Radboud Universiteit Nijmegen
Veel ouderen hebben nauwelijks contact met jongeren
Veel ouderen beschouwen de maatschappij als van de jongeren. Voor hen
lijkt de huidige samenleving haast een personificatie van jongeren.
Dat blijkt uit 25 levensverhalen van ouderen tussen de 65 en 75 jaar,
de `stille generatie', opgetekend door psychogerontologen Karen van
Kordelaar en Gerben Westerhof van de Radboud Universiteit Nijmegen. De
meerderheid van de geïnterviewde ouderen bleek geen contact te hebben
met jongere generaties, anders dan hun eigen kinderen en
kleinkinderen. Van Kordelaar en Westerhof constateren dat ouderen hun
beelden van jongeren vooral baseren op de informatie uit de media.
"Dat beeld is gekleurd en mede daardoor hebben ouderen dikwijls het
gevoel dat er een onoverkoombare kloof bestaat tussen hen en de jeugd,
" aldus de onderzoekers. Dit onderzoek wordt beschreven in het onlangs
verschenen boek `De betekenis van levensverhalen'.
Derde levensfase: reservetijd, toegift of bevrijding?
De in beeld gebrachte generatie is opgegroeid in de periode van de
wederopbouw na de oorlog, opgevoed met waardenoriëntaties als hard
werken, zuinigheid en trouw aan orde en gezag. Hoe deze ouderen de
derde levensfase ervaren hangt samen met hoe zij zich staande hebben
kunnen houden in een zo snel veranderende omgeving. Van Kordelaar en
Westerhof vroegen 25 ouderen naar hun levensverhaal aan de hand van
onderwerpen als opleiding, beroep, activiteiten, sociale contacten,
maatschappij en zingeving. De verhalen laten zien hoe verschillend
ouderen de derde levensfase kunnen ervaren: als reservetijd, toegift
of bevrijding.
Reserve - De groep die de tijd na de pensionering ziet als
reservetijd, ziet deze periode ook als de laatste fase. Deze ouderen
genieten weliswaar van hun vrije tijd, maar doen dit op een tamelijk
passieve manier. Hun identiteit wordt voornamelijk gevormd door het
verleden. Ze zijn vervreemd van de maatschappij, hebben een hang naar
vroeger, toen het beter was en zitten eigenlijk hun tijd uit.
".. Ik doe niks met de computer want dat vind ik te onpersoonlijk en
eigenlijk denk ik ook dat ik te oud ben om dit nog te leren".
Toegift - Een tweede groep beschouwt de pensionering als toegift, als
extra tijd om te kunnen genieten van wat ze hebben opgebouwd. Ze
gebruiken de tijd voor hun hobby's, steken energie in sociale
contacten of passen op hun kleinkinderen. Ze hebben berusting gevonden
in hoe de maatschappij zich ontwikkelt. ".. Na mijn pensionering ben
ik mijn huis gaan herinrichten. Eerder had ik daar geen tijd voor,
omdat ik de hele dag werkte. Mijn huis is meer het centrum van mijn
wereld geworden en moet er ook leuk uitzien".
Bevrijding - De derde groep ziet de nieuwe levensfase als een
bevrijding, als een periode van oriëntatie op nieuwe dingen. Deze
ouderen blijven zich ontwikkelen, ze reizen, ze nemen deel aan
cursussen, en ze staan open voor maatschappelijke veranderingen. Hun
motto: "De wereld verandert gewoon en het beste is om gewoon mee te
veranderen".
Ontmoetingsproject Tijdreizen
Aan de hand van de persoonlijke verhalen kunnen problemen - zoals het
eerdergenoemde gekleurde beeld over jongeren - worden benoemd en
mogelijk worden weggenomen door doelgerichte interventies. Zo startte
Gerben Westerhof in Nijmegen met collega's het ontmoetingsproject
Tijdreizen, waarin ouderen en jongeren met elkaar in gesprek gaan over
een aantal thema's. Uitwisseling van levensverhalen draagt bovendien
bij aan een herwaardering van de eigen beleving.
Boek Betekenis van levensverhalen
Gerben Westerhof is een van de redacteuren van het zojuist verschenen
boek `De betekenis van levensverhalen'. Levensverhalen voorzien in een
steeds grotere maatschappelijke behoefte, getuige de opkomst van
weblogs, de talloze autobiografieën, en therapeutische toepassingen.
Reflecteren op het eigen leven kan troost bieden, kan ouderen en
jongeren helpen omgaan met beperkingen, en kan bijdragen aan zingeving
en goed sociaal contact. De levensverhalenmethodiek is gebaseerd op de
narratieve psychologie, waarin het persoonlijke levensverhaal wordt
gezien als belangrijk hulpmiddel om de eigen identiteit vorm te geven.
De levensverhalen vormen ook een rijke bron voor medici,
hulpverleners, loopbaanbegeleiders en mantelzorgers. Het boek
bevat toepassingen van het werken met levensverhalen in
wetenschappelijk onderzoek en in de klinische praktijk. Psychologen en
ethici, ergotherapeuten en schrijfdocenten: tientallen auteurs
belichten in dit boek de betekenis van levensverhalen voor
menswetenschappen, zorg en welzijnswerk. Ze beschrijven hoe
levensverhalen tot stand komen, welke rol herinneringen hierbij spelen
en hoe de verhalen het zelfbeeld en de toekomstverwachtingen kunnen
bepalen.
De betekenis van levensverhalen. Redactie Ernst Bohlmeijer, Lausanne
Mies en Gerben Westerhof. Uitgave Bohn Stafleu & van Loghum, 2006, 464
pagina's. ISBN: 9789031348749, Prijs: EUR 39,50. Te bestellen via
www.bsl.nl.