Universiteit van Tilburg 12 september 2006
"Elke XTC-bende op te rollen met huidige opsporingsbevoegdheden"
Promotie Toine Spapens
Regelmatig klinkt de roep om uitgebreidere of nieuwe
opsporingsbevoegdheden. Senioronderzoeker Toine Spapens concludeert
echter na bestudering van bijna 50 opsporingsonderzoeken naar
XTC-bendes dat élke groepering kan worden opgerold met de huidige
bevoegdheden - mits er voldoende mankracht en middelen worden ingezet.
Spapens promoveert op vrijdag 27 september 2006 aan de Universiteit
van Tilburg.
In het Haagse klinkt regelmatig de roep om uitgebreidere of nieuwe
opsporingsbevoegdheden voor de politie omdat zij de strijd met
georganiseerde criminelen zouden verliezen. Criminelen zouden zich
snel aanpassen aan regels en na verloop van tijd zouden enkel de
'beste' groepen over blijven. De Tilburgse senioronderzoeker Toine
Spapens concludeert echter in zijn proefschrift dat XTC-bendes juist
weinig flexibel zijn. Zelfs wanneer zij weten dat ze in de gaten
gehouden worden, gaan ze door op de ingeslagen weg. Ook van een
survival of the fittest is geen sprake, aldus Spapens.
Tot nu toe is er weinig wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar het
aanpassingsvermogen van criminele organisaties, terwijl uitbreiding
van opsporingsbevoegdheden ook de privacy van 'gewone burgers' kan
bedreigen. Spapens spitte door beleidsnota's, kamerstukken en 48
dossiers van grootschalige opsporingsonderzoeken die tussen 1996 en
2004 in het zuiden van Nederland zijn uitgevoerd. Zijn doel was het
aanpassingsvermogen van criminele bendes aan nieuwe wet- en
regelgeving systematisch te analyseren.
Mankracht
Spapens concludeert in zijn proefschrift 'Interactie tussen
criminaliteit en opsporing' dat elke criminele groepering kan worden
opgerold mits er voldoende mankracht en middelen wordt ingezet.
Criminele groeperingen verbeteren hun afschermingmethoden wel, maar
dat gaat betrekkelijk traag. Afspraken met klanten en leveranciers
zijn niet snel en straffeloos te wijzigen, ook omdat het
bedrijfsproces dat nodig is om XTC te kunnen produceren en verhandelen
ingewikkeld is. Criminelen werken bovendien vrijwel uitsluitend met en
via vertrouwde contacten. Arrestatie van de belangrijkste bendeleden
betekende altijd het einde van de activiteiten van die bewuste groep.
Wanneer de XTC-producenten en -handelaars weer opnieuw begonnen, deden
zij dit met andere partners. Het is ook niet zo dat na verloop van
tijd de 'beste' bendes overblijven, stelt Spapens. In de gehele
onderzoeksperiode werden zowel goed afgeschermde als amateuristische
bendes opgerold. Tegen elke bende kon met voldoende mankracht en
budget bewijsmateriaal verzameld worden. De belangrijkste
'pillenboeren' uit het zuiden zitten momenteel vast dankzij het
intensieve opsporingsbeleid waarbinnen de Unit Synthetische Drugs een
zeer belangrijke rol heeft gespeeld.
Dat er desondanks nog XTC-producenten actief zijn, is het gevolg van
het grote incasseringsvermogen van het criminele netwerk: anderen
staan meteen klaar om het 'gat' op te vullen. En zodra criminelen de
gevangenis verlaten, nemen ze vaak hun oude professie weer op.
Spapens onderzocht ook hoe een crimineel netwerk functioneert. Hoe
worden contacten gelegd? Hoe komt men tot de criminele samenwerking?
En welke invloed kan de overheid door middel van opsporing uitoefenen?
Aan de hand hiervan bouwde hij een theoretisch model dat een crimineel
netwerk beschrijft. Het model biedt politie, justitie en politici
inzicht in de beste strategieën om een crimineel netwerk te verstoren.
Drs. A.C. (Toine) Spapens (1964, Goirle) studeerde politicologie in
Nijmegen. Na zijn studie werkte hij als onderzoeker bij B&A Groep
Beleidsonderzoek & Advies te Den Haag en als senioronderzoeker bij het
instituut voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek IVA te Tilburg.
Sinds 2004 is hij als onderzoeker verbonden aan de vakgroep strafrecht
van de Universiteit van Tilburg. Sinds april 2006 is hij tevens
senioronderzoeker bij Intervict, het internationale instituut voor
slachtofferkunde van de UvT.
Noot voor de pers
De promotiezitting van Toine Spapens vindt plaats op vrijdag 27
september in de Aula (Cobbenhagen Builsing) van de Universiteit van
Tilburg, Warandelaan 2. De zitting start om 16.00 uur. Promotor is
prof.dr. C.J.C.F. Fijnaut. Titel proefschrift: Interactie tussen
criminaliteit en opsporing. De gevolgen van opsporingsactiviteiten
voor de organisatie en afscherming van XTC-productie en -handel in
Nederland. Een handelseditie verschijnt bij Uitgeverij Intersentia te
Antwerpen (ISBN-10: 90-5095-589-4 ISBN-13: 987-50-5095-589-8, circa 50
euro, www.intersentia.be). Voor journalisten is een exemplaar van het
proefschrift beschikbaar via de Afdeling Voorlichting & Externe
Betrekkingen, tel: 013 466 2000, e-mail: persberichtuvt@uvt.nl. Toine
Spapens is bereikbaar via tel: 013 466 3618 of 06 1806 3385, e-mail:
a.c.spapens@uvt.nl. Persberichten van de UvT vindt u op
www.uvt.nl/persberichten/. Informatie over UvT-wetenschappers:
www.uvt.nl/webwijs/.
UvT Persbericht