28-09-2006
Werkstukpakketten over topwetenschappers en een topkunstenaar
Op www.werkstuknetwerk.nl (onderdeel van Kennisnet, de
internetorganisatie voor het onderwijs) zijn zes nieuwe pakketten te
vinden over het onderzoek van de winnaars van de Heinekenprijzen 2006.
De zes nieuwe pakketten gaan over:
De genetische vingerafdruk. Van CSI tot bedreigde diersoorten
Het zal je maar gebeuren; je wordt aangehouden voor een moord die je
niet hebt gepleegd, maar alles wijst tegen je: je hebt geen
controleerbaar alibi, een halfuur voor de moord heb je met het
slachtoffer ruzie gekregen in de kroeg en je verliet deze vechtend met
het slachtoffer. Kortom alles wijst in jouw richting. Gelukkig is 20
jaar geleden de genetische vingerafdruk ontdekt en sloot een DNA-test
je toch uit als verdachte. In dit werkstukpakket leer je hoe een
genetische vingerafdruk wordt gemaakt en hoe het kan dat iedereen een
andere afdruk heeft. Bovendien zul je zien dat deze techniek ook nog
andere toepassingen heeft, zoals het vaststellen van ouderschap of het
gebruik bij natuurbehoud.
Borstkanker. Genen bekend, ziekte genezen?.
Kanker is een van meest besproken ziektes in onze maatschappij. Helaas
kennen veel mensen wel iemand die kanker heeft of heeft gehad. En,
hoewel kanker vaak een welvaartsziekte wordt genoemd, een ziekte van
deze moderne tijd, is de aandoening al zo oud als de mensheid zelf, zo
mogelijk zelfs nog ouder. De vroegste beschrijvingen van patiënten
met kanker vinden we al in de geschriften van Hippocrates. Echter, de
oorzaak van deze ziekte is gedurende vele eeuwen onbekend gebleven.
Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw wordt het ontstaan van
beschadigingen in het DNA geaccepteerd als de oorzaak van kanker.
Sindsdien hebben vele nieuwe ontwikkelingen onze kijk op kanker
volledig veranderd. In dit werkstukpakket ga je meer te weten komen
over een vorm van kanker: borstkanker; over de reeds ontdekte genen,
het aanvragen van patenten en de ontwikkeling van nieuwe therapieën.
Uitsterven en behoud van plant- en diersoorten. Bescherm één soort
en red er honderd!
Bescherm één soort en red er honderd! Dat zou een goede
reclameslogan zijn voor natuurorganisaties. Sommige dier- en
plantensoorten houden namelijk een heel ecosysteem in stand. Het
vrijwel uitsterven van de baardwalvis heeft talloze andere soorten in
de zee massaal doen verdwijnen; uitbreiding van de vos in de
Nederlandse duinen bleek een positief effect op het aantal lepelaars
te hebben. De rol van enkele soorten op een heel ecosysteem kan
onverwachts verstrekkend zijn! In dit werkstukpakket leer je meer over
de tak van de ecologie die zich bezighoudt met het uitsterven en
behoud van soorten: het vakgebied van Stuart Pimm, winnaar van de Dr.
A.H. Heinekenprijs voor Milieuwetenschappen 2006.
Innovatie en industrialisatie. Waarom industrialiseerde Europa eerder
dan de rest van de wereld?
Bijna alles wat we gebruiken komt uit een fabriek. Probeer maar eens
een voorwerp te verzinnen waarvoor dit niet het geval is! Fabrieken
bestaan pas sinds de industriële revolutie en dan te bedenken dat de
ontwikkeling daarvan ongeveer 230 jaar geleden in Engeland is
begonnen. Sindsdien is onze wereld ingrijpend en onherkenbaar
veranderd. Wat waren de oorzaken van de industriële revolutie? Wat
waren de economische en de sociale gevolgen? Waarom ontstond de
industriële revolutie eigenlijk in Europa en bijvoorbeeld niet in
Azië? En hoe komt het dat er in sommige economieën telkens weer
nieuwe technologieën verzonnen worden en in andere economieën niet?
Dit zijn vragen waar je met behulp van dit werkstukpakket een antwoord
op kunt vinden.
Het simpele complexe brein. Hoe je met de computer meer kunt leren
over een grote grijze massa
'Mensen onthouden maximaal zeven nieuwe telefoonnummers' 'Wat een mens
kan, dat kan een robot straks ook' 'Kennis zit als symbolen in de
hersenen opgeslagen' 'Taal en wiskunde worden in verschillende
hersengebieden verwerkt' Zoals je ziet zijn er veel ideeën over
allerlei aspecten van onze hersenen. Allemaal met sterke bewijzen,
maar allemaal ook met sterke tegenargumenten. Hoe meer ontdekkingen we
doen over de hersenen, hoe meer nieuwe vragen er in ons opkomen.
Waarom kunnen we geen acht telefoonnummers onthouden bijvoorbeeld? En
hoe hangen al die losse ideeën samen? Ontdek hier hoe één simpele
theorie één complex brein volledig probeert te verklaren.
Kunstenaar Job Koelewijn. Een poëtische benadering van de realiteit
door zijn technisch gevarieerde oeuvre, uiteenlopend van kleine
objecten, foto's, films, ruimtevullende installaties tot
architectonische ontwerpen en performances. De jury omschreef zijn
werken als 'aansprekend' en zijn materiaalgebruik en uitwerking als
'fantasierijk', Koelewijn verwerkt onder andere spaghetti en
babypoeder in zijn kunst. Door gebruik te maken van materialen die het
publiek kan ruiken en voelen creëert hij met zijn kunst een beleving
die een indruk op de verschillende zintuigen achterlaat.
De pakketten zijn geschikt voor de profielen Natuur & Gezondheid,
Cultuur & Maatschappij, Economie & Maatschappij, Natuur & Techniek en
sluiten goed aan bij de kerndoelen voor de bovenbouw van het VWO.
De Praktijk heeft in opdracht van de KNAW het onderzoek van de zes
Heinekenprijswinnaars door studenten laten vertalen naar
werkstukpakketten voor Werkstuknetwerk.nl. De Praktijk bedenkt
concepten, ontwikkelt materiaal en adviseert rond
(natuur)wetenschappelijk onderwijs. Niet alleen studenten zijn
betrokken geweest bij de realisatie van de werkstukpakketten, ook
wetenschappers van binnen en buiten de KNAW hebben zich gebogen over
de inhoud van de pakketten.
De Heinekenprijzen zijn internationale prijzen die elke twee jaar
worden uitgereikt aan vijf topwetenschappers en een erkende
kunstenaar. Op 28 september jl. zijn de prijzen voor 2004 uitgereikt
door Prins Willem-Alexander. Er zijn prijzen voor biochemie en
biofysica, geneeskunde, milieuwetenschappen, historische wetenschap,
cognitiewetenschap en kunst. Meer informatie over de prijzen is te
vinden op www.knaw.nl/heinekenprizes
Meer informatie:
KNAW, afdeling Voorlichting, telefoon 020-5510820
De Praktijk, Yuri Matteman, telefoon 020-5257688