Ministerie van Verkeer en Waterstaat

VenW-Dag van de ZBO's en RWT's

Toespraak | 07-11-2006 | Rotterdam | Karla Peijs, minister van Verkeer en Waterstaat

Alleen de uitgesproken tekst geldt.

Dames en heren,

In de wereld van Verkeer en Waterstaat struikel je soms over de afkortingen. Voor buitenstaanders kan dat knap lastig zijn. Ik loop gelukkig alweer een tijdje mee en ken de betekenis van de meeste afkortingen wel. Vandaag hebben we het met elkaar over ZBO's en RWT's ofwel Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak. En dat zijn werelden op zich. Ik heb voor vandaag het lijstje er nog maar eens op nageslagen. Hoeveel ZBO's en RWT's heeft Verkeer en Waterstaat ook alweer? Het zijn er ongeveer dertig. Maar welke zijn alleen ZBO of RWT en welke zijn het allebei? En wat mij opviel is dat je ZBO's en RWT's in allerlei soorten en maten hebt. Sommigen zijn heel bekend, andere minder. Het beeld is dus heel divers. En daarmee kom ik meteen bij het thema van deze dag: `In beeld'. Hebt u elkaar onderling in beeld? Hebben wij u als ministerie in beeld? Hebben we met elkaar alle relevante onderwerpen in beeld? Een goed motto dus voor deze eerste Dag van de ZBO's en RWT's!

ZBO's en RWT's zijn een belangrijke middel voor de overheid om samen met de markt en maatschappelijke organisaties beleid uit te voeren. Het veld laat veel verschillende organisaties zien: verzelfstandigde rijksdiensten, maatschappelijke samenwerkingsverbanden en ondernemers met overheidstaken. ZBO's en RWT's zijn dus niet alleen van groot belang voor een efficiënte publieke taakuitvoering. Ze zijn ook een belangrijke schakel tussen politiek en maatschappij. Een speciale ZBO- en RWT-dag is dus helemaal geen gek idee. En misschien ben ik wat voorbarig op zo'n eerste bijeenkomst, maar zou het niet mooi zijn om hier een nieuwe traditie van te maken?

Een nieuwe traditie als symbool voor een nieuwe periode. Want de laatste jaren waren voor u geen rustige jaren. Want de Kaderwet ZBO's is dan wel vorige week aangenomen in het parlement, maar hier is jarenlang over gedebatteerd en aan gewerkt. Daarnaast kwam het rapport Kohnstamm 2005 in met een duidelijk standpunt over de zelfstandigheid van ZBO's. En de RWT-onderzoeken van de Rekenkamer lieten de afgelopen vijf jaar zien dat de staat van toezicht niet naar behoren was. Dit resulteerde per saldo al in een afname van ongeveer twaalf ZBO's en RWT's. Maar de discussies gaan door. Over de ministeriële verantwoordelijkheid bijvoorbeeld: moeten we niet méér bestuurlijke sturing en scherper toezicht hebben? Of moet u misschien zelfs terugkeren in de moederschoot van Verkeer en Waterstaat? Het zijn vragen die wij samen moeten beantwoorden.

Bij sommigen van u bestaat wellicht het idee dat deze discussie is ontstaan door beeldvorming en incidenten. We kennen allemaal de verhalen, of ze nu waar zijn of niet, over het onverantwoord omgaan met publieke gelden. Maar het gaat verder dan de incidenten. Het is een fundamentele staatsrechtelijke discussie over de reikwijdte van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Het kamerdebat van vorige week was in dat opzicht veelzeggend. Het ging over het beperken van de groei - of zelfs terugdringen - van het aantal ZBO's, het versterken van de ministeriële verantwoordelijkheid en het terugdringen van regels en wetten. Zo'n debat in de kamer levert zeker een aantal vraagstukken op tussen u en mij. Maar die kunnen we open en eerlijk bespreken op basis van feiten en argumenten. Ik denk dat we daar zakelijk naar moeten kijken.

Die discussie daarover wil ik aangaan, en u hopelijk ook. Want alleen op die manier maken we samen een overzichtelijk geheel van ZBO's en RWT's die onder VenW vallen. Daarin zijn de verantwoordelijkheden van ministerie en ZBO of RWT ten opzichte van elkaar helder. En is ook de wijze van verantwoording aan de minister en het toezicht op ZBO's voor iedereen duidelijk.

En dat is nodig, want ZBO's en RWT's leveren een enorm waardevolle bijdrage aan de publieke zaak. Dat moderne publiek stelt steeds hogere eisen aan de klantgerichtheid, transparantie en de efficiency van de overheid. Er is dus ruimte nodig waarin vakmanschap en ervaringsdeskundigheid zich kunnen blijven ontwikkelen. En transparantie richting de burger hoeft tegenwoordig niet alleen maar meer via minister en parlement te gaan. Publieke verantwoording door ZBO's is volgens mij een goede manier voor jullie om goed in beeld te komen. Ik ben blij dat Johan Hakkenberg, een van de initiators van de publieke handvestgroep, daar vandaag op in gaat.

Het laatste RWT-rapport was overigens redelijk positief over Verkeer en Waterstaat. Het ministerie werd een paar keer genoemd als een goed voorbeeld. Dat is altijd fijn om te horen natuurlijk. Het toezicht op een aantal grote RWT's is goed geregeld. Maar bij een aantal, waaronder het Loodswezen en de Instellingen klein vaarbewijs is het toezicht niet wat het moet zijn. Het rapport is dus eigenlijk een handschoen die ons is toegeworpen. En die pakken we als ministerie natuurlijk op!

Dames en heren,

We zijn op de goede weg maar er moet nog wel wat gebeuren. De moraal van mijn verhaal is dat we de balans tussen toezicht en zelfstandigheid samen moeten zien te vinden. Daarvoor moeten we elkaar goed kennen en begrijpen. Dat is mijn boodschap voor vandaag en ik wil daar zelf ook mijn steentje aan bijdragen. Ik heb er alle vertrouwen in dat het ons lukt.

De persoon die aan het eind van de dag de meeste contacten heeft - Peter Heij zei het net al - mag binnenkort een halve dag met mij meelopen. Ik verzeker jullie dat dat een gezellig, maar ook een leerzaam dagdeel zal worden. Jullie moet elkaar dus létterlijk in beeld krijgen. Dus hou je ogen open, en wie weet praten we binnenkort verder op de achterbank van mijn dienstauto. Veel succes en plezier vandaag!

Dank u wel.