Tabaksontmoedigingsbeleid in politieke verkiezingsprogramma's
Inzet: forse daling percentage rokers tot 2010
Politieke partijen moeten, met het oog op de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer, extra aandacht geven aan maatregelen om roken en blootstelling aan tabaksrook terug te dringen. Dat stellen het Astma Fonds, KWF Kankerbestrijding, de Nederlandse Hartstichting en STIVORO in hun pleidooi aan de programmacommissies van de politieke partijen.
De vier organisaties wijzen op de verslechterende gezondheidsprognose in Nederland. Uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2006, uitgegeven door het RIVM, blijkt dat Nederland ten aanzien van de volksgezondheid afzakt naar de Europese middenmoot. "Eén van de zorgelijke indicatoren die deze positie bepaalt, is het rookgedrag", aldus Lies van Gennip, directeur van STIVORO. "Roken is de belangrijkste vermijdbare veroorzaker van ziekte en sterfte in Nederland. Het vormt 13% van de totale ziektelast in ons land. Rond 28% van de volwassen Nederlanders rookt. Dit percentage wijzigt de laatste jaren nauwelijks, terwijl veel rokers wel aangeven te willen stoppen. Het Nationaal Programma Tabaksontmoediging streeft naar een percentage rokers van 20% in 2010."
Om de daling tot 20% rokers te bereiken, moeten politieke partijen een samenhangend pakket van maatregelen in hun verkiezingsprogramma's opnemen. Maatregelen ter voorkoming van blootstelling aan tabaksrook, het beginnen van roken en de ondersteuning bij het stoppen met roken.
Rookvrije horeca
"Een rookvrije horeca bevordert de gezondheid van werknemers in de horeca én de bezoekers en kan tevens bijdragen aan het terugdringen van roken onder de jeugd. Daarnaast kunnen meer mensen met een rookvrije horeca volledig deelnemen aan het maatschappelijk leven", aldus Dominique Hamerlijnck van het Astma Fonds. De maatschappelijke steun voor rookvrije horeca stijgt voortdurend. Uit recent onderzoek door TNS NIPO blijkt dat 57% van de Nederlanders vindt dat de Tweede Kamer moet stemmen voor een rookvrije horeca. Ervaringen in het buitenland wijzen uit dat rookvrije horeca leidt tot een betere gezondheid voor de medewerkers en geen negatief effect heeft op zowel omzet als bezoekersaantallen.
Accijnsverhoging
Roken is in Nederland relatief goedkoop in vergelijking met andere landen. Aangetoond is dat een prijsverhoging van 20% op tabaksproducten op de korte termijn het aantal jeugdige rokers verlaagt met bijna 20.000. Diverse Europese landen zetten een deel van de accijnsopbrengsten met succes in voor bewustwordingscampagnes voor een gezondere leefstijl.
Vergoeding van stopondersteuning
Onderzoek toont aan dat de meeste rokers willen stoppen met roken. In 2003 is aangetoond dat de vergoeding van effectief bewezen stopmethoden ertoe kan leiden dat jaarlijks meer dan 100.000 extra rokers succesvol stoppen. Vergoedingen hebben dus een positief effect. Een structurele vergoeding zou deel moeten uitmaken van het basispakket zorgverzekering.
*
Betreft: Kies voor een gezonder Nederland!
Den Haag, 1 augustus 2006
Geachte Leden,
Uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 1 2006 van het RIVM blijkt dat Nederland vergeleken met andere landen in Europa op het terrein van gezondheid afzakt naar de middenmoot. Eén van de zorgelijke indicatoren die deze positie bepaalt, betreft het rookgedrag. Roken is de belangrijkste vermijdbare veroorzaker van ziekte en sterfte (13% van de totale ziektelast in Nederland). Nederland scoort slecht in vergelijking tot andere landen als het gaat om het percentage rokers. Rond 28% van de Nederlandse volwassen bevolking rookt. De laatste jaren is hierin weinig verandering gekomen, terwijl veel rokers wel overwegen om te stoppen met roken. Het Nationaal Programma Tabaksontmoediging 2 streeft naar een percentage rokers van 20% in 2010. Deze doelstelling is alleen haalbaar door een samenhangend pakket van maatregelen (voorkomen van roken, voorkomen van blootstelling aan tabaksrook en ondersteuning bij stoppen met roken). Astma Fonds, KWF Kankerbestrijding, Nederlandse Hartstichting en STIVORO doen een dringend appèl op u om de volgende punten in uw verkiezingsprogramma op te nemen: 1. Rookvr i j e hor eca
2. Acci j nsver hogi ng
3. Ver goedi ng van st oponder st euni ng
We lichten deze punten graag toe:
1. Rookvr i j e hor eca
Werknemers in Nederland hebben recht op een gezonde en rookvrije werkomgeving. Dit zou ook moeten gelden voor de grote groep horecamedewerkers (+/ 300.000). Een rookvrije horeca bevordert de gezondheid van deze groep werknemers én van de bezoekers. Voor een deel van de samenleving betekent het zelfs dat zij weer deel kunnen nemen aan het maatschappelijk leven. Een ander positief neveneffect is dat rookvrije horeca kan bijdragen aan het terugdringen van het roken onder de jeugd. De sociale druk om te beginnen met roken wordt aanzienlijk kleiner. Ervaringen uit het buitenland leren ons dat een rookvrije horeca leidt tot een betere gezondheid van de werknemers en niet tot een dalende omzet en minder bezoekers. Daarnaast blijkt dat burgers van landen met een rookvrije horeca de maatregelen met grote meerderheid omarmen (inclusief de rokers), ook als dat voor de invoering niet het geval was. In Noorwegen steunde 40% van de bevolking vóór de invoering van de rookvrije horeca de maatregel ; direct na effectuering stond 85% van de bevolking achter de wet.
