11 november 2006
EMBARGO TOT VRIJDAG 10 NOVEMBER 17.00 UUR
Dubbeloratie - Grenzen aan de technologie voor privacy
Dubbeloratie hoogleraren Regulering van technologie Bert-Jaap Koops en Han Somsen
Zien door muren en naar believen een zoon of dochter krijgen. Technisch gezien is het inmiddels mogelijk, maar willen we het ook? Welke grenzen kunnen aan technologie worden gesteld, zodat deze positief bijdraagt aan een samenleving waarin eenieder zich thuis voelt? De Tilburgse hoogleraren Bert-Jaap Koops en Han Somsen proberen dergelijke vragen te beantwoorden.
Via internet, camera's, chips, mobiele telefoons, DNA-analyse en andere nieuwe technologieën worden steeds meer gegevens van mensen gegenereerd en opgeslagen. Voor justitie en politie betekent dit extra mogelijkheden om misdadigers op te sporen, die ruim opwegen tegen technieken voor boeven om gegevens te verbergen, zoals bellen via internet (Skype).
Naast een enorme toename in gegevens signaleert Bert-Jaap Koops, hoogleraar Regulering van technologie bij TILT (Tilburg Institute for Law, Technology, and Society), in zijn oratie dat het strafrecht steeds meer een eerste redmiddel wordt. Zodra er een maatschappelijk probleem is, wordt als eerste naar het strafrecht gekeken om het op te lossen. Is het strafbaar? Zo nee, moet het dan niet strafbaar worden gesteld? En moeten er niet meer mogelijkheden voor opsporing komen? We leven volgens Koops in een strafrechtmaatschappij, waarin opsporingsbevoegdheden zich als een olievlek uitbreiden.
Door deze twee tendensen dreigt onze privacy te verdwijnen. Koops vreest niet zozeer voor de Big Brother-wereld uit George Orwells boek 1984, maar wel voor een wereld waarin burgers niet langer onbevangen zichzelf kunnen zijn. Een maatschappij waarin iedereen - min of meer bewust - rekening houdt met de mogelijkheid dat hij wordt opgemerkt, geregistreerd en beoordeeld. Bovendien is privacy een belangrijke waarborg om de macht van de overheid in toom te houden; privacy zorgt ervoor dat de overheid niet alles weet en kan. Koops' oratie is dan ook een pleidooi voor maatregelen om niet ongemerkt in een privacy-loze maatschappij terecht te komen en niet meer terug te kunnen.
Neo-eugenetica
Inmiddels zijn er drieduizend kinderen geboren na pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD). De kinderen zijn uitgekozen op basis van hun genen, door verschillende embryo's (verkregen via IVF) te controleren alvorens ze in de baarmoeder te plaatsen. Zo konden genetische afwijkingen voorkomen worden of konden zij een zieke broer of zus redden met een beenmergtransplantatie (saviour sibling). Han Somsen, eveneens hoogleraar Regulering van technologie bij TILT, kiest in zijn oratie het voorbeeld van PGD om te spreken over wat hij neo-eugenetica noemt. Middels nieuwe technologieen is het nu - in beperkte mate - mogelijk kinderen te krijgen zonder genetische afwijking. In de toekomst zullen deze mogelijkheden toenemen en kan het begrip 'genetische afwijking' veranderen. Ook zullen er meer mogelijkheden komen om gewenste genen te selecteren, zoals bij de saviour siblings het geval is. Somsen neemt in zijn rede het (inter)nationale beleid en regelgeving op dit gebied onder de loep. Hij ziet in de universele rechten van de mens een overkoepelend regime, waaraan beleid in diverse landen getoetst kan worden. Mondiaal zou er een orgaan moeten komen dat geschillen toetst en beslecht, zeg maar een internationaal 'Hof voor de menselijke ethiek'.
Debat
Rondom de dubbeloratie van Han Somsen en Bert-Jaap Koops organiseert TILT het symposium 'Grenzen aan regulering'. Tijdens dit symposium gaan juristen, ethici en technici in debat met elkaar over ICT, biotechnologie en nanotechnologie en de regulering daarvan. Gastsprekers zijn Bart Jacobs, hoogleraar Computerbeveiliging (Radboud Universiteit en TU/e), Carlijn Bouten, universitair hoofddocent Tissue engineering (TU/e) en Arie Rip, hoogleraar Filosofie van wetenschap en techniek (Universiteit Twente). Het symposium is de aftrap voor het instituut TILT om met technische experts complexe vragen rond de grenzen van technologie in multidisciplinaire verband te onderzoeken.
Prof.mr.dr. J. (Han) Somsen (1964) studeerde internationaal recht aan de University of Hull en Nederlands recht aan de Universiteit van Utrecht. Hij promoveerde in 2001 aan de Universiteit van Hull op onderzoek naar Europese milieuwetgeving. Van 1992-1996 doceerde hij EG-recht aan Warwick University en aan de Radboud Universiteit Nijmegen van 1997-2003. In 2003 werd hij benoemd tot hoogleraar Biotechnologie en recht aan de Universiteit van Amsterdam bij het Centre for Environmental Law. Professor Somsen is gespecialiseerd in internationale, Europese en Nederlandse biotechnologie- en milieuwetgeving, meer specifiek in biotechnologiepatenten, humane genetica en genetisch gemodificeerde organismen. In 2002 kreeg hij een Pionier-subsidie van NWO om een onderzoeksgroep op te zetten in biotechnologiewetgeving. Somsen is één dag per week verbonden aan de UvA.
Prof.dr. B.J. (Bert-Jaap) Koops (1967) studeerde wiskunde en algemene literatuurwetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij ook propedeuses wijsbegeerte en kunstgeschiedenis haalde. Na twee jaar werkzaam te zijn geweest voor Amnesty International, promoveerde hij in 1999 in Tilburg op onderzoek naar regulering van gegevensversleuteling. Zijn onderzoek spitst zich toe op recht en technologie, bijvoorbeeld privacy in het ICT-tijdperk, cybercriminaliteit, DNA-opsporing en de maakbare mens. In 2003 ontving hij een Vidi-subsidie van NWO voor onderzoek naar recht, technologie en schuivende machtsverhoudingen. Koops is lid van De Jonge Akademie van de KNAW. Ook is hij onderzoeker bij Intervict, het Tilburgse onderzoeksinstituut voor victimologie.
Noot voor de pers
De oraties van Bert-Jaap Koops (Over twee honden en een kalf. Tendensen in opsporing en technologie) en Han Somsen (Regulering van humane genetica in het neo-eugenetische tijdperk) vinden plaats op vrijdag 10 november 2006 in de Aula van de Universiteit van Tilburg, Warandelaan 2 te Tilburg. De oratie van Koops start om 16.15 uur; die van Somsen om 16.50 uur. Het TILT-symposium vindt plaats in het Dante gebouw, zaal DZ1 en start om 13.15 uur. De tekst van de oraties is onder embargo verkrijgbaar via de Afdeling Voorlichting & Externe Betrekkingen, tel: 013 466 2000, e-mail:
Universiteit van Tilburg