Toespraak van minister Dekker bij de opening van het Bouwhuis, het
nieuwe kantoor van Bouwend Nederland, in Zoetermeer op 13 september
2006. Bouwend Nederland behartigt de belangen van bouw- en
infrabedrijven in Nederland.
Majesteit, Commissaris van de Koningin Franssen, burgemeester Waaijer,
voorzitter Brinkman, dames en heren,
Het Bouwhuis is niet een gebouw waar je onverschillig aan voorbij kunt
gaan. Berend Sybesma van Klunder Architecten heeft met zijn
expressieve ontwerp een waar huzarenstukje afgeleverd. Ik denk aan het
opgetilde maaiveld en aan de grote uitkraging van de tiende en elfde
verdieping - zij steken ver buiten de onderliggende verdiepingen uit.
Ik denk aan de zwevende daktuin en het zeer lage energieverbruik. Aan
de duurzame materialen en aan de opslag in de bodem van warmte en kou.
Al met al een markant gebouw, een blikvanger langs de A12.
Dat mag best gezegd worden. Want op dit moment wordt veel gepraat over
de verrommeling van het landschap, met name langs de snelwegen van ons
land. Maar de schitterende geluidswal annex auto-showroom langs de A2
tussen Utrecht en Amsterdam, bijvoorbeeld, en nu het Bouwhuis bewijzen
dat het anders kan. Met een beetje fantasie en een consequente
uitvoering van het bestemmingsplan op basis van kwaliteitseisen, is
niet verrommeling, maar verfraaiing het resultaat.
Daarmee is het Bouwhuis een mooi visitekaartje van wat de Nederlandse
bouw vermag. De nominatie voor de Nationale Staalprijs 2006 is mijns
inziens dan ook terecht. Maar hadden we iets anders mogen verwachten?
Hadden we iets anders mogen verwachten van een project waar de
opdrachtgever, de bouwsector in Nederland en de bouwer min of meer
dezelfde zijn? Ik feliciteer voorzitter Brinkman van harte.
Voorzitter, u heeft de toch al hoge verwachtingen ruimschoots
ingelost!
Met het Bouwhuis heeft Bouwend Nederland nu een onderkomen dat bij de
vereniging past. Een vereniging die de afgelopen jaren een grote
ontwikkeling heeft doorgemaakt. Van versnippering is geen sprake meer.
Tal van werkgevers- en brancheorganisaties hebben de handen
ineengeslagen. Met als resultaat een vereniging met 5.000 leden en een
gezamenlijke jaaromzet van 30 miljard euro. En, last but not least,
één loket voor de overheid.
Hopelijk mag dit prachtige Bouwhuis dan ook symbool staan voor de
toekomst van Bouwend Nederland. Want net als het Bouwhuis, is Bouwend
Nederland niet alleen innovatief in de architectuur, maar ook in de
bouw. Niet alleen degelijk en robuust, maar ook gevoelig voor
schoonheid en de veranderende eisen van de tijd.
Ik hoef u hier natuurlijk niets te vertellen over de moeilijke periode
die de sector heeft doorstaan. Gelukkig liggen die woelige wateren
achter ons. Gelukkig is een nieuwe koers ingeslagen. Gelukkig ziet de
toekomst er nu een stuk rooskleuriger uit. Ook dat is vandaag een
woord van erkenning waard. Want de noodzaak van vernieuwing wordt in
de sector breed gedragen. Of het nu gaat om het herstel van vertrouwen
tussen overheid en markt, om de grote bouwopgave die voor ons ligt -
bijvoorbeeld in de woningbouw, de utiliteitsbouw en de weg- en
waterbouw - om nieuwe bouwmethoden of om het opleiden en binden van
nieuwe personeel - Bouwend Nederland maakt er werk van.
Met de instelling van de Regieraad Bouw in 2004 door VROM, Economische
Zaken en Verkeer en Waterstaat is ook van overheidszijde serieus werk
gemaakt van de gewenste cultuuromslag. Zo zijn met de branche- en
koepelorganisaties de inmiddels welbekende Vernieuwingsakkoorden
afgesloten. De bouwsector is heterogeen en van oudsher overwegend
regionaal en lokaal georganiseerd. Daarom is het goed dat de Regieraad
zich samen met VNO-NCW en Bouwend Nederland sterk heeft gemaakt voor
de oprichting van vijf regionale regieraden.
Opdrachtgeversforum
Toch is er nog werk aan de winkel. Werk dat afgedwongen kan worden
door de markt. Publieke opdrachtgevers kunnen de markt meer dan
voorheen betrekken bij het bedenken van oplossingen. De traditionele
situatie is dat publieke opdrachtgevers die bedenken. Nu is het echter
de grote uitdaging om het probleem eerst in de markt te zetten en
vervolgens de beste oplossing te kiezen.
Voorwaarde is wel dat ook opdrachtgevers professionaliseren. Dat was
dan ook precies de gedachte achter de oprichting van het
Opdrachtgeversforum. Hierin werkt de Rijksgebouwendienst samen met
onder andere Rijkswaterstaat, ProRail en de woningcorporaties aan de
verdere professionalisering van het publieke en semi-publieke
opdrachtgeverschap. Door best practices uit te wisselen, leert men
efficiënter en effectiever in te kopen en aan te besteden.
Hooggelegen
Publieke organisaties mogen het geld van de belastingbetaler
natuurlijk niet naar believen spenderen. Regels beperken hun
keuzevrijheid. Transparantie en een gelijk speelveld komen immers niet
als vanzelf tot stand. Ook bij nieuwe en innovatieve vormen van
aanbesteden moet de keuze achteraf te verantwoorden zijn.