De maatschappelijke steun voor een rookvrije horeca stijgt in Nederland continu. Het recente burgerinitiatief 'rookvrije horeca ' van Clean Air Nederland verzamelde in een kort tijdsbestek meer dan 65.000 handtekeningen. Uit een recent TNS NIPO onderzoek blijkt dat 57% van de Nederlanders aangeeft het een goed idee te vinden als de Tweede Kamer zou stemmen voor een rookvrije horeca. Een dergelijk groot draagvlak roept naar onze mening op tot een duidelijke stellingname van de politiek. 2. Acci j nsver hogi ng
Roken is in Nederland in vergelijking tot andere landen relatief goedkoop. Aangetoond is dat een prijsverhoging van 20% op tabaksproducten het aantal jeugdige rokers verlaagt met bijna 20.000 op de korte termijn. 3
1 http://www.rivm.nl/vtv/object_document/o5492n30038.html 2 Minister Hoogervorst ondertekende in juni 2005 met de directeuren van het Astma Fonds, Nederlandse Hartstichting en KW F Kankerbestrijding de Intentieverklaring. In 2006 leidde dit tot het Nationaal Programma Tabaksontmoediging. 3 http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/260601002.html.Een verhoging van de accijns kan derhalve een belangrijke impuls vormen voor het tabaksontmoedigingsbeleid. Overwogen kan worden een deel van de accijnsopbrengsten te besteden aan tabaksontmoediging en preventie. Diverse Europese landen zetten met succes een deel van de accijnsopbrengsten van tabakswaren in, om de bevolking bewust te maken van een gezondere leefwijze waardoor langer gezond leven haalbaar wordt.
3. Ver goedi ng van st oponder st euni ng
Het lef hebben om nú te investeren in zorg levert op de (middel)lange termijn aanzienlijke gezondheidswinst op. (Inter)nationaal onderzoek laat zien dat veel rokers willen stoppen met roken. Hiervoor dient adequate, toegankelijke en betaalbare ondersteuning beschikbaar te zijn. Roken is een verslaving. Stoppen met roken is derhalve niet eenvoudig. Veel rokers hebben hier gedegen en effectief bewezen ondersteuning bij nodig. Deze ondersteuning kan onder meer worden gegeven door de (huis)arts, GGD en, thuiszorg, praktijkondersteuners en verpleegkundigen. Effectief bewezen stopondersteuning wordt momenteel niet structureel vergoed. Dit geldt ook voor farmacologische ondersteuning. Kunnen alcohol en drugsverslaafden gebruik maken van diverse vormen van professionele ondersteuning, nicotineverslaafden moeten het geheel op eigen kracht doen. Dit is opmerkelijk, gezien het feit dat aanzienlijk meer mensen overlijden door tabaksgebruik dan door alcohol en drugsgebruik samen.
'Stoppen met roken ' interventies blijken kosteneffectief te zijn. 4,5 In 2003 is aangetoond dat de vergoeding van effectief bewezen stopmethoden tot gevolg kan hebben dat jaarlijks 97.000 tot144.000 extra rokers succesvol kunnen stoppen. 6 Vergoeding heeft dus een positief effect. Wij pleiten sterk voor een structurele vergoeding van stopondersteuning, middels opname in het basispakket zorgverzekering, gezien het positieve effect op het aantal rokers en de gezondheid van Nederlanders. Daarnaast zal dit de sociaal economische gezondheidsverschillen doen afnemen. Het percentage rokers in lage economische groepen is het hoogst. Dit zijn tevens de groepen rokers die niet de middelen hebben om zelf te investeren in intensieve en structurele begeleiding bij stoppen met roken.
Wij roepen u dringend op deze voorstellen op te nemen in uw verkiezingsprogramma. U realiseert hiermee een aanzienlijke verbetering in de leefomgeving van ruim 2/3 van de Nederlandse bevolking, een gezondere werkomgeving en vooral een daling in het aantal rokers. Het zal er aan bijdragen dat Nederland qua gezondheid weer tot de voorhoede in Europa gaat behoren. Om het aantal rokers in Nederland terug te dringen en de schade door roken en meeroken verder te beperken, is een structureel integraal beleid nodig.
