren een uitgebreid onderzoek plaats naar de
daadwerkelijke realisatie van voldoende onderwijstijd. Wanneer de inspectie en AD tekortkomingen
constateren, dan volgen sancties. Het overkoepelende rapport van dit onderzoek zal in september 2007
gereed zijn. Dit rapport geeft op basis van een representatieve steekproef het landelijke beeld van
de naleving van de urennormen weer. Het rapport en onze reactie hierop zal u in oktober 2007
ontvangen.
Wij vertrouwen erop u met deze brief voorlopig voldoende te hebben geïnformeerd.
De minister van Onderwijs, Cultuur en De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap, mede namens de minister van Wetenschap,
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
Maria J.A. van der Hoeven Bruno Bruins
Bijlagen:
1. Rapport `Onderwijstijd in het vo, onderzoek naar de naleving van de minimaal te programmeren
onderwijstijd in het voortgezet onderwijs'
2. Rapport `Meer Onderwijstijd in het mbo, programmering en verantwoording'
3. Handhavingbrief aan vo-scholen
4. Handhavingbrief aan mbo-instellingen
5. Overzicht stand van zaken uitvoering eerder aangekondigde maatregelen