Technische Universiteit Delft

"Kloof tussen veiligheidsbeleid en de praktijk"

Veiligheidsmaatregelen worden altijd genomen in een afweging met andere doelstellingen. Daarom zijn transparante modellen nodig die laten zien hoe gevaren ontstaan en wetenschappelijk onderzoek over de effectiviteit van veiligheidsmaatregelen. In de praktijk wordt daar echter nauwelijks gebruik van gemaakt. Dat is n de praktijk wordt en. Daarvoon.rkomen uit hogere veilghieds rol van slachtoffers van ongelukkneeen van de uitspraken in de afscheidsrede, op vrijdag 15 september, van prof.dr. Andrew Hale, professor Algemene Veiligheidskunde aan de TU Delft.

Hoewel hij benadrukt dat de veiligheidsniveaus in de meeste sectoren in ontwikkelde landen de laatste veertig jaar omhoog zijn gegaan, signaleert prof. Hale in het algemeen een kloof tussen het voorgenomen veiligheidsbeleid en de praktijk. Hale: "Veiligheid en risicobeheersing zijn onveranderbaar gecompliceerde zaken. Managers die een veiligheidsmanagementsysteem 'op één A4-tje' willen, houden zichzelf voor de gek. Het onderwerp veiligheid zal zich niet vanzelf wortelen in de activiteiten van een universiteit, bedrijf of de overheid. Wij hebben toegewijde veiligheidsprofessionals nodig in onderzoek, onderwijs, de overheid en in de praktijk, maar bovenal leiders die zich toegewijd inzetten voor het behalen van veiligheidsdoelstellingen." "Ik wil werkgevers- en andere professionele organisaties graag uitdagen om de relevante decanen en rectors te benaderen en hen te overtuigen van het belang van kennis van risicomanagement. Werkgevers zouden afgestudeerden die dat soort kennis niet bezitten, 'niet inzetbaar' moeten verklaren." Kennis van veiligheids- en risicomanagement is vooral belangrijk voor het welslagen van de strategie van zelfregulatie die veel landen de laatste dertig jaar hebben doorgevoerd, zegt Hale. "Als ontwerpers, managers en professionals geen begrip hebben van risico's en hoe die ontstaan en kunnen worden gemanaged, is zelfregulatie een dode letter."

Parallel met deze veranderingen in de regulering, ziet Hale een toename in outsourcing, het afbreken van monopolies in de spoorweg-, telecommunicatie- en energiesector en het introduceren van concurrentie in markten waar dat voorheen niet het geval was. Een van de gevolgen is dat het overzicht van het veiligheidsniveau in deze sectoren verloren gaat, vindt hij. "We hebben dit probleem de laatste jaren in de Nederlandse bouwsector kunnen waarnemen door de reeks van ongelukken en instortende gebouwen." "Hoe meer verantwoordelijkheid en controle wordt overgedragen aan de sector, hoe sterker de behoefte wordt aan monitoring op overheidsniveau. Maar ministeries en hun politieke bazen lijken daar momenteel grotendeels ongeïnteresseerd in of staan er zelfs vijandig tegenover."

Een ander onderwerp dat Hale in zijn afscheidsrede noemt, is de rol van slachtoffers van ongelukken. "Slachtoffers willen steeds vaker koppen zien rollen wanneer er een ongeluk plaatsvindt. Advocaten voor de verdediging vragen van hun cliënten dat ze hun mond houden. Dit gaat ten koste van de openheid die nodig is om te leren van ongelukken, zoals de zaak van de vervolging van de verkeersleiding van Schiphol na een incident op een startbaan heeft laten zien." "Twee verkeersleiders werden vervolgd, gedeeltelijk op basis van informatie uit een intern meldingssysteem voor incidenten. Het resultaat was een afname van het melden van potentiële problemen in dat systeem van meer dan 50 %. Die afname is nog steeds niet hersteld. Daardoor is het heel wel mogelijk dat onze luchthaven nu een gevaarlijkere plek is dan het geweest zou kunnen zijn." "Zo'n rechtssysteem kan ook niet goed omgaan met de versnipperde verantwoordelijkheid die zo vaak voorkomt in goed beveiligde, complexe systemen. Daar komen ongelukken voort uit het samenspel van een groot aantal kleine beslissingen die ieder op zich redelijk verdedigbaar zijn. In dat soort gevallen is er geen 'smoking gun' maar hooguit een paar verstrooide korreltjes kruit in donkere hoekjes", gaat Hale verder.

Ter afsluiting wil Hale mensen op het hart drukken om realistisch met veiligheidsvraagstukken om te gaan. "Het streven naar nul ongelukken is te ver verwijderd om nog te motiveren. En op een fundamenteler niveau negeert zo'n streven het feit dat veiligheid altijd wordt bereikt in relatie met andere doelstellingen. Uiteindelijk zijn er altijd 'trade-offs'. We moeten verder accepteren dat sommige consequenties die voortkomen uit hogere veiligheidsniveaus, gewoon niet wenselijk meer zijn."

Nadere informatie:
Prof. Andrew Hale: tel. 015-2781706/1477; e-mail: a.r.hale@tudelft.nl