Kiezer stemt steeds vaker strategisch
Universiteit Twente
Kiezer stemt steeds vaker strategisch
Nederlandse kiezers laten zich in hun stemgedrag steeds meer leiden door hun voorkeur voor
een bepaalde coalitie en steeds minder door hun loyaliteit aan een bepaalde partij. Dit
strategische stemgedrag kost de kleine politieke partijen zeker tien tot vijftien zetels.
Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Twente, waarover het wetenschappelijk
tijdschrift Electoral Studies onlangs publiceerde.
Politicoloog Martin Rosema van de Universiteit Twente onderzocht de effecten van
strategisch stemgedrag in Nederland op basis van gegevens van het Nationaal
Kiezersonderzoek. Wetenschappers hebben lang gedacht dat in landen als Nederland
strategisch stemgedrag weinig voorkomt, omdat kleine partijen -anders dan in
Groot-Brittannië bijvoorbeeld - gemakkelijk een zetel kunnen halen. Het effect van
strategisch stemmen is in Nederland echter groter dan werd aangenomen.
De tijd dat kiezers bij verkiezingen slechts hun loyaliteit ten opzichte van een bepaalde
politieke partij tot uitdrukking brachten, is duidelijk voorbij. Steeds meer kiezers
kijken naar het effect van hun stem op de vorming van de nieuwe regering. Partijen als
SP, GroenLinks en ChristenUnie verliezen hierdoor handenvol zetels aan PvdA en CDA. In
het midden van de jaren tachtig ging het nog om slechts een paar zetels, maar
tegenwoordig staat er meer op het spel. Onderzoeker Rosema concludeert dat het bij de
vorige kamerverkiezingen om zeker tien tot vijftien zetels ging.
Wat de effecten zullen zijn bij de aanstaande verkiezingen in november is moeilijk
voorspelbaar, zegt Rosema. 'Als kiezers partijen als SP en ChristenUnie als belangrijke
regeringspartners gaan zien, zou de schade voor hen beperkt kunnen blijven. Maar tot nu
toe is het zulke partijen nooit gelukt om sympathisanten ook in het stemlokaal aan zich
te binden.'
Het kleine verschil tussen CDA en PvdA in de laatste opiniepeilingen belooft bovendien
weinig goeds voor de kleinere partijen: 'Als niet vooraf duidelijk is welke partij de
grootste zal worden, dan worden de verkiezingen beleefd als een nek-aan-nek race tussen
Bos en Balkenende. Dat zal de andere linkse en christelijke partijen weer veel zetels
gaan kosten. Strategische stemmers beslissen dan de verkiezingen', aldus Rosema.
Toch is er volgens de Twentse politicoloog wel hoop voor de kleinere partijen. 'Ze moeten
zorgen dat ze gezien gaan worden als belangrijke regeringspartners. Kiezers moeten de
indruk krijgen dat deze partijen bij de regeringsvorming er toe gaan doen.'
Noot voor de pers:
Martin Rosema is universitair docent politicologie aan de faculteit Bedrijf, Bestuur en
Technologie van de Universiteit Twente. Hij is tevens lid van de directie van het
Nationaal Kiezersonderzoek. Meer informatie: dr. Martin Rosema, 053 489 3270,
m.rosema@utwente.nl, of via Bureau Communicatie van de Universiteit Twente, drs. Menno
van Duuren, 053 489 2210, m.vanduuren@utwente.nl