Nivel
NIVEL international
Intensivering donatiebeleid effectief
6 december 2006
Het geïntensiveerde donatiebeleid werpt vruchten af, zo blijkt uit de
derde evaluatie van de Wet op de orgaandonatie. Rond de invoering van
deze wet in 1998 was het aantal donaties gedaald: vergeleken met
andere landen zakte Nederland van voorloper weg naar de onderste
regionen. Inmiddels is Nederland weer opgeklommen tot de middenmoot.
Tekort aan organen
Nog steeds zijn er onvoldoende organen om aan de toenemende vraag te
voldoen. Ook de komende jaren zal de vraag groter blijven dan het
aanbod. Er is vooral een groot tekort aan nieren. De kleine groep
patiënten die wacht op een donororgaan, blijft afhankelijk van de
grote groep Nederlanders die voor hun zaak gewonnen moet worden. Onder
meer om het aanbod aan donororganen te vergroten is in 1998 de Wet op
de orgaandonatie (Wod) van kracht geworden. Vanaf 2000 heeft het
Ministerie van VWS zich ingezet om het aanbod te verhogen via een
breed palet aan maatregelen, zoals voorlichting, campagnes,
nabestaandencontact en beleid in ziekenhuizen. Geconcludeerd kan
worden dat de achterstand in het aantal donoren die rond de
introductie van de WOD was opgelopen inmiddels weer is ingelopen. Met
name grote publiekscampagnes en scholing van bij orgaandonatie
betrokken professionals blijken effectief te zijn.
Onderzoeksvragen
De evaluatie is uitgevoerd in opdracht van ZonMw door het NIVEL, de
Universiteit Maastricht, Faculteit der Gezondheidswetenschappen en de
Afdeling Sociale Geneeskunde, sectie Gezondheidsrecht van het
AMC/Universiteit Amsterdam. Doel van deze evaluatie was het vinden van
een antwoord op drie vragen:
1. Wat zijn de effecten van het door de overheid ingezette beleid?
2. Wat is de rol van nabestaanden bij het toestemmingsvraagstuk?
3. Is er sprake van een rechtvaardige verdeling van donororganen?
Voortdurende inspanningen blijven nodig
Het onderzoek heeft aangetoond dat de verdeling van organen op een
rechtvaardige manier gebeurt. Om de stijgende lijn in het aantal
donaties voort te kunnen zetten zijn voortdurende inspanningen nodig.
Het blijkt dat nabestaanden in Nederland en de ons omringende landen
meer ruimte krijgen dan valt af te leiden uit de wettelijke
regelingen. Dit maakt de communicatie met nabestaanden tot een vitaal
punt in het donatieproces. Het is daarom belangrijk om aandacht te
blijven besteden aan het proces van orgaandonatie in ziekenhuizen. De
focus moet daarbij in ieder geval gericht zijn op de bij orgaandonatie
betrokken professionals. Zij zijn cruciaal als het gaat om het
verkrijgen van toestemming van nabestaanden.
Ook is het de moeite waard na te gaan of er in Nederland mogelijkheden
zijn om te komen tot een betere afstemming bijvoorbeeld op etniciteit
of geloofsovertuiging tussen degene die de donatievraag stelt en de
nabestaande. Dit zou kunnen leiden tot een toename in het percentage
toestemmingen van nabestaanden.
Tenslotte blijven publiekscampagnes nodig en nuttig. Deze evaluatie
laat zien dat eenvoudige, gerichte publiekscampagnes effect hebben.
Het is belangrijk om het niet bij een eenmalige campagne te houden,
maar deze met enige regelmaat te herhalen.
Bron:
Friele RD, Blok GA, Gevers JKM, Coppen R, Smit MC. Derde evaluatie van
de Wet op de orgaandonatie. ZonMw, december 2006
Dit rapport is op 6 december 2006 naar de Tweede Kamer gestuurd.