Technische Universiteit Delft
Bouwen aan een weerbarstige stad
19 december 2006 door M&C
Intreerede van prof.dr.ir. P.H. Meurs: "Bouwen aan een weerbarstige
stad"
19 januari 2007 | 15:00 uur
plaats: Aula TU Delft
Prof.dr.ir. P.H. Meurs | Faculteit Bouwkunde
Bouwen aan een weerbarstige stad
De verschuiving van de bouwopgave van de stadsuitbreiding naar
bestaand stedelijk gebied drukt ontwerpers met hun neus op het
verleden en dwingt hen een positie ten opzichte van de geschiedenis in
te nemen. Deze uitdaging is niet langer een exclusief terrein van
monumentenzorg en restauratie, maar behoort tot de kern van de
architectuuropgave. Op de Faculteit Bouwkunde is deze ontwikkeling
weerspiegeld in de omvorming van het werkverband Restauratie tot ®
MIT.
De architectuurgeschiedenis laat zien dat de belangstelling voor
context en cultuurhistorie van alle tijden is. Ontwerpers hebben zich
op uiteenlopende manieren door het bestaande laten inspireren en
zochten naar de bouwkundige logica van waardevolle ensembles, zoals de
Amsterdamse grachtengordel. De afgelopen jaren kreeg deze benadering
een impuls met het Belvedèrebeleid (`behoud door ontwikkeling').
Het begrip cultuurhistorie is gedurende de afgelopen eeuw opgerekt.
Het potentiële werkterrein van de monumentenzorg bestaat tegenwoordig
uit ongeveer alles wat ooit is gebouwd. Er zijn encyclopedische
overzichten van cultuurhistorisch waardevolle objecten, ensembles,
gebieden en landschappen. Concreet betekent dat in Nederland een
ontwerpopgave zonder cultuurhistorische component bijna ondenkbaar is.
Door de stad niet radicaal te vernieuwen maar te transformeren
ontstaat een positief te waarderen historische gelaagdheid. Ontwerpers
zoeken in elke opgave opnieuw een balans tussen de bestaande en nieuw
toe te voegen kwaliteiten. In gebouwen of gebieden uit zich dit in
onverwachte combinaties van oud en nieuw, ruimtelijke samenhang,
verrassende structuren en bijzondere details.
Door de decentralisatie en de terugtrekkende overheid, zoals die zowel
in het ruimtelijk beleid als in het cultuurbeleid zijn beslag kreeg,
is de afweging van vernieuwing en behoud op het lokale schaalniveau
terecht gekomen. Deze schaal is geëigend om cultuurhistorie in de
integrale planvorming in te zetten. Er ontstaat echter een probleem
wanneer gemeenten de cultuurhistorische kaders voor het eigen
ruimtelijk handelen bepalen, omdat de weerbarstigheid van de bestaande
stad zich moeilijk verhoudt tot de politieke of ambtelijke waan van de
dag.
Om cultuurhistorie als bouwsteen voor vernieuwing te kunnen gebruiken
moet in het ontwerp aan twee voorwaarden worden voldaan. Ten eerste:
het heel precies benoemen en in kaart brengen van bestaande
kwaliteiten, zowel de zichtbare als de onzichtbare. Ten tweede: een
open en onderzoekende ontwerphouding om in het bestaande de essentiële
waarden en potentiële kwaliteiten voor het toekomstige te benoemen.
Niet iedere plek kan dezelfde ingreep aan. Pluriform erfgoed,
integrale gebiedsontwikkeling en uiteenlopende betekenissen van het
verleden in de stad laten zich niet vangen in dogmatische
ontwerprichtlijnen, zoals die in vroegere restauratie charters werden
verkondigd.
Laatst gewijzigd: 21 december 2006