Inbreng Halsema bij Algemene beschouwingen
27 september 2006
Algemene Beschouwingen 2006
Its the Society, stupid!
Inbreng Femke Halsema
Op Prinsjesdag kregen wij de indruk dat het Kabinet een feestbegroting had ingediend, met veel cadeautjes voor de mensen. Er zou voor ons als oppositie weinig eer zijn te behalen.
En inderdaad leek het allemaal prachtig, vooral toen we de stukken nog niet kenden.
Het schijnt heel goed te gaan met de Nederlandse economie, met de bedrijven en de werkgelegenheid. Het aantal mensen met een uitkering is voor het eerst sinds mensenheugenis gedaald en bovenal: de begroting is in evenwicht.
Een welgemeend compliment voor minister Zalm leek ons helaas op zijn plaats.
Maar nu alle dames hun feesthoedjes hebben afgezet, we een week verder zijn
en we alweer twee nieuwe ministers hebben aangenaam kennis te maken overigens- , hebben we onze leesachterstand ingehaald.
En wat blijkt? We moeten onze complimenten toch inslikken.
Eerst maar eens de financiën.
Minister Zalm zei het trots: de begroting is sluitend, inkomsten en uitgaven zijn met elkaar in evenwicht.
Maar het kabinet rekent zich rijk met eenmalige meevallers! In 2006 en 2007 loopt het structurele tekort al weer op, zodat het over een paar jaar weer mis is. Het vergrijzingsprobleem neemt de komende jaren zelfs met 6 miljard toe.
Dat vinden wij als komende linkse regering helemaal niet fijn: om de puinhoop van drie kabinetten Balkenende opruimen.
Wij begrijpen best dat het kabinet, na jaren op een houtje bijten, een dineetje wil geven. Zo aan de vooravond van de verkiezingen. Maar het schiet niet op als daarvoor eerst het tafelzilver wordt verkocht.
Ik had niet gedacht dat ik het ooit tegen dit calvinistische Kabinet zou zeggen: maar dit is gewoon lichtzinnig! En daar hebben de Nederlanders niet zoveel aan!
Vandaar dat wij in onze tegenbegroting 2 miljard extra besparen (zodat het positieve saldo oploopt naar 0,6%).
En dan de economische groei. Het gaat inderdaad stukken beter. Wereldwijd heeft zich herstel ingezet, waarvan ook Nederland als open economie profiteert. Het bedrijfsleven krijgt meer orders, er raken weer meer mensen aan het werk, de winsten gaan omhoog en de belastinginkomsten stijgen. En dat is allemaal fijn.
Maar het Kabinet en de regeringspartijen doen net alsof het economisch herstel is veroorzaakt door hun beleid. Dat doet mij een beetje denken aan van die oude sovjetrijmpjes: de winter verdwijnt, de lente breekt aan, dat heeft de partij voor ons gedaan! De nacht verdwijnt, de zon komt door, dank dank aan de partij daarvoor!
De ongemakkelijke waarheid is dat de recessie in Nederland niet is veroorzaakt door het Kabinetsbeleid, maar er wel door is versterkt en verlengd. Het had zoveel beter gekund.
Nederland doet pas laat mee aan de economische opleving. De langdurige werkloosheid is gestegen, net als de werkloosheid onder de mensen die moeilijker aan de bak komen: jongeren, vrouwen en allochtonen.
We hebben nog nooit zoveel mensen aan het werk gehad, zegt het Kabinet.
Maar ja, er zijn ook nog nooit zoveel volwassen mensen in Nederland geweest. De waarheid is dat er voor al die mensen vandaag gewoon minder werk is dan in 2002.
Onder Kok kwamen er 134.000 nieuwe banen per jaar bij. Onder Balkenende 4.500!.
Daar kunt u toch niet trots op zijn!
En dan nog wat.
Gelukkig gaat het met heel veel mensen in Nederland goed. Daar heeft ruim vier jaar Balkenende geen verandering in gebracht. Maar de outsiders op de arbeidsmarkt hebben geen betere kansen. De chronisch zieken, gehandicapten én de minima hebben inkomen ingeleverd. Veel minder mensen ontvangen WW of WAO, maar zij hebben geen baan gevonden. Van elke 5 WAO-ers die hun uitkering kwijt zijn, zitten er 4 zonder werk.
Er werken minder arbeidsgehandicapten dan in 2002.
En de resterende WAO-ers hebben nog steeds niet de beloofde hogere uitkering gekregen.
Kan dat er nou eindelijk eens van komen?
Want als er dan geld te verdelen is, dan houden wij wel van rechtvaardigheid. Als er een feestje is, waarom dan alleen voor een selecte groep? En niet eens voor een selecte groep mensen, maar voor een selecte groep bedrijven.
