Foto
Publicaties TNS NIPO onderzoek
19 september 2006
Waarom Bos betere papieren heeft dan Balkenende
De Volkskrant, Forum, dinsdag 19 september 2006
De kaarten zijn geschud, de partijen hebben hun programma's
gepresenteerd en de peilingen bieden een vertrouwd beeld: de
verkiezingsstrijd zal gaan tussen CDA en PvdA. De VVD is als vanouds
de nummer drie en de SP vertolkt de rol van outsider. Niet het
ongemakkelijke integratiedebat zet de toon, maar vertrouwde thema's
als gezondheidszorg, economie, sociale zekerheid en onderwijs. Het
fatsoen moet terug en er is zelfs ruimte voor leuke dingen: gratis
kinderopvang en openbaar vervoer. Nederland is weer een dorp! De
dreiging van internationaal terrorisme lijkt ver weg en Jan Peter
Balkenende heeft eigenhandig de Nederlandse economie weer aan de praat
gekregen. "Het zoet" zal vandaag - op Prinsjesdag - zelfverzekerd
gepresenteerd worden en Balkenende en Zalm zullen trachten een
triomfantelijke lach te onderdrukken. De boodschap zal niemand
ontgaan: Balkenende heeft zich aan zijn belofte gehouden. Gaan CDA en
VVD alsnog oogsten?
De Fortuyn-agenda afgewerkt
Nog maar enkele maanden geleden noteerden we een historisch dieptepunt
in de vertrouwenscijfers voor het kabinet. Ook Balkenende persoonlijk
kreeg tot aan begin dit jaar weinig krediet. Sindsdien is veel
veranderd, maar is alle onvrede dan verdwenen? Nee, ze is
gekanaliseerd. Hans Wansink stelde in `De erfenis van Fortuyn' (2004)
al dat `het succes van de beweging van Fortuyn bij de verkiezingen in
2002 een uitdrukking was van de vitaliteit van de Nederlandse
democratie'. Het beleid sinds 2002 en de verkiezingsprogramma's van nu
bevestigen dat. Er zijn maatregelen genomen om de instroom van
migranten te beperken, inburgering af te dwingen en zo goed als alle
partijprogramma's kennen nu een paragraaf waarin ze stellen dat de
Nederlandse cultuur dominant is. De `tweede Fortuyn-agenda' (het
tegengaan van de bureaucratie en het verbeteren van de
overheidsdienstverlening) zal, als we de verkiezingsprogramma's mogen
geloven, in de volgende kabinetsperiode worden afgewerkt.
SP als tegenpartij
Bovendien heeft de onvrede een ander jasje gekregen. In plaats van
integratie en veiligheid zijn koopkracht en sociale zekerheid nu de
belangrijkste issues. Ondanks de economische groei is niet iedereen
`himmelhoch jauchzend'. Zeven op de tien kiezers zeggen er door de
nieuwe zorgverzekering in koopkracht op achteruit te zijn gegaan (`zu
Tode betrübt'). Verder zien we dat voor de voormalige Fortuyn-aanhang
`koopkrachtontwikkeling' het belangrijkste verkiezingsthema is. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat de SP - na de VVD (dankzij Verdonk) en
de PVV - de meest aantrekkelijke vluchtheuvel is voor de Fortuynisten
uit 2002. Het verklaart mede waarom de SP op 21 zetels staat en
Wilders en Pastors samen op zeven in de meest recente TNS
NIPO-peiling.
De SP vervult de rol van tegenpartij nog altijd met verve en haalt
zodoende druk van de `politiek cynische ketel'. Men wantrouwt de
politiek nog steeds, maar populistisch rechts heeft het af laten
weten. Bijna de helft van de SP-aanhang wil op SP stemmen omdat men
het niet eens is met de andere partijen. En dan hebben ze ook nog Jan
Marijnissen, door vriend en vijand gewaardeerd om zijn integriteit, zo
blijkt uit onze onderzoeken.
