20.9.2006
Eervolle nominaties voor NIOD-studies van Hans Meijer en Peter Keppy
De studies naar de backpay-kwestie van Hans Meijer en oorlogsschade, roof en rechtsherstel in Indonesië van Peter Keppy zijn genomineerd voor de Prijs van Wetenschap en Maatschappij. De winnaar zal bekend worden gemaakt tijdens de Avond van Wetenschap en Maatschappij op 6 november.
In het
Sporen van vernieling. Oorlogsschade, roof en rechtsherstel in Indonesië 1940-1957
Hoewel de Nederlandse overheid al tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog burgers schadeloos heeft gesteld voor oorlogsschade geleden in Nederland, heeft zij geweigerd vergoedingen uit te keren aan gedupeerden van het oorlogsgeweld in Nederlands-Indië. Jarenlang heeft deze zaak, samen met die van de zogenoemde 'backpay' (het niet-uitbetalen van de achterstallige salarissen van gouvernementsambtenaren en KNIL-militairen), bij de betrokkenen geleid tot verontwaardiging en frustratie.
In zijn begin dit jaar verschenen boek 'Sporen van vernieling' ontrafelt NIOD-onderzoeker Peter Keppy de historische trajecten van twee ogenschijnlijk samenhangende vraagstukken, die van de materiële oorlogsschade en het rechtsherstel. Gebruik makend van niet eerder geraadpleegd archiefmateriaal in binnen- en buitenland wordt in het eerste deel verklaard waarom de Nederlands-Indische, Nederlandse, Indonesische en Japanse regeringen nooit zijn overgegaan tot het vergoeden van de schade veroorzaakt tijdens de Japanse bezetting en de Indonesische revolutie. Het tweede deel van 'Sporen van vernieling' behandelt het rechtsherstel, de regeling die de door de oorlog verstoorde eigendomsverhoudingen moest herstellen en die, in tegenstelling tot een oorlogsschadevergoedingsregeling, wel tot stand gekomen is.
'Sporen van vernieling' verschaft inzicht in zaken die zich buiten het gezichtsveld van het overgrote deel van de oorlogsgetroffenen afspeelden, maar die wel van grote betekenis waren. Keppy schetst een verhelderend en tegelijkertijd ontnuchterend beeld van, achtereenvolgens, het Japanse economisch beleid tijdens de Tweede Wereldoorlog, het excessieve geweld, het Nederlandse naoorlogse juridische en financieel-economische beleid overzee, de algemene bestuurlijke chaos in een kolonie in verval, de toenemende frustratie onder de oorlogsgetroffen, de moeizame terugkeer naar de rechtstaat in Indonesië en de gevolgen van de Koude Oorlog in Azië.
Peter Keppy is antropoloog en verrichtte voor zijn promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit van Amsterdam een sociologisch-historische studie naar Indonesische en Chinees-Indonesische textielfabrikanten. Hij was als onderzoeker betrokken bij de totstandkoming van het rapport 'Indische Tegoeden. Onderzoek naar de particuliere bank- en levensverzekeringstegoeden van Nederlanders in Nederlands-Indië/Indonesië 1940-1958' (2000). Voor het NIOD verrichte hij onderzoek naar oorlogsschade en rechtsherstel in Indonesië.
'Indische rekening. Indië, Nederland en de backpay-kwestie 1945-2005'
Het boek 'Indische rekening. Indië, Nederland en de backpay-kwestie 1945-2005' van NIOD historicus Hans Meijer verscheen vorig jaar. Voor de gouvernementsambtenaren en KNIL-militairen en hun familie had de Japanse bezetting van Nederlands-Indië - naast alle persoonlijke leed - ingrijpende financiële gevolgen, die tot lang na de oorlog merkbaar waren. Een kwestie die de gemoederen binnen de Indische gemeenschap zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog nog altijd beroert, is die van de zogenoemde backpay: het niet uitbetalen van het achterstallige loon aan de voormalige landsdienaren.
Meijer verklaart waarom deze zaak nooit naar tevredenheid is afgewikkeld, terwijl dit voor het personeel van het particuliere bedrijfsleven wel is gebeurd.
Dit boek gaat uitvoerig in op de vergeefse pogingen van de gedupeerden om hun backpay-claim alsnog gehonoreerd te zien. Wat hebben ze gedaan en waarom hebben hun inspanningen schipbreuk geleden?
In het relaas over de worsteling van Indische Nederlanders met de financiële erfenissen van de oorlog verschaft 'Indische rekening' een fascinerend inzicht in het geestelijke en bestuurlijke klimaat van de naoorlogse jaren en in de merkwaardige nasleep van het koloniale verleden.
Hans Meijer is docent Internationale Organisaties en Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is gespecialiseerd in de (post)koloniale betrekkingen tussen Nederland en Indonesië. Voor het NIOD voerde hij het onderzoek naar de backpay-kwestie uit binnen het onderzoeksprogramma 'Van Indië tot Indonesië'.