Radboud Universiteit Nijmegen
Kijkje in het binnenste van witte dwergen
Nederlandse sterrenkundigen hebben met de Very Large Telescope in
Chili voor het eerst direct een kijkje genomen in het binnenste van
witte dwergen. Gijs Nelemans van de Radboud Universiteit Nijmegen en
Peter Jonker van het Nederlandse ruimteonderzoeksinstituut SRON hebben
een aantal ultra-compacte röntgendubbelsterren bestudeerd. De
bevindingen van Nelemans, Jonker en collega's zijn gepubliceerd in
twee artikelen in de `Monthly Notices of the Royal Astronomical
Society', waarvan het laatste zojuist is verschenen.
Ultra-compacte röntgendubbelsterren zijn uiterst dicht bij elkaar
staande dubbelsterren waarin een witte dwerg massa overdraagt aan een
neutronenster via een accretieschijf. Deze accretieschijven blijken
vrijwel volledig uit koolstof en zuurstof te bestaan, wat een nieuw
licht werpt op de vorming van ultra-compacte dubbelsterren. Het is
voor het eerst dat accretieschijven die uit vrijwel puur koolstof en
zuurstof bestaan zijn waargenomen met optische telescopen.
Daarnaast werpen de ontdekkingen nieuw licht op de vorming van dit
soort dubbelsterren. Terwijl vergelijkbare dubbelsterren waar ook de
massa-ontvangende ster een witte dwerg is allemaal heliumschijven
hebben, zijn in de ultra-compacte röntgendubbelsterren dus zowel
koolstof/zuurstof als heliumschijven gevonden. Dat betekent dat de
witte dwergen in sommige van deze laatste systemen verder geëvolueerd
zijn dan die in de eerstgenoemde systemen.
Het onderzoek van de afdeling Sterrenkunde van de Radboud Universiteit
richt zich onder meer op de verschillende witte-dwergsystemen in onze
Melkweg. Voor de bestudering van deze zeer zwakke objecten gebruikt de
afdeling de nieuwste en grootste telescopen die beschikbaar zijn zoals
de 4.2m William Herschel Telescope en de 4x8.2m Very Large Telescope.