Universiteit van Tilburg 22 augustus 2006
'Bestuur ziekenhuizen als een moderne militaire organisatie'
Promotie Jan Willem Brinkman
Ziekenhuizen zijn professionele en innovatieve organisaties. Lange
tijd hebben ze verkeerd in een stabiele omgeving maar door de snelle
groei en toenemende complexiteit is dat voorbij. De bestaande
bestuursstructuur is echter onvoldoende toegesneden op de nieuwe
werkelijkheid. Volgens promovendus Jan Willem Brinkman wordt er
onvoldoende gebruik gemaakt van 'militaire' bestuursvormen, waarin
centrale regie en operationele vrijheid samengaan.
Beide organisaties zijn in de loop der jaren sterk gegroeid en
uitermate complex geworden. Maar daarmee houdt de overeenkomst tussen
het ziekenhuiswezen en het militaire apparaat zon beetje op. Maar niet
voor Jan Willem Brinkman, die in zijn proefschrift aantoont dat de
ziekenhuissector nog veel kan leren van het besturingsmodel dat in de
laatste decennia in vele legers wordt gehanteerd.
Als gevolg van een gestegen zorgvraag en fusies is de omvang van
ziekenhuizen aanmerkelijk toegenomen. Hierdoor is ook de interne
complexiteit vergroot, evenals de onderlinge afhankelijkheid van de
zorgprofessionals en de afhankelijkheid van de medische en de
informatietechnologie. Hiermee is een nauwere band ontstaan met de
ziekenhuisorganisatie die deze technologie ter beschikking stelt.
Ziekenhuizen zijn in organisatorisch opzicht in een nieuwe fase
terecht gekomen.
Het ziekenhuisbestuur loopt echter op deze ontwikkelingen achter. De
vormgeving en inrichting van het Nederlandse ziekenhuisstelsel wordt
nog steeds gedomineerd door een bureaucratische benadering. Problemen
worden opgelost met extra planning en regels en meer management. De
bestuurbaarheid van het ziekenhuisstelsel wordt verder gekenmerkt door
een gebrek aan samenhang, een gering vertrouwen tussen
zorgprofessionals en management, een zwakke bestuursstructuur en een
cultuur die is gericht op individuele prestaties. Een ineffectieve
benadering, concludeert Brinkman. Dit alles verdraagt zich slecht met
de behoefte aan handelingsvrijheid en het streven naar een hoge
zorgkwaliteit van de professionals. Brinkman laat de kwetsbaarheid van
dit besturingsmodel en de gevolgen ervan (fricties tussen medici en
management) in een vijftal cases zien.
Daar tegenover plaatst hij het moderne militaire besturingsmodel. Ook
militaire organisaties worden - al vanaf het begin van de 19e eeuw -
geconfronteerd met een sterke groei en een toenemende complexiteit. En
ook hier dreigde onbestuurbaarheid en overgevoeligheid voor chaos.
Toch werd niet gekozen voor meer gedetailleerde planning en strakkere
regels en procedures, zoals ziekenhuizen het doen. In de militaire
organisatie werd onderkend dat een dynamische werkelijkheid niet
vanuit één centraal punt kan worden gestuurd. Om die reden werd de
nadruk verschoven naar een zo groot mogelijke operationele
zelfstandigheid van de uitvoerenden. De leiding vervult niet langer
een beheersende (en vaak belemmerende) functie maar een
richtinggevende, stimulerende en ondersteunende rol. Dit militaire
besturingsmodel combineert centrale regie met operationele
zelfstandigheid en stimuleert initiatief en creativiteit. Het biedt
geen oplossingen, maar organisatiebreed oplossend vermogen waardoor de
organisatie sneller, flexibeler en ondernemender kan functioneren.
In de ziekenhuiswereld wordt regie echter snel geassocieerd met
centralisme en bureaucratie, zaken die de zorgprofessional met grote
argwaan beziet. Maar volgens Brinkman is deze centrale sturing juist
ingetogen en ondersteunend en biedt een zo groot mogelijke vrijheid
aan het uitvoerende niveau. Dit sluit aan op de kernwaarden van het
medische beroep en het streven naar medisch ondernemerschap.
Toepassing van het militaire besturingsmodel op het ziekenhuisstelsel
vergt echter een fundamentele heroriëntatie op de structuur en cultuur
van het stelsel. Het vereist verder een hoge kwaliteit van de
operationele leiding en een organisatiestructuur die flexibel is.
Jan Willem Brinkman (1947, Stadskanaal) volgde de opleiding tot
officier aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda. In 1969
startte zijn militaire loopbaan bij het Garde Regiment Grenadiers in
Arnhem. Hij bekleedde vele operationele en staffuncties in Nederland,
Suriname, Duitsland, België en Bosnië. Van 1977 tot 1979 volgde hij
een aanvullende management- en krijgskundige opleiding aan de Hogere
Krijgsschool, waar hij tussen 1982 tot 1985 Tactiek doceerde.
In 1990 werd Brinkman benoemd tot brigadegeneraal en was hij als Sous
Chef Plannen van de Landmachtstaf nauw betrokken bij de herinrichting
van de Nederlandse krijgsmacht na de Koude Oorlog. Hij werd in 1993
commandant van de 11e Luchtmobiele Brigade en nam in 1994/1995 als
chef staf van het VN hoofdkwartier in Sarajevo deel aan de
vredesoperatie van de UNPROFOR in Bosnië. In 1995 werd hij - inmiddels
generaal-majoor - commandant van een multinationale NAVO
luchtlandingsdivisie. In 1996 verliet Brinkman de krijgsmacht. Na een
korte periode als hoofdcommissaris van politie in de Regio Rotterdam -
Rijnmond is Brinkman nu als interim manager verbonden aan Boer en
Croon Executive Managers. In deze hoedanigheid vervulde hij
verschillende opdrachten als crisismanager in ziekenhuizen.
Noot voor de pers
Jan Willem Brinkman promoveert woensdag 6 september 2006 om 16.15 uur
in de aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op
het proefschrift Dynamiek en onzekerheid als kans. Onderzoek naar de
toepasbaarheid van (delen van) het moderne militaire besturingsmodel
in het Nederlandse ziekenhuisstelsel (ISBN 90-9020875-5). Promotores
zijn prof.dr. J.B. Rijsman (UvT) en prof.dr. C.W. Vroom (UM).
Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift opvragen bij de
afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel: 013 -
466 2000, e-mail: persberichtuvt@uvt.nl.
Jan Willem Brinkman is bereikbaar op 070 - 511 7454; e-mail:
jwbrinkman@wxs.nl. Persberichten van de UvT staan ook op internet:
www.uvt.nl/persberichten/.
Informatie over deskundigen van de UvT, zie: www.uvt.nl/webwijs/.
UvT Persbericht