De winstbelasting voor bedrijven gaat met maar liefst anderhalf miljard euro omlaag. Daar hebben starters, kleine zelfstandigen en het MKB helemaal niks aan. Dat geld is voor de grote, internationaal opererende bedrijven waar maar een klein deel van de Nederlanders werkt. Bedrijven hebben geen probleem met de belastingdruk, maar met de hoge arbeidskosten. Maak arbeid goedkoper, daar help je bedrijven en mensen mee!
En bovendien, er is in Nederland zoveel meer aan de hand dan het wel en wee van de economie. Economische groei, welvaart en rijkdom krijgen pas betekenis als daarmee de problemen worden opgelost van:
- de chronisch zieke die door de no-claim wil bezuinigen op zorg die hij nodig heeft;
- de allochtone jongere die geen stageplek krijgt;
- De bejaarde die in het verpleeghuis niet fatsoenlijk te eten krijgt, om over zorg en een douche maar te zwijgen.
Drie kabinetten lang zijn de economische problemen overdreven en de maatschappelijke problemen genegeerd. En de verkiezingsprogrammas van CDA en VVD bieden meer van hetzelfde. Beide partijen willen miljarden bezuinigen op de zorg. Het CDA wil de 40-urige werkweek invoeren, waardoor de outsiders kanslozer worden op de arbeidsmarkt. En de werkenden - al die gezinnen - komen nog meer tijd te kort. De VVD wil, zoals altijd, de inkomensverschillen verder vergroten.
Ik ga er natuurlijk niet over, maar dit zijn oplossingen voor problemen die Nederlanders niet dwarszitten. Dit is een eenzijdig economisch programma dat zichzelf al lang heeft overleefd. Inderdaad, heel lang geleden won Bill Clinton de verkiezingen met de kreet: its the economy, stupid!
Maar we staan al lang voor andere opgaven. Niet de economie, maar mensen moeten we sterk maken. Sterk en vrij. Tegenover de economische obsessie van dit minderheidskabinet, zou ik dan ook wel eens willen zeggen: Its the society, stupid!
Want er kan zoveel vooruitgang geboekt worden, op bijna elk denkbaar maatschappelijk terrein. Ik beperk mij er tot drie en begin met het milieu.
Milieu
Wij kijken terug op verloren jaren.
Het zegt ook wel wat, dat er pas twee maanden voor de verkiezingen voor het eerst een milieuminister wordt aangesteld. En, meneer Winsemius, maakt u zich geen zorgen, er is nog veel meer te doen dan de plantjes op het ministerie water geven.
Want na vijf jaar Balkenende wordt er naar gas geboord in de Waddenzee, Borssele blijft langer open. Van Geel wil er zelfs een 2e kerncentrale bij; is dat de beloofde terughoudendheid van een minderheidskabinet? Er zijn meer files, er is minder stads- en streekvervoer en de treinen rijden langzamer. Duurzame energie komt niet van de grond en daarbovenop verpest de kersverse Minister Wijn nog eens het investeringsklimaat. De biologische landbouw blijft achter. En dat, terwijl de bio-industrie ongestoord floreert, ten koste van de miljoenen dieren die daar honds worden behandeld.
Wij hunkeren naar een nieuw perspectief. GroenLinks wil van Nederland een GreenValley maken. GreenValley combineert de economische kracht van Silicon Valley met de ambities van groene innovatie. Wij zorgen voor duurzame economische groei, meer werk én een beter milieu.
Wij hebben dat uitgeschreven in ruim honderd concrete voorstellen. Varierend van het stimuleren van elektrische autos, de ontwikkeling van biologisch plastic, de aanleg van lightrail in de stedelijke regios en de bouw van een nieuwe stad in de bollenstreek zodat ons mooie land niet verder verrommelt en dichtslibt.
Want echt premier, er kan zoveel meer dan u en uw innovatieplatform denken
Het gebeurt in het buitenland, het kan in Nederland.
Autos die 1 op 30 rijden. Elke vijf minuten een trein. Een brandstofcel die groene stroom produceert.
Als we maar willen, als de politiek de leiding neemt.
Die milieu-innovatie beloont en vervuiling duurder maakt.
Waardoor er echt een markt voor groene producten ontstaat.
Maar dan moet je wel de ongemakkelijke waarheid onder ogen willen zien.
Zoals Johan Cruyf zou zeggen: Je ziet het pas, als je het doorhebt.
Ik vraag me wel eens af of de premier het doorheeft.
U krijgt van mij ons boek Greenvalley cadeau. Maar dat niet alleen.
Al Gore heeft een film gemaakt over de grote gevolgen van klimaatverandering: Een ongemakkelijke waarheid.
