Radboud Universiteit Nijmegen
Voor sommige COPD-patiënten is lopen al te veel
Om in conditie te blijven, moeten COPD-patiënten regelmatig bewegen.
Hanneke van Helvoort, onderzoeker bij de medische faculteit van de
Radboud Universiteit, constateert echter dat een deel van de patiënten
al nadelen ondervinden bij eenvoudige dagelijkse activiteiten, zoals
lopen. "Dat betekent niet dat deze groep - COPD-patiënten met
spiermassaverlies - minder moet gaan bewegen", zegt Van Helvoort.
"Integendeel, we moeten juist de algemene ontstekingsprocessen in het
hele lichaam aanpakken zodat ook deze patiënten maximaal kunnen
profiteren van regelmatige inspanningen." Van Helvoort promoveert op
woensdag 1 november aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat COPD (chronisch
obstructief longlijden) niet alleen zorgt voor lokale
ontstekingsreacties in de longen, maar in het hele lichaam
ontstekingsreacties veroorzaakt. Hanneke van Helvoort heeft deze
zogenoemde systemische reactie nader onderzocht. "Tenminste een op de
vijf COPD-patiënten vermagert door de afbraak van eigen spierweefsel",
zegt Van Helvoort. "De oorzaak kennen we nog niet, maar waarschijnlijk
gaat het om een systemisch effect."
Knagen aan spierweefsel
Voor de afbraak van de spiermassa zijn meerdere verklaringen. Een
daarvan is, dat chronische ontstekingsreacties het spierweefsel
kunnen afbreken. Daarnaast wordt spierweefsel misschien ook aangedaan
door zuurstofradicalen in een proces dat oxidatieve stress wordt
genoemd. Van Helvoort onderzocht deze aspecten bij gezonde mensen,
COPD-patiënten en COPD-patiënten met spiermassaverlies. Met verrassend
resultaat.
Van Helvoort: "In alle COPD-patiënten zien we een verhoging van de
ontstekingsreacties en oxidatieve stress. Maar de patiënten met
spiermassaverlies spannen duidelijk de kroon. Hoe meer
spiermassaverlies, hoe heviger de ontstekingsreacties en hoe groter de
oxidatieve stress. Aanvankelijk dachten we dat die reacties alleen
optreden bij extra inspanning. Maar bij de patiënten met
spiermassaverlies zijn die reacties continu verhoogd, ook als ze
alleen maar bezig zijn met alledaagse activiteiten, zoals enkele
minuten lopen."
Zuurstoftherapie?
Gebruik van zuurstof is een standaardtherapie bij ernstig COPD. Van
Helvoort onderzocht daarom de effecten van zuurstofgebruik in de groep
met spiermassaverlies. "Zuurstofgebruik dempt zowel de
ontstekingsreacties als de oxidatieve stress, en daarmee mogelijk ook
het spierweefselverlies", zegt Van Helvoort. "Hoewel we nog niet
precies weten wat oorzaak en gevolg is. Zorgt spiermassaverlies ervoor
dat die beide reacties heftiger worden, of leiden die twee reacties
tot spiermassaverlies? Die kip-of-het-ei-vraag gaan we nu
onderzoeken."
Daarmee wordt de vraag actueel hoe patiënten met spiermassaverlies -
minstens twintig procent van alle COPD-patiënten - het beste kunnen
revalideren. Met zuurstofgebruik tijdens (extra) inspanning of toch
niet? Van Helvoort: "Een duidelijke richtlijn is op basis van dit
onderzoek nog niet te geven. Maar twee zaken zijn glashelder: de
COPD-patiënt bestaat niet. Patiënten met spiermassaverlies zullen we
anders moeten behandelen dan de overige patiënten. Daarnaast moeten we
voor de ontwikkeling van adequate behandelingen veel meer inzicht
krijgen in de onderliggende ziekteprocessen. Alleen op die manier
kunnen we voor iedere patiënt een optimale therapie ontwikkelen."
COPD
COPD is een aandoening waarbij de longen chronisch zijn ontstoken.
Door die chronische ontsteking verslechtert de longfunctie en ontstaan
klachten zoals benauwdheid, moeheid, terugkerende infecties en
hoestbuien. Daarnaast zijn de ontstekingsreacties in de bloedbaan in
het hele lichaam verhoogd. De ziekte is niet te genezen. Ongeveer twee
procent van alle Nederlanders heeft COPD, maar de ziekte komt vooral
veel voor bij ouderen: maar liefst 17 procent van de 80-plussers heeft
COPD. Door de vergrijzing zal het aantal COPD snel stijgen en binnen
tien jaar uitgroeien tot derde doodsoorzaak, na kanker en hart-en
vaatziekten. Op 15 november wordt uitgebreid aandacht besteed aan dit
ziektebeeld tijdens Wereld COPD-dag.
Hanneke van Helvoort promoveert op woensdag 1 november 2006 aan de
Radboud Universiteit Nijmegen op het proefschrift `Immune response to
exercise in patients with COPD'.