Radboud Universiteit Nijmegen
Een professionele intellectueel
De Russische filosoof en publicist Vladimir Solovjov (1853-1900)
combineerde politiek conservatisme met een liberaal-christelijke
sociale leer. Dat was, zeker in het negentiende-eeuwse Rusland, een
zeldzame combinatie. Tot die conclusie komt onderzoeker Pauline
Schrooyen na bestudering van Solovjevs maatschappijkritische teksten.
Haar analyse werpt een nieuw licht op deze ongrijpbare figuur en de
veranderende maatschappij waarin hij leefde. Schrooyen promoveerde op
2 november aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Solovjev publiceerde tussen 1881 en 1898 ongeveer honderd artikelen
(poeblitsistika) over actuele vraagstukken in Russische kranten en
tijdschriften. Zijn kritiek op de orthodoxe geestelijkheid en het
Russische nationalisme bracht hem vaak in conflict met de kerkelijke
en bestuurlijke autoriteiten. Ook riep hij tegenstrijdige
verwachtingen op bij personen en groeperingen die hem steunden of die
hem als een gelijkgestemde beschouwden. Een in hoger sferen
verkerende, buiten de samenleving staande figuur en een teleurgesteld
utopist; zo stond Solovjev tijdens en na zijn leven bekend.
Provocateur
Volgens Schrooyen speelde Solovjev als maatschappijcriticus,
provocateur, wetenschapper, docent en gastspreker een actieve rol in
het Russische, intellectuele debat. Zij beschouwt hem als een
professionele intellectueel, die met het ene been in de moderne tijd
stond en het andere in de traditionele samenleving. In
politiek-sociaal opzicht paste hij in geen enkel hokje. Zo publiceerde
Solovjev in bladen die sterk van elkaar verschilden in hun sociale en
politieke opvattingen en was hij betrokken bij meerdere redacties en
verenigingen.
Solovjevs poeblitsistika vertonen meer eenheid en continuïteit dan
wordt aangenomen als je ze leest als een uitwerking van zijn
christelijk-politieke ideeën, zegt Schrooyen. Solovjev pleit namelijk
steeds voor een religieuze grondhouding, gebaseerd op liefde, openheid
en solidariteit, dienstbaarheid en bewuste betrokkenheid bij de
samenleving. Hij hoopte dat daardoor de samenleving structureel zou
veranderen. Solovjevs openlijke kritiek op de orthodoxe kerk en zijn
pleidooi voor een universele, christelijke kerk markeert volgens
Schrooyen ook het begin van de Russische, oecumenische beweging.
Het onderzoek van Schrooyen was onderdeel van het programma 'Civil
society and national religion: Problems of Church, State and Society
in the philosophy of Vladimir Solov'ëv (1853-1900)' van NWO
Geesteswetenschappen.
(\Persbericht NWO)
Per