Vrije Universiteit Amsterdam

Gen geeft hersenen groter herstelvermogen

Er is een gen dat onze hersenen efficiënter maakt, dat beschrijven onderzoekers van VU medisch centrum en de VU in het Amerikaanse tijdschrift PNAS van 21 november. Het gen Munc18-1 vergroot het uithoudingsvermogen van vurende hersencellen en zorgt ervoor dat de hersenen sneller herstellen na een drukke periode. Munc18-1 is daarmee een veelbelovende ingang voor het bestrijden van neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.

In het PNAS-artikel laten dr. Ruud Toonen, aio Keimpe Wierda en mede-onderzoekers van het Centre for Neurogenomics and Cognitive Research (CNCR Amsterdam) zien hoe zenuwcellen zich gedragen met meer of minder Munc18-1-kopieën. Zenuwcellen communiceren met elkaar door boodschapperstoffen over te laten steken naar een buurcel. Deze neurotransmitters komen vrij als gevulde blaasjes in de zendende cel hun inhoud loslaten in de ruimte tussen de buurcellen. Het blijkt dat extra kopieën van het Munc18-1-gen ervoor zorgen dat zenuwcellen méér en sneller nieuwe blaasjes klaarleggen. Hierdoor zijn zenuwcellen dus beter in staat om veel signalen achter elkaar door te geven en sneller te herstellen van drukke periodes. Omgekeerd hebben zenuwcellen met minder Munc18-1 ook minder blaasjes.

Munc18-1 is een hoofdschakelaar bij de communicatie tussen hersenencellen, concluderen de CNCR-onderzoekers. Het vergroot het herstelvermogen en het uithoudingsvermogen van vurende hersencellen. Neurowetenschappers denken dat dit een interessant aanknopingspunt is om in de toekomst bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer te bestrijden. Bij verschillende neurodegeneratieve ziekten is bekend dat zenuwcellen steeds meer moeite hebben met het overdragen van signalen, al ver voordat de cellen afsterven. Het vergroten van het herstelvermogen kan helpen de symptomen tegen te gaan.

Eerder dit jaar publiceerde dezelfde groep onderzoekers in samenwerking met het team van Nobelprijswinnaar Erwin Neher in Göttingen een studie in het toptijdschrift EMBO Journal. In deze studie werden nieuwe microscopische technieken gepresenteerd om op te helderen hoe blaasjes met signaalstoffen worden klaargelegd. Deze studie liet zien hoe de zendende cel blaasjes afmeert aan ankerpunten aan de celmembraan en ze hier met moleculaire ketens vasthoudt.