Gemeenplaatsen in de grafrede van Pericles
Oratie Retorica
vrijdag 8 september 14.30 uur
Prof. dr. J.A.E. Bons, bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de rhetorica: Gemeenplaatsen in de 'Grafrede van Pericles' (Thucydides II, 35-46).
De Grafrede van Pericles, gehouden ter herdenking van de gevallenen in het eerste oorlogsjaar van de Peloponnesische Oorlog tussen Athene en Sparta (431-430 voor Chr.), is een bekend voorbeeld van een zogeheten epideiktische ofwel ceremoniële redevoering. Pericles lijkt hiermee zowel een rede voor de gelegenheid te hebben gehouden als een betoog met een politiek oogmerk. Terwijl de interne spanningen in Athene als gevolg van de gekozen strategie tegen de Spartanen sterk toenemen, grijpt Pericles de gelegenheid aan om een politiek doel te bereiken: het voorkomen van desintegratie binnen Athene en het versterken van de saamhorigheid van de inwoners van Athene. Om dit te bereiken maakt hij in zijn argumentatie gebruik van een aantal gemeenplaatsen: zowel conventionele argumenten en punten zoals ze behoren tot het genre van de grafrede, als ook voornamelijk onreflectieve noties en gevoelens die ten grondslag liggen aan het ideale zelfbeeld van de Atheners. Met een van deze gemeenplaatsen als voorbeeld (de burger die 'verliefd' wordt op zijn stad, omdat ze zo 'mooi en fraai' is) geeft Jeroen Bons in zijn oratie een analyse van de functie en mogelijke werking van een dergelijke gemeenplaats. Daarbij komt de leer van de gemeenplaatsen (topoi, loci communes) in de klassieke retorica aan bod, terwijl Bons ook aangeeft hoe een interdisciplinaire benadering van het verschijnsel vruchtbaar kan zijn om een beter inzicht te verkrijgen in het gebruik van deze cruciale retorische strategie. De retorica moet zich volgens Bons ook bedienen van andere wetenschapsterreinen zoals filosofie, sociologie, psychologie en geschiedenis. Daarmee weerspiegelt de wetenschappelijk verantwoorde retorische analyse de ambities van de klassieke retorica zelf.
Dit is een overzicht van promoties, oraties, afscheidscolleges en andere activiteiten aan de Universiteit van Amsterdam. Meer informatie over de items in deze agenda kunt u krijgen bij de afdeling Persvoorlichting, tel. 020 - 525 2695, e-mail:
Universiteit van Amsterdam