Vanzelfsprekend zijn wij bereid bovenstaande nader toe te lichten. Met vriendelijke groet,
Astma Fonds KWF Kankerbestrijding Nederlandse Hartstichting STIVORO M.R. Rutgers dr. A.G.J.M. Hanselaar dr. J.G.C. Stam dr. E.M.S.J. van Gennip Algemeen Directeur Directeur Directeur
directeur
Bijlage: Achtergrondinformatie over de gevolgen van roken voor de Nederlandse samenleving. 4 http://www.minvws.nl/images/vgp 2682487b_tcm10 87631.pdf 5 http://www.partnershipstopmetroken.nl/docs/kosteneff ectiviteit%20iMTA RIVM%202003.pdf 6 Rapport 'Het effect van het vergoeden van ondersteuning bij stoppen met roken '.BIJL AGE: ACHTERGRONDINFORMATIE OVER DE GEVOLGEN VAN ROKEN VOOR DE NEDERL ANDSE SAMENLEVING. Schadel i j k voor de gezondhei d
Roken en meeroken zijn schadelijk voor de gezondheid. Roken en meeroken zijn de belangrijkste vermijdbare oorzaken van ziekte en vroegtijdige sterfte! Diverse statistieken bevestigen dit: § Van de totale vroegtijdige sterfte kan 14,7 procent worden toegeschreven aan roken. 7 Daarnaast is 13% van de ziektelast gerelateerd aan tabaksgebruik. 8 § 1 op de 2 rokers zal aan de gevolgen van het roken overlijden. § Jaarlijks sterven er bijna 20.000 personen aan de gevolgen van het roken en 2.000 à 3.000 mensen als gevolg van het meeroken.
Het roken en meeroken hebben derhalve grote impact op de gezondheid in Nederland. Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 8 2006 van het RIVM, is de gezondheidstoestand van Nederlanders behoorlijk, maar is er wel reden tot zorg.De gezondheid van Nederlanders stijgt in vergelijking met andere landen minder snel. Roken is hiervan de belangrijkste oorzaak. Dat kunnen we ons in een goed ontwikkeld land als Nederland toch niet permitteren? Meest voor komende r oker szi ekt en
De meest voorkomende rokersziekten zijn: 9
Longkanker Hartfalen
Astma en COPD Slokdarmkanker
Coronaire Hartziekten (CHZ) Strottenhoofdkanker Cardiovasculaire aandoeningen (CVA) Mondholtekanker Daarnaast is roken in relatie gebracht met een aantal andere ziekten en aandoeningen, waaronder: 10 Diabetes
Verwijding van de aorta
Crohn 's ziekte
Ontstoken tandvlees
Grauwe staar
Maagzweer
Blaaskanker
Nierziekten
Complicaties na een operatie (wondheling)
Sterftecijfers door acht aan roken gerelateerde aandoeningen (2004) 9 Totale sterfte Sterfte door roken
Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen
Longkanker 6.468 2.855 5.913 2.120
Astma en COPD 3.410 2.320 2.883 1.594
CHZ 7.965 6.115 2.263 806
CVA 4.331 6.743 906 672
Hartfalen 2.366 3.795 426 215
Slokdarmkanker 949 390 753 249
Strottenhoofdkanker 173 43 138 35
Mondholtekanker 350 214 323 119
Totaal per geslacht 26.012 22.439 13.605 5.810 Tot aal 48.451 19.415
Int egr al e aanpak
Twijfel aan het effect van een integrale aanpak is er allang niet meer: effecten van het tabaksontmoedigingsbeleid in Nederland zijn uit en ter na onderzocht. Een onderzoek van het RIVM (mei 2006) 11 concludeert dat accijnsverhogingen, massamediale campagnes en individuele stopondersteuning de meest doelmatige vormen van preventie zijn. Deze maatregelen leveren veel extra stoppers en daarmee gezondheidswinst op, tegen relatief lage kosten. Het gaat er om dat rokers op de hoogte zijn van de gevolgen van roken. Rokers worden gestimuleerd niet in het bijzijn van anderen te roken. Daarnaast is het belangrijk dat rokers die besluiten te willen stoppen met roken daarbij de meest effectieve ondersteuning krijgen. Uit internationaal onderzoek weten we dat veel rokers willen stoppen met roken. Rookvr i j e hor eca
7 http://www.brancherapporten.minvws.nl/object_document/o222n570.html 8 http://www.rivm.nl/vtv/object_document/o2970n19459.html 9 STIVORO, jaarverslag 2005 10 Richtlijn Behandeling van Tabaksverslaving, CBO 2004 11 http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/260601003.html.In een recente brief van Minister