Socialistische Partij

Balans van vier jaar onderwijs onder Balkenende: problemen nemen toe

11-10-2006 * Een gigantisch lerarentekort, bemoeizuchtige managers, tekortschietende financiering, een dalende onderwijskwaliteit. Dat zijn de opvallendste punten als je de balans opmaakt van vier jaar onderwijsbeleid onder Balkenende. SP-Kamerlid Fenna Vergeer is blij voor leraren en leerlingen dat er verkiezingen komen, zei ze vandaag tijdens de behandeling van de onderwijsbegroting.

Vergeer Vergeer is niet alleen negatief over de afgelopen periode, zij is ook blij dat minister Van der Hoeven een aantal punten van de SP heeft overgenomen: de basisvorming is afgeschaft, het VMBO is minder theoretisch, het probleem van de zwarte scholen wordt erkend en de schoolboeken worden gratis. "Ik ben blij met die prestaties, maar het eindoordeel is toch dat de problemen toenemen. Het grootste punt is het feit dat leraren niet de waardering krijgen die ze verdienen. Hun salaris ligt gemiddeld tien procent lager dan in de marktsector. Er komen steeds meer onbevoegde leraren en de bemoeizucht van managers neemt alleen maar toe. De minister weigert dat aan te pakken, zodat het leraarberoep steeds onaantrekkelijker wordt. Dat is gevaarlijk voor de samenleving."

Vergeer doet een aantal concrete verbetervoorstellen voor de begroting:

* Meer geld voor basisscholen voor onderhoud, leermiddelen en gebouwen.
* Onderzoek of het budget voor leraren beschermd moet worden. * Minder schoolkosten door scholen zelf digitale leermiddelen te laten ontwikkelen.
* BTW-tarief voor educatieve CD-roms omlaag brengen. * Steun voor het Ouderinitiatief dat streeft naar gemengde scholen. * Meer controle op naleving van de regels rond de ouderbijdrage. * Meer bekendheid geven aan de tegemoetkoming schoolkosten.

De bijdrage van Fenna Vergeer bij de begroting Onderwijs

Voorzitter, dit is mijn laatste begrotingsbehandeling en waarschijnlijk ook die van de minister. Het is dus tijd om de balans op te maken. Wat heeft de minister klaargespeeld op verzoek van de SP?

* De theoretische basisvorming is afgeschaft. * Het VMBO is verbeterd, mede dankzij ons rapport Het VMBO verdient beter uit 2003.
* Het probleem van de zwarte scholen wordt erkend. Het spreiden van leerlingen is niet langer meer taboe.
* Het probleem van de macht van de managers. In mijn eerste begrotingsbehandeling heb ik gezegd dat scholen teveel op bedrijven gaan lijken, met de bijbehorende managementcultuur. Mijn bezorgdheid over de positie van de leraar wordt nu breed gedeeld. * Op aandringen van de SP is de inspectie naar een hogeschool gestuurd, waar het management onder het mom van zelfstandig leren bezuinigde op lesuren.
* De inspectie controleert of de voorgeschreven uren in het voortgezet onderwijs en het MBO wel gehaald worden. * En last but not least, de schoolboeken. In 2004 heb ik berekend hoe de schoolboeken in het middelbaar onderwijs gratis kunnen worden. Dat wordt nu breed gesteund. Weliswaar is ons voorstel bij de algemene beschouwingen opnieuw verworpen, maar drie dagen later door de congressen van PvdA en CDA overgenomen. De leden van die partijen zijn blijkbaar slimmer dan de leiding.

De SP-fractie is blij dat deze standpunten zijn gerealiseerd of op zijn minst erkend. Tel uw zegeningen, zegt mijn moeder in zulke gevallen. Zij stemt overigens CDA.

Ik heb nog twee suggesties om leermiddelen op de scholen goedkoper te maken:
-De prijs van leermiddelen kan nog verder omlaag, indien scholen in eigen beheer digitale leermiddelen ontwikkelen. Wil de minister dit initiatief structureel bevorderen?
-Op herhaalde vragen van mij over het verlagen van het BTW-tarief voor educatieve software heeft de minister steeds geantwoord dat dit van Europa niet mag. Volgens onderzoek van KPMG kan het hoge BTW-tarief voor educatieve CD-roms wél omlaag. Ik vraag de minister om een reactie op dat rapport en roep haar nogmaals dringend op om het tarief te verlagen.

Tot zover de positieve punten. Dan nu de minder mooie punten. Ten eerste de veelgeprezen autonomie van de scholen. Het probleem daarmee wordt goed duidelijk in de brief van leraar Michel Oehlen, gisteren in de Volkskrant.

Ik wil niet meer in het onderwijs werken. Na vijf jaar houd ik het voor gezien, ondanks de lol die ik had in de omgang met mijn leerlingen. Ik heb met veel bezieling voor de klas gestaan. Ik heb keihard gewerkt om leren leuk en zinvol te maken. Maar de maat is vol. Want ik ben het beu dat aan alles belang wordt gehecht, behalve aan goed onderwijs. Mijn werkweken waren overvol, vergaderingen en verplichte studiedagen en andere tijdrovende, inefficiënte bezigheden.