Het succes van die methoden hangt ook af van de houding van
marktpartijen die achter het net hebben gevist. Toch geeft de markt
vernieuwingen steeds meer een kans. Laat mij een voorbeeld geven uit
de portefeuille van collega Peijs, die er vandaag vanwege
verplichtingen in het buitenland helaas niet bij kan zijn. De A2 bij
Hooggelegen (Utrecht) is aan renovatie toe. Een deel daarvan zal
Rijkswaterstaat als alliantiecontract in de markt zetten.
Selectie en gunning zullen geschieden op basis van de 'concurrentie
gerichte dialoog'. Met kwaliteit als zwaarwegend criterium uiteraard.
Ik ben dan ook blij, dat alle bij het zogenoemde ConstrucTable-overleg
aangesloten bouwbedrijven hebben laten weten dit initiatief te
steunen. In een brief aan de Regieraad Bouw spreken zij van "een
belangrijke stap in het vernieuwingsproces" die zeker navolging
verdient. En inmiddels hebben nog 13 andere grote spelers uit het MKB
een soortgelijke brief doen uitgaan.
Nog mooier is het, dat de bedrijven op voorhand de intentie uitspreken
om geen juridische procedures te beginnen als zij een aanbesteding
mislopen. Een bewijs dat de bouwsector, mede dankzij de Regieraad, op
het goede spoor zit. Ik zie overigens dat de meeste ondertekenaars van
die brief hier aanwezig zijn. Mede namens de andere bij de Regieraad
betrokken bewindspersonen kan ik u zeggen dat we uw opstelling
bijzonder waarderen.
Even veel waardering hebben wij voor de positieve ervaringen die we
met publiek-private samenwerking hebben opgedaan. Deze is op een
nieuwe leest geschoeid. Ten eerste wordt PPS steeds meer ingezet bij
de huisvesting van Rijksdiensten, en niet meer bijna uitsluitend in de
wegenbouw. Ten tweede werkt het Rijk nu bij PPS met geïntegreerde
design, build, finance, maintain en operate-contracten (Dbfmo). Dat
betekent dat het ontwerpen, bouwen, inrichten, financieren en
exploiteren van een gebouw als één geheel ter hand wordt genomen.
Denk maar aan de renovatie van het ministerie van Financiën in Den
Haag - waarvan het contract zeer binnenkort getekend wordt - of aan de
voorgenomen nieuwbouw van de Belastingdienst in Doetinchem en van het
detentiecentrum Rotterdam-Airport.
Verlaging transactiekosten
Helaas is deze innovatieve wijze van aanbesteden niet van nadelen
vrij. Zo zijn de transactiekosten hoog. De hoge transactiekosten van
zo een innovatieve aanbestedingsprocedure nopen dan ook tot een vroege
selectie. En dat vereist duidelijkheid aan beide kanten. De
opdrachtgever wil weten wat hij krijgt en de opdrachtnemer wil
zekerheid over het verwerven van de opdracht.
Is er een uitweg uit deze patstelling? Ja - een intensivering van de
dialoog met de markt. Een werkgroep van Bouwend Nederland, en de
Rijksgebouwendienst namens de Staat, bestudeert momenteel manieren om
die hoge transactiekosten te verlagen. Bijvoorbeeld door het
standaardiseren van de contracten.
VROM-loket voor Eigen Initiatieven
Majesteit, dames en heren,
Bij goed opdrachtgeverschap horen innovaties, die de creativiteit van
de markt prikkelen en de marktverhoudingen verder verbeteren. De
'concurrentiegerichte dialoog' bij het aanbestedingsproces noemde ik
al. Denk echter ook aan past performance als criterium bij
aanbestedingen of aan door marktpartijen zelf aangedragen unsolicited
proposals (eigen initiatieven).
Zulke werkvormen moeten een plaats krijgen. Met dit doel voor ogen
heeft de werkgroep Unsolicited Proposals onder voorzitterschap van
professor Scheltema, in opdracht van de Regieraad Bouw, een
handleiding gemaakt. Ook hier heeft Bouwend Nederland geparticipeerd,
net als publieke partijen en marktpartijen als Heijmans en BAM.
Eén van de aanbevelingen is dat publieke partijen een loket voor Eigen
Initiatieven inrichten. Verkeer en Waterstaat heeft al eerder
aangekondigd hiertoe over te gaan. En vandaag ben ik blij te kunnen
zeggen dat VROM snel volgen zal, met een loket dat bij de
Rijksgebouwendienst zal worden ondergebracht. Wellicht dat er
projecten uit voortkomen die even mooi - of bijna even mooi - zijn als
het Bouwhuis?
Want met dit markante gebouw geeft Bouwend Nederland zijn fraaie
visitekaartje af - qua architectuur en qua bouw. Na een forse
professionalisering en bundeling van krachten spreken de bouwers van
ons land nu met één mond. Na een moeilijke periode, is de sector nu
een nieuwe weg ingeslagen. De noodzaak tot vernieuwing wordt breed
gedragen. Met het Rijk zijn goede afspraken gemaakt en de nieuwe
aanpak van PPS-projecten werpt zijn vruchten af. De toekomst van de
bouw ziet er dan ook schitterend uit. Gezien de grote bouwopgave die
voor ons ligt, is dat goed nieuws voor ons land. Bouwend Nederland
staat als een huis.
Ik dank U wel.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer