Naar een veilige school; een gemiste kans

AMSTERDAM, 20060810 -- Scholen zijn druk bezig met het ontwikkelen van beleid rond sociale veiligheid. Maar, zo concludeert de Inspectie van het onderwijs in 'De staat van het onderwijs', "Een solide basis daarvoor in de vorm van een incidentenregistratie en peilingen bij leerlingen en personeel ontbreekt echter vaak". Een gemiste kans, aldus Sjoerd Boersma en Tol Noutsis van IRIS, incidentenregistratie in school.


Het fysieke geweld op basisscholen neemt toe, evenals de discriminatie op het VMBO, zo valt te lezen in het rapport van de onderwijsinspectie. Wie in het onderwijs werkt ziet het voor zijn of haar neus gebeuren. Anderen lezen het in de krant als er weer eens ergens een incident heeft plaats gevonden of worden wakker bij de Sire-campagne tegen digitaal pesten.
Scholen moeten een veilige leeromgeving bieden. Daar wordt ook aan gewerkt. Maar in de drukte van alledag niet altijd even effectief.

Waar zitten de problemen eigenlijk precies?
Kan je er als school iets aan doen?
En waar zet je dan op in?

Laat nu, zo concludeert de Inspectie, juist die eerste vraag niet of niet voldoende gesteld worden. Jammer, want er is inmiddels op diverse plekken veel ervaring met registratie en monitoring. In 2004 zijn wij begonnen met IRIS. Een online registratiesysteem waarmee scholen op een eenvoudige manier incidenten kunnen bijhouden en (na verloop van tijd) analyseren. Inmiddels werken zo'n 200 scholen met het systeem. Aanvullend hierop is er een enquête ontwikkeld waarmee scholen een breder beeld van de (ervaren) veiligheid op school krijgen. Niet alleen het wat, hoe, waar, wanneer en wie van de incidenten, maar ook hoe leerlingen en docenten de veiligheid op school beleven.

Scholen die consequent registreren en de enquête met enige regelmaat herhalen kunnen eenvoudig zien of hun inspanningen voor een veiliger school ook zoden aan de dijk zetten. Of dat de incidenten zich slechts verplaatsen naar andere locaties. Dat het aantal diefstallen weliswaar is verminderd maar dat het tijd wordt om meer aandacht te besteden aan discriminatie. Of aan geweld. Dat scholieren zich op bepaalde plekken in de school niet prettig voelen. En dat er juist in de pauzes ...

De mensen achter IRIS analyseren ieder half jaar (anoniem) de gegevens die in IRIS zijn geregistreerd. Daardoor krijgen wij een steeds beter beeld van incidenten op school. Uit ervaring met IRIS weten we inmiddels dat diefstallen de hele dag plaatsvinden, maar toch vooral tijdens de lesuren. Vechtpartijen concentreren zich in de middagpauze. Bedreiging en discriminatie zien we opvallend vaak na schooltijd. En pesten vooral weer in de middagpauze.

Natuurlijk vergt het registeren inspanning van scholen. Het valt in de praktijk niet altijd mee om gedisciplineerd, dagelijks te registreren, en consequent te zijn. Een oplossing kan zijn om klein te beginnen. Bijvoorbeeld door alleen een bepaald type incidenten te registreren Zo zijn er nog veel meer tips te geven om te zorgen dat wat geregistreerd wordt ook een goed beeld geeft van de werkelijkheid.

Het wordt tijd dat scholen meer weten over de ins en outs van registreren. Wij van IRIS zouden onze ervaringen graag delen met de lezers. Wij denken dat wij een interessant verhaal hebben waar andere scholen hun voordeel mee kunnen doen. Over onze ervaringen en de ervaringen van scholen. En natuurlijk over de 'mitsen en maren'.
Het zou toch jammer zijn als de inspectie de komende jaren moet blijven constateren dat het scholen ontbreekt aan een goede analyse en registratie van incidenten.

We citeren de Inspectie nogmaals: "Veel scholen worden door schade en schande wijs: eerst is er een incident, daarna komen de maatregelen. Die zijn doorgaans niet gebaseerd op een goede analyse van de problemen die leerlingen en personeel ervaren of op een registratie van incidenten."


Sjoerd Boersma, Tol Noutsis
DSP-groep, Amsterdam




DSP-GROEP