Universiteit van Tilburg 4 januari 2007
Pelgrims 'genezen' door wandelen naar pelgrimsoord
Promotie theologe Ineke Albers
Door de eeuwen zijn 'pelgrimage' en 'genezing' nauw met elkaar
verbonden geweest. In haar proefschrift onderzoekt Ineke Albers niet
alleen de theologische betekenis van de pelgrimage en het lopen, maar
ook hoe de life sciences en de neurowetenschappen bij theologisch
onderzoek kunnen worden gebruikt.
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw is de teruggang in
kerkbezoek nog steeds niet tot staan gekomen, maar de
bedevaartplaatsen melden jaar na jaar stijgende bezoekersaantallen.
Daarnaast ontstaan er voortdurend nieuwe bedevaartsoorden, waarvan een
aantal geen enkele kerkelijke binding meer heeft. Het ritueel van de
pelgrimage, dat de vroege christenen overnamen van de hen omringende
culturen, blijkt ook in een tijd waarin de kerken in de samenleving
een marginale plaats vervullen springlevend te zijn. Het lopend
pelgrimeren lijkt bovendien aan het begin van de eenentwintigste eeuw
weer bijna zo populair als in de middeleeuwen. In de christelijke
theologie is de pelgrimage echter sinds de Verlichting
gemarginaliseerd en ondergebracht bij de 'volksreligiositeit'. In haar
onderzoek vraagt Ineke Albers zich af hoe de pelgrimage kan worden
verbonden met de hedendaagse christelijke theologie.
Pelgrimage en genezing zijn eeuwenlang nauw verbonden begrippen
geweest. De moderne geneeskunde en theologie hebben dat echter sinds
de Verlichting beschouwd als 'illusie' en 'bijgeloof'. Desondanks
hebben ook pelgrims van de eenentwintigste eeuw genezingservaringen,
zij het andere dan de middeleeuwers. Via een nieuw geneeskundig
vakgebied, de psychoneuroimmunologie dat de communicatie onderzoekt
die op moleculair niveau plaatsvindt tussen het centrale zenuwstelsel,
het hormoonstelsel en het immuunsysteem lijkt een nieuwe verbinding
tussen pelgrimage en genezing mogelijk, een verbinding die zowel
theologisch als geneeskundig beantwoordt aan de normen van de
eenentwintigste eeuw.
In haar proefschrift legt Albers de relatie met het (hard)lopen. Niet
alleen de heilige plaats zelf, maar ook de weg ernaartoe en de
(voet)reis zijn onderdeel van de pelgrimage. Lange voettochten naar
bijvoorbeeld Santiago de Compostela worden door pelgrims als heilzaam
ervaren, sommigen spreken zelfs van een 'antidepressivum'. In sommige
niet-christelijke godsdiensten is lopen een onderdeel van
vruchtbaarheidsrituelen en wordt er gerend voor regen. Enkele
stromingen binnen het boeddhisme beschouwen wandelen en hardlopen als
vormen van meditatie. Binnen de christelijke traditie worden wandelen
en hardlopen wel eens vergeleken met kerkbezoek, en een meerdaagse
wandeltocht met een pelgrimage. De neurowetenschappen laten zien dat
(hard)lopen een positief effect heeft op stemming en cognitie en het
algemene welbevinden bevordert. Albers concludeert dan ook dat het
lopen een van de antropologische constanten is die bijdraagt aan de
blijvende populariteit van het pelgrimeren: het 'heil' (genezing,
spirituele ervaringen) als vrucht van de pelgrimage zou gedeeltelijk
teweeg kunnen worden gebracht door het (langdurig) lopen. Ook stelt
zij dat de grote populariteit van het lopen (wandelen en hardlopen) in
de West-Europese samenleving kan worden gezien als het 'zoeken en
vinden van heilservaringen'. Het onderzoek laat zien dat de life
sciences en de neurowetenschappen van betekenis kunnen zijn bij
theologisch onderzoek. Geloof en vertrouwen brengen veranderingen
teweeg in de neuronale structuur. Accepteren theologen dat, dan liggen
er nieuwe mogelijkheden voor het bedrijven van een moderne theologie.
Drs. Ineke Albers (1948, Enschede) studeerde fotografie aan de
Academie voor Kunst en Industrie (Enschede) en later theologie. Ze
studeerde in 2002 aan de Universiteit van Tilburg af in de
liturgiewetenschap (cum laude). In de jaren tachtig doceerde zij
fotografie, en tussen 1983 en 2002 werkte ze als vrij gevestigd
fotograaf. Tussen 2002 en 2003 was Albers onderzoeker bij de leerstoel
Cultuur- en Godsdienstpsychologie van de Radboud Universiteit Nijmegen
en sinds 2003 is zij onderzoeker bij het Heyendaal Instituut van de
Radboud Universiteit.
Noot voor de pers
Ineke Albers promoveert vrijdag 12 januari 2007 om 14.15 uur in de
aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op het
proefschrift Heilige kracht wordt door beweging losgemaakt. Over
pelgrimage, lopen en genezing.
Promotoren zijn prof.dr. P.G.J. Post (UvT), prof.dr. H.H.J. Kolk
(Radboud Universiteit) en prof.dr. J.A.P.J. Janssen (Radboud
Universiteit).
De handelseditie (ISBN 90-367-2874-6) van het proefschrift verschijnt
als nummer 5 in de reeks 'Netherlands Studies in Ritual and Liturgy'
bij het Instituut voor Liturgiewetenschap in Groningen, 45,-.
Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift opvragen bij de
afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel: 013 466
2000, e-mail: persberichtuvt@uvt.nl. Ineke Albers is bereikbaar op
tel. 024 361 1504 (werk); 0314 325 868 (privé) en e-mail:
i.albers@hin.ru.nl. Persberichten van de UvT staan ook op internet:
www.uvt.nl/persberichten/. Informatie over deskundigen van de UvT,
zie: www.uvt.nl/webwijs/
UvT Persbericht
Universiteit van Tilburg