De paradox van de sterke lijsttrekker
André Rouvoet van de ChristenUnie kan bijkans een nog beter rapport
overleggen dan Marijnissen. Maar hun sterke lijsttrekkers zijn
tegelijkertijd de achilleshiel voor SP en ChristenUnie. Het maakt deze
partijen `onnatuurlijk groot' in de politieke peiling. Veel van de
kiezers die nu zeggen op ChristenUnie of SP te gaan stemmen zullen
uiteindelijk toch overstappen naar respectievelijk CDA en PvdA, omdat
een sympathieke en betrouwbare lijsttrekker niet doorslaggevend is
voor veel kiezers.
Dit probleem heeft de VVD veel minder. Rutte scoort zeker niet slecht
als lijsttrekker, maar is voor slechts weinigen dé reden om voor de
VVD te kiezen (zoals Marijnissen en Rouvoet dat wel zijn voor een
groot deel van hun achterbannen). Dat klinkt als een zwakte voor de
VVD, maar het tegendeel is het geval. Het merendeel van degenen die nu
op de VVD zeggen te stemmen zullen dat op 22 november waarschijnlijk
ook gaan doen (ten dele afhankelijk van de rol die Verdonk mag
vervullen in de campagne). Onder het huidige politieke gesternte zal
circa een zesde deel van de VVD-aanhang overstappen naar het CDA om de
christen-democraten de grootste te maken. Van de potentiële
SP-stemmers zal echter circa een derde deel overstappen naar de PvdA
om Balkenende IV te voorkomen.
Inhaalrace Balkenende stokt
Eind mei voorzagen we een comeback van Balkenende. Het was nog steeds
die stijve, moeilijk communicerende man, maar hij liet zich toch maar
niet gek maken. Wouter Bos, al sinds midden 2003 ongenaakbaar aan kop
in alle peilingen, verslikte zich in de AOW en zette een neergaande
lijn in. "Alle lichten op groen voor Balkenende", concludeerden we in
de Volkskrant van 27 mei. Het CDA klom inderdaad, van 25 naar 37
zetels en als premier krijgt Balkenende nu van bijna evenveel
Nederlanders het vertrouwen als Bos. De PvdA daalde in de TNS
NIPO-peiling van zo'n 50 naar 38 en Bos boette enigszins aan
geloofwaardigheid in.
De verkiezingsstrijd zal zich de komende maanden toespitsen op de
lijsttrekkers van CDA en PvdA. Balkenende maakte een flinke
inhaalslag, maar de groei lijkt er bij de premier uit te zijn en Bos
daalt niet verder in populariteit. De stand van zaken op dit moment is
dat Bos en Balkenende als even betrouwbaar en geloofwaardig worden
gezien. Balkenende scoort iets beter op integriteit dan Bos, maar Bos
is het meest overtuigend in het debat en hij wordt door de Nederlandse
kiezers gezien als een betere leider dan Balkenende.
Als Bos duidelijk kan maken dat de AOW en de hypotheekrenteaftrek voor
de lagere en middeninkomens bij hem in goede handen zijn - en de
verwachting is dat hij dat in de debatten beter kan dan Balkenende -
heeft de PvdA op dit moment betere papieren dan het CDA voor de
verkiezingsoverwinning. De SP zal inleveren, maar toch een forse
verkiezingsoverwinning boeken en de VVD wordt opnieuw de derde partij
van Nederland.
Remco Frerichs en Peter Kanne onderzoeken electorale en
maatschappelijke trends in Nederland voor TNS NIPO
Bij publicatie of verspreiding graag de bron TNS NIPO/ De Volkskrant
vermelden. Voor eventuele vragen kunt u contact opnemen met Peter
Kanne (tel: 020 522 59 24) of Remco Frerichs (tel: 020 522 54 79).
TNS NIPO