Senaat zet stap op weg naar ordening ZBO's
woensdag 1 november 2006
In een debat met minister Nicolaï van bestuurlijke vernieuwing heeft
de Eerste Kamer dinsdag 31 oktober 2006 een stap gezet naar ordening
van de honderden zelfstandige bestuursorganen (ZBO's) in Nederland,
door in te stemmen met een Kaderwet waarin algemeen geldende
voorwaarden aan ZBO's worden gesteld, onder andere over de beloning
van bestuurders. Binnen een jaar nadat de wet in werking is getreden
moeten alle ministeries de ZBO's hebben getoetst aan de wet.
Afwijkingen van de algemene voorwaarden zijn toegestaan, maar dat moet
dan wel worden gemotiveerd. Met de meeste woordvoerders in de Eerste
Kamer was Nicolaï het eens dat de Kaderwet een eerste en goede stap is
op weg naar evenwicht tussen enerzijds democratische controle op ZBO's
en anderzijds voldoende afstand van het bestuur om zelfstandig in
relatie tot burgers en bedrijven te kunnen opereren.
Projectgroep
Onder leiding van de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing gaat een
projectgroep de toetsing van ZBO's aan de nieuwe wet begeleiden.
Daarbij wordt ook gekeken naar honderden rechtspersonen met een
wettelijke taak (RWT). Deze RWT's staan nog verder van het openbaar
bestuur af dan ZBO's, maar voor zover zij publieke taken uitoefenen
kunnen ook zij worden gecontroleerd. Burgers en bedrijven kunnen
bijvoorbeeld de rechter inschakelen op grond van de Algemene wet
bestuursrecht als zij met zo'n RWT een conflict hebben.
Bureaucratie
Senator Van Thijn van de PvdA zei dat de nieuwe wet goede diensten kan
bewijzen in het grote veld tussen overheid en markt. Er zijn vier tot
zeshonderd ZBO's actief in Nederland en daarnaast nog honderden RWT's.
Volgens cijfers van de Algemene Rekenkamer gaat het bij deze organen
die taken uitvoeren namens de overheid (bijvoorbeeld UWV) om budgetten
die bij elkaar meer dan honderd miljard euro bedragen. De PvdA-senator
wees erop dat het toezicht niet te rigide moet zijn. De hang naar de
instelling van agentschappen (lekker dichtbij een ministerie) in
plaats van een ZBO wees hij van de hand. Dat vond hij veel te
statelijk gedacht en dat leidt maar tot meer bureaucratie, wat niet in
het belang is van de burger. Volgens Van Thijn kan het inkaderen van
de ZBO's ook leiden tot vermindering van administratieve lasten. De
PvdA-senator prees de minister voor zijn moed om het al vier jaar op
de plank liggende wetsvoorstel alsnog door het parlement te willen
loodsen. De minister heeft vandaag een belangrijke toon gezet, zei Van
Thijn.
Toezegging
Mevrouw Bemelmans-Videc zag namens de CDA-fractie ook grote voordelen
in de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen. Naar haar oordeel komt
een juiste balans in zicht tussen zelfstandigheid en gebondenheid. Zij
kreeg de toezegging dat bij de evaluatie van de wet over vijf jaar de
criteria rechtvaardigheid, democratie, effectiviteit en efficiency
gehanteerd worden. Zij onderstreepte een oproep van vice-president
Tjeenk Willink van de Raad van State om terug te keren naar de
grondslagen van het staatsbestel en te komen tot een heldere
taakverdeling in de publieke ruimte. Daarbij geldt voor het CDA dat
bij elk niveau in een organisatie een eigen verantwoordelijkheid moet
liggen.
Wildgroei
Senator Platvoet van GroenLinks zag mogelijkheden om de wildgroei
onder ZBO's te stoppen. Hij zette vraagtekens bij de stelling dat
ZBO's niet hiërarchisch onder een minister vallen, terwijl de nieuwe
wet het wel mogelijk maakt dat de minister op zo'n tien punten
dwingend optreedt, onder andere bij de beloning van bestuurders en de
tarieven die worden berekend. Platvoet kreeg ook te horen van de
minister dat de beloningen van bestuurders per individu in de openbare
verslagen komen te staan.
Principiële discussie
SP-senator Van Raak zei aanvankelijk dat de wet 'te vroeg' kwam. Hij
vond het beter om eerst de principiële discussie te voeren over de rol
van ZBO's in het openbaar bestuur. Maar na het betoog van de minister
dat deze Kaderwet niet het einde van de discussie is, maar het begin,
gaf de SP-fractie hem het voordeel van de twijfel. Namens de fracties
van SGP en ChristenUnie vroeg senator Holdijk onder andere naar de
reikwijdte van de wet. Vallen ZBO's zonder openbaar gezag er ook
onder? Minister Nicolaï ontkende dit. Hij wees senator Holdijk op de
komst van een notitie van minister Zalm over de rol van stichtingen
met publieke taken.
Tussencategorie
VVD-senator Luijten had aanvankelijk ook aarzelingen. Hij wil vooral
dat de nieuwe wet het mogelijk maakt ZBO's op te ruimen en te komen
tot minder bureaucratie. Tot zijn schrik had hij vernomen dat de
Rekenkamer ook de luchthaven Schiphol heeft aanduid als een ZBO. Maar
volgens minister Nicolaï geldt dit alleen voor een klein deel van het
werk dat Schiphol verricht als 'rechtspersoon met een wettelijke
taak'. Luijten kreeg wel te horen dat Staatsbosbeheer niet onder de
nieuwe Kaderwet valt. Maar wat dit bestuursorgaan dan wel is als het
geen ZBO is, kon de minister nog niet zeggen. We kunnen niet alles in
een keer ordenen. Over deze tussencategorie denken we na, zei de
minister.
Aan de informatie op deze site kunnen geen rechten worden ontleend.