Volgende week is de Nederlandse première.
Ik ga er naar toe. En ik nodig u uit om mij te vergezellen!
Vrouwen
Dit lijkt mij een logische overgang naar mijn volgende onderwerp: vrouwen.
Veel vrouwen dringen aan de poort, ze willen naar voren, ze willen on top!
Het is ronduit ergerlijk dat al die vrouwen zo weinig worden gesteund.
Nergens in Europa zijn zo weinig vrouwen economisch zelfstandig als in Nederland.
Het emancipatiebeleid als het nog bestaat is achterlijk. Met kostwinnersbonussen worden vrouwen gestimuleerd om thuis te zitten. Het zorgverlof is karig, de kinderopvang is slecht. Om met minister de Geus te spreken: de Wet Kinderopvang is mislukt.
Dat kan anders. Werk is goed voor vrouwen, het is goed voor het land.
Maar werk alleen is niet zaligmakend, ook niet voor mannen.
Daarom wil GroenLinks deeltijdwerk bevorderen, royale en betaalde zorgverloven voor vrouwen én mannen, en goede en gratis kinderopvang.
Misschien zouden we vandaag al een kleine stap kunnen zetten. Zelfstandige ondernemers en freelancers hebben sinds 2004 geen recht meer op zwangerschapsverlof. Het CDA stemde recent tegen een motie van GroenLinks en D66 om dat te regelen. In het nieuwe verkiezingsprogramma is het CDA gelukkig weer voor. Misschien is het dan goed om het hier meteen even te regelen?
De bevrijding van vrouwen is een aanhoudende strijd. In Nederland, maar vooral wereldwijd. Vrouwen zijn altijd en overal de eerste slachtoffers van geweld.
Zeker wanneer er oorlogen woeden, zoals in Sudan, Irak, Afghanistan. Vluchtelingen en ontheemden zijn in meerderheid vrouwen. Vluchtende vrouwen worden dikwijls verkracht, ze krijgen vaak AIDS. Vrouwen worden in veel landen ernstig onderdrukt, verhandeld en gedwongen geprostitueerd.
Helaas bestaat er geen internationale coalitie voor vrouwen, maar wel een coalitie tegen vrouwen. Dat zijn de fundamentalistische moslims, maar ook de fundamentalistische Amerikaanse christenen en de Rooms Katholieke kerk.
Dat is een as van religieus kwaad die de zeggenschap van vrouwen probeert terug te dringen. En de gevolgen zijn desastreus.
De koningin zei het mooi: het lot van de wereld is ons lot.
Het lot van vrouwen wereldwijd, is ons lot. Vrouwen verdienen onze steun.
Miljoenen vrouwen in het Zuiden beginnen een eigen bedrijf, lokale economieen drijven op vrouwen. Veel vrouwen zorgen voor hun gezin, waar mannen dat nalaten.
GroenLinks wil dat Nederland initiatiefrijke vrouwen ondersteunt en kansen geeft. Dankzij de economische groei is er 220 miljoen euro extra voor ontwikkelingssamenwerking. Het is niet teveel gevraagd om de helft van dat geld in te zetten voor vrouwen. Voor onderwijs voor meisjes, voor microkredieten voor vrouwen. Voor projecten die hen helpen om zelf te beschikken over hun lichaam en seksualiteit. Tegen verkrachtingen, tegen de verspreiding van AIDS.
En dan nog iets. Wij vrouwen hebben ook recht op George Clooney.
Na zijn bezoek aan Darfur sprak hij de Veiligheidsraad toe. De crisis daar heeft 300.000 mensen het leven gekost, miljoenen zijn op de vlucht. En ook hier lijden vrouwen het meest.
Clooney zegt: We kunnen onze hoofden niet omdraaien, wegkijken en hopen dat dit verdwijnt. Hij pleit voor echte bescherming van de bewoners van Darfur.
Nu accepteert de regering van Sudan alleen de vredesmissie van de Afrikaanse Unie. Als de missie onder VN-vlag wordt gebracht dan wordt deze veel slagvaardiger.
Bovendien is het noodzakelijk dat de VN een no-fly-zone instellen boven Darfur, zodat bommenwerpers van het Sudanese leger geen dorpen meer kunnen platbombarderen. Ik roep de regering op zich hiervoor in te zetten.
Jongeren
Voorzitter,
Het zal u ook opgevallen zijn dat bij alle sprekers tot nu toe dreigende taal over Islam en aanpassing afwezig is. Alle partijen hebben het weer over onderwijs en werk. Natuurlijk zullen een paar rechtse snippers straks nog wat sweeping statements geven maar de VVD heeft duidelijk haar koers verlegd. Minister Verdonk heeft ook in haar eigen partij het pleit verloren. Al die cultuurkritiek, het gedoe over geweigerde handen, over moslims met een te laag incasseringsvermogen, over ingetrokken paspoorten, over wij en zij: het heeft helemaal niks opgeleverd. Of het moet wederzijds onbegrip en wantrouwen zijn geweest, polarisatie, toenemende discriminatie.
