Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Democratie in Nederland voor verbetering vatbaar

16 oktober 2006

Minister Nicolaï voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties (BVK) en minister Remkes van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) willen een debat over de kwaliteit van de democratie in ons land. De basis hiervan vormt het rapport `De Staat van Onze Democratie' dat vandaag aan de Tweede Kamer en een reeks maatschappelijke organisaties is aangeboden. Het rapport is de weerslag van een onderzoek, uitgevoerd door het ministerie van BZK, naar de stand van de democratie in Nederland. Het rapport is opgesteld volgens de richtlijnen van het International Institute for Democracy and Electoral Assistance en beschrijft de feitelijke stand van zaken in de Nederlandse democratie in haar verschillende dimensies.

Uit het onderzoek blijkt dat het met de democratie in Nederland in het algemeen niet somber is gesteld. Ook op internationale ranglijsten staat de kwaliteit van onze democratie hoog genoteerd. De hoge kwaliteit van de Nederlandse democratie blijkt volgens het rapport onder andere uit de onafhankelijke rechtspraak, de opkomst bij parlementsverkiezingen, het politieke zelfvertrouwen en de politieke interesse van de bevolking, de steun voor het parlementaire stelsel, de integriteit van het openbaar bestuur, de persvrijheid, actieve deelname van de bevolking aan het gemeenschapsleven en een krachtig ontwikkeld decentraal bestuur.

De ministers Nicolai en Remkes benoemen op basis van het rapport evenwel acht belangrijke aandachtspunten, die als `ongetemde' problemen de toekomstige agenda bepalen voor het beleid gericht op versterking van democratische rechtsstaat. Het betreft de volgende punten:

a. Sociale cohesie en integratie van `nieuwe' Nederlanders Aan de basis van een democratie staat een gemeenschappelijke identiteit, terwijl in Nederland slechts een klein deel van de burgers met een allochtone afkomst te kennen geeft zich Nederlander te voelen.

b. Vrije politieke meningsuiting op de tocht? De ernst en het aantal incidenten waarin getracht is de vrije meningsuiting door (dreiging van) geweld lijkt te zijn toegenomen. c. Afnemend vertrouwen in politici en rol van politieke partijen onzeker
Vooral de grote politieke partijen verliezen hun wortels in de samenleving. Daarnaast lijkt er de laatste jaren sprake te zijn van een afnemend vertrouwen van burgers in politici. d. Verplaatsing van de politiek: Zelfstandige bestuursorganen, publieke ambtsdragers en informele verbanden niet onderhevig aan democratische controle Op veel nieuwe bestuursvormen heeft het gangbare model van onze representatieve democratie weinig vat. Daarnaast is een aantal ambten in ons land in beperkte mate democratisch gelegitimeerd en in beperkte mate onderhevig aan democratische controle. e. Bestuurlijke drukte In Nederland is sprake van een zeer groot aantal bestuurders en volksvertegenwoordigers dat zich op dezelfde onderwerpen wil profileren. Dit wordt ervaren als een te grote bestuurlijke drukte. f. Dramademocratie en beleidsaccumulatie Incidentenpolitiek, in combinatie met een sterke wederzijdse afhankelijkheid van politiek en media, kan het risico van opeenstapeling van beleid versterken. Dit draagt bij aan klachten over de publieke sector. g. Inpassing van Europese besluitvorming in de Nederlandse democratie

Het democratisch tekort in Europa heeft vele kanten werkt door binnen Nederland. Nederlandse politiek bemoeit zich te weinig met de Europese beleidsvoorbereiding. h. Afnemend vertrouwen in politici

Het vertrouwen in politici lijkt de afgelopen jaren te zijn afgenomen. Burgers lijken zich onvoldoende in hun bestuur te herkennen. De vraag is wat hier de komende periode aan gedaan moet worden.

Over deze punten willen de ministers het debat aangaan. De ministers stellen daarbij de vraag of de stand van zaken in het rapport adequaat is beschreven en of de genoemde aandachtspunten ook inderdaad de nodige aandacht vragen. Ook willen zij weten welke oplossingen denkbaar zijn en welke rol de overheid daarin zou moeten spelen.

Het debat dat de ministers over deze en andere onderwerpen willen aangaan, vindt ook op internet plaats, zie Externe link www.onzedemocratie.nl. Op het forum van deze site kunnen burgers met elkaar in debat gaan over de staat van onze democratie en de genoemde aandachtspunten. De ministers zullen tussentijds, op de afzonderlijke punten, ook hun visie geven.