Het Nationaal Archief
Joop Wijn ontvangt eerste exemplaar geheime VOC-Atlas
Den Haag, 13 november 2006
175 verborgen VOC-kaarten voor het eerst in 300 jaar gepubliceerd
Minister van Economische Zaken, Joop Wijn, neemt op donderdag 16
november het eerste exemplaar in ontvangst van de VOC-Atlas Isaak de
Graaf/Atlas Amsterdam. De atlas bevat 175 handgetekende kaarten die
kaartenmaker Isaak de Graaf rond 1700 maakte van de wereldwijde
bezittingen en vestigingen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
De kaarten uit de atlas golden als actuele bedrijfsinformatie en waren
daarom geheim. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw is
pas het verband tussen de kaarten, die eigendom zijn van het Nationaal
Archief, teruggevonden en werd de Atlas de Graaf/Atlas Amsterdam
herontdekt. Voor het eerst in 300 jaar wordt dit hoogtepunt in de
Nederlandse koloniale cartografie gepubliceerd.
Atlas Amsterdam: unieke overzichtsatlas
In 1691 kreeg de Amsterdamse kaartenmaker Isaak de Graaf (1668-1743)
van het opperbestuur van de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de
Heren Zeventien, de eervolle opdracht een grote overzichtsatlas samen
te stellen van alle gebieden in Afrika en Azië die toen binnen de
invloedssfeer van de VOC vielen, van Kaap de Goede Hoop tot Japan,
Nieuw-Guinea en Australië. Deze grote VOC-atlas, de eerste en enige in
zijn soort die ooit in opdracht van de Compagnie is gemaakt, diende
als hulpmiddel bij de beleidswerkzaamheden. Omdat actuele,
gedetailleerde kaarten cruciale bedrijfsinformatie bevatten was de
Atlas de Graaf/Atlas Amsterdam geheim.
Herontdekking in de vorige eeuw
De Atlas de Graaf/Amsterdam was omstreeks 1705 in eerste instantie
voltooid, al zijn incidenteel nog tot 1754 kaarten toegevoegd. Hij
bestond uit één handgetekend exemplaar in twee gebonden delen, met in
totaal 187 ingekleurde kaartbladen op een reuzenformaat van ca. 53 x
75 cm. Na de ondergang van de VOC in 1799 kende de atlas een bewogen
geschiedenis. Zo werden beide delen in 1810 door de Fransen naar
Parijs overgebracht en duurde het daarna tot na de definitieve val van
Napoleon in 1815 voor ze - met veel moeite - naar Nederland
teruggehaald konden worden. In 1856 kwam de atlas bij het Nationaal
Archief terecht waar de atlas uit elkaar is genomen en de losse
kaarten verspreid zijn over de verzameling buitenlandse kaarten,
volgens de werkwijze van die tijd. De kennis over de oorspronkelijke
structuur zijn en geschiedenis van de atlas is daarna snel verloren
gegaan. Pas in de jaren tachtig van de vorige eeuw slaagde de
Utrechtse historisch cartograaf prof.dr. Günter Schilder er na lang
onderzoek in, deze te achterhalen. Zijn herontdekking en reconstructie
van de Atlas Isaak de Graaf/Atlas Amsterdam vormt nu de basis voor
deze eerste publieksuitgave van dit hoogtepunt in de Nederlandse
koloniale cartografie.
Boekgegevens
G. Schilder e.a., Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische
Compagnie. Deel I: Atlas Isaak de Graaf/Atlas Amsterdam. Uitgeverij
Asia Maior/Atlas Maior (ISBN 90 74861 26 1).
De atlas verschijnt in een beperkte, eenmalige oplage van 1000
genummerde exemplaren en zal zowel verkrijgbaar zijn via de boekhandel
als rechtstreeks bij Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior,
www.asiamaior.nl
De Atlas de Graaf/Atlas Amsterdam is het eerste deel in een
zevendelige atlas Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische
Compagnie/Comprehensive Atlas of the Dutch United East India Company.
Deze wordt samengesteld op basis van manuscriptkaarten en
topografische afbeeldingen uit de relevante VOC-archieven in binnen-
en buitenland. De uitgave is een samenwerking van het Koninklijk
Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, Explokart/Universiteit
Utrecht, Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior en het Nationaal Archief.
Voor de pers
De presentatie vindt donderdag 16 november om 15.00 uur plaats bij het
Nationaal Archief in Den Haag. U bent van harte welkom om hier bij
aanwezig te zijn. U kunt zich aanmelden via
afsprakenbureau@nationaalarchief.nl of 070 331 5400. Voor uitvoeriger
persinformatie t.b.v. recensies, evenals (in overleg) voor
recensie-exemplaren: Uitgeverij Asia Maior/Atlas Maior, Rob van
Diessen: amaior@zeelandnet.nl of 0111 412 222; of Eelko Postma
e.postma@knag.nl 030 2532757. Een uitgebreid artikel over de Atlas uit
het Nationaal Archief Magazine vindt u op
www.nationaalarchief.nl/nieuws/magazine/