GroenLinks heeft zich daar altijd fel tegen verzet. En nu hebben we haast want er is kostbare tijd verloren. Wij hebben geen tijd voor ideologische hoogdravendheid over hoofddoekjes of godslastering. Wij hebben geen tijd voor theoretische scherpslijperij over de vrijheid van onderwijs. Wij willen praktische verbetering.
De inburgeringscursussen zijn nog steeds niet op orde. Er is geen oplossing voor de 26.000 gezichten die niet weten of ze hier kunnen blijven. Voor zwarte achterstandsscholen, voor de grote sociale armoede in grote stadswijken.
Voorzitter, mijn derde onderwerp is dat wij aandacht willen voor onze jongeren, onze allochtone jongeren. Want zij hebben het meeste last gehad van de stilstand en de harde oordelen van de afgelopen jaren.
Dit kabinet biedt weinig aan jongeren, autochtoon of allochtoon..
12% van de jongeren is werkloos, onder allochtone jongeren is dat zelfs 23%.
De slogan 'Nederland Werkt' krijgt dan een wrange bijsmaak.
Ieder jaar verlaten 57.000 leerlingen voortijdig en zonder diploma het onderwijs
De onderwijsachterstanden van allochtone leerlingen blijven onverminderd groot.
Ik wil nu één voorstel doen. Het is niet erg ideologisch of symbolisch, maar het is wel praktisch. Scholen krijgen extra geld voor achterstandsleerlingen.
Maar dat telt pas als meer dan 20% van de leerlingen achterstand heeft.
Witte scholen worden niet gestimuleerd om zich open te stellen, terwijl we dat juist wel willen. En het doet de individuele achterstandsleerling tekort.
Als we nou gewoon eens afspreken dat elke achterstandsleerling telt.
En de scholen geld geven voor elke leerling die het nodig heeft.
Graag een reactie.
Weinig jongeren zullen zich herkennen in de Miljoenennota.
Ze zijn er ook slecht in vertegenwoordigd. De hypotheekrenteaftrek kost jaarlijks 14 miljard, de aftrek van pensioenpremies kost 6 (7) miljard, maar de investeringen in onderwijs - als aandeel van het bruto binnenlands produkt - zijn afgenomen.
Bij de AOW komt niemand op voor de belangen van jongeren, terwijl ook zij straks recht hebben op een solidaire AOW. Dat moeten we met elkaar betalen.
Veel ouderen voelen zich solidair met jongeren. Wij denken dat ouderen met hogere inkomens kunnen meebetalen. En als iedereen naar draagkracht meebetaalt, dan kan de AOW zelfs met tien procent omhoog. Dan gaan de driehonderdduizend arme ouderen - die hebben ingeleverd door de bevriezing van de AOW - er ook weer op vooruit.
Wij vinden het onbegrijpelijk dat vrijwel alle politieke partijen hiervoor terugdeinzen en de rekening neerleggen bij jongeren. De komende jaren stijgen de inkomens van ouderen sneller dan de inkomens van jongeren. Bovendien betalen de jongeren een steeds hogere premie. Dat is schadelijk voor hun inkomen én voor hun werkgelegenheid. Dan mag je om nieuwe solidariteit vragen. Van jonge mensen, van oude mensen.
Voorzitter,
Deze drie onderwerpen milieu, vrouwen, jongeren zijn niet willekeurig gekozen. Zij zijn exemplarisch voor het tekort aan inspanning dat deze regering zich getroost om mensen, en onze samenleving te laten groeien. Ik zou dan ook tegen de premier willen zeggen. U heeft er nu drie termijnen op zitten. Er zijn weinigen die u dat kunnen zeggen. Ja, Drees en Lubbers, maar die deden er wel wat langer over. Het is dan ook mooi geweest. Houd het voor gezien!
Volgend jaar hoop ik hier weer te staan, maar dan tegenover een linkse premier. Die ons programma uitvoert.
Dat betekent in de komende vier jaar:
- Een investering van vier miljard in onderwijs.
- minstens 150.000 extra banen in het bedrijfsleven, in de zorg, in het onderwijs.
- Een stageplek voor elke jongere en halvering van de werkloosheid onder allochtone jongeren
- Twintig procent meer treinen en twintig procent minder files.
- Een hogere én betaalbare AOW
Geen partij doet ons dat na. Wij kunnen niet wachten.
GroenLinks