Dit drama is mogelijk door de autonomie die de minister voorstaat. Een school met managers die de leraren lastig vallen met nutteloze zaken. En dit is vreselijk toegenomen. Kijkt u eens op pagina 18 van de Nota Werken in het Onderwijs: het volume van niet-lesgebonden taken is in tien jaar gestegen van 17 naar 30%. Het probleem is dat de minister hier niets aan wil doen, omdat ze krampachtig vasthoudt aan de autonomie van de scholen. Het vak van leraar is onder deze minister gedegradeerd: zowel in salarisschaal als qua inhoud. Er staat een gigantisch lerarentekort voor de deur. Ik heb vorige week 10 vragen ingediend voor een parlementair onderzoek om de leraar te rehabiliteren. Wat gaat de minister met deze vragen doen?

Nog meer cijfers: Ongeveer 40% van de scholen in het voortgezet onderwijs heeft onvoldoende klokuren geprogrammeerd. En in het MBO wordt er ten opzichte ten opzichte van de 850 urennorm, gemiddeld 113 uur te weinig les gegeven. Dit kan oplopen tot 200 uur.

Goed dat de inspectie sancties gaat opleggen. Maar ik wil ook weten wat de oorzaak is. Zijn er voldoende docenten? Kan het zijn dat er teveel geld wordt besteed aan vergaderen en papier schuiven?

Vanaf 1 augustus hebben ook de basisscholen financiële autonomie gekregen, de lumpsum bekostiging. Helaas gebeurt dit met veel te weinig middelen. De huidige vergoeding voor leermiddelen dekt nog maar 74% van de werkelijke kosten. En wat is de reactie? Basisscholen moeten nog maar een jaar extra doormodderen in armoede. De SP-fractie vindt dat de minister met extra geld voor volgend jaar moet komen. Doet zij dat niet, dan vrees ik dat het geld bij de leraren wordt weggehaald. CNV en AOB zijn daar ook zeer bezorgd over. Hoe gaat de minister dit voorkomen?

Nederland staat er in de OESO-vergelijking belabberd voor. In het laatste Oeso-rapport van 2006 (over 2002 en 2003) zijn wij gedaald van 5,1 naar 5% van het BBP, terwijl het Oeso-gemiddelde is gestegen van 5,8% naar 5,9%. Zelfs Hongarije en Polen doen het beter. In 1975 ging er nog 7% van het BBP naar onderwijs. In 2005 slechts 5%. Bij Nova zegt de minister dat dit geen probleem is, aangezien het BBP in 1975 veel lager was. Zegt de minister daarmee dat onderwijs niet mee hoeft te stijgen met de groeiende welvaart?

Vanochtend las ik dat de uitgaven per onderwijsdeelnemer zijn gestegen volgens de minister! Begrijpt zij nu nog niet dat al dat geld bij de managers terecht is gekomen? Wordt het niet tijd dat zij de heilige koe, de autonomie van de manager, bij de horens vat? Kan de minister aantonen dat de leraren bij het kabinet Balkenende meer tijd per leerling hebben gekregen?

Dan over de schoolkosten. De SP heeft deze week haar derde rapport over schoolkosten gepubliceerd. Met de ouderbijdrage bekostigen scholen primaire taken zoals leerlingenzorg, proefwerkpapier, decanen en onderwijsprojecten. Ik heb het hier bij mij, u krijgt straks een exemplaar van mij. Ik wil de minister vragen om de inspectie goed te laten controleren in hoeverre scholen de ouderbijdrage gebruiken voor bekostiging van het primaire onderwijsproces.

Ouders met lage inkomens hebben recht op een tegemoetkoming. Maar de onbekendheid met de regeling blijkt enorm. Wat doet de minister daaraan?

Een opmerking over gemengde scholen. De Stichting Kleurrijke Scholen is een initiatief waarbij witte ouders hun kinderen melden bij zwarte scholen. Zij proberen andere ouders te stimuleren om hetzelfde te doen. De SP ondersteunt dit initiatief van harte. Steunt de minister het ook?

Dan over hoger onderwijs. Er gaan dit jaar beduidend minder leerlingen van het VWO naar de universiteit: slechts 61% tegenover vorig jaar 81%. De toestroom van VWO'ers naar het HBO is navenant toegenomen. Hoe verklaart u dit? En hoeveel bespaart u eigenlijk nu 20% minder leerlingen naar de universiteit gaat? Uit welke sociale milieus zijn de VWO-ers afkomstig die niet naar de universiteit gaan?

Tenslotte nog enkele vragen. Hoe staat het met de uitvoering van de nieuwe gewichtenregeling? We krijgen veel berichten dat dit een chaos wordt. En hoe zit het met de tekorten bij het MBO door de verlenging van de leerplicht? Tijdens de algemene beschouwingen heeft Balkenende erkend dat er tekorten zijn voor huisvesting. Graag een reactie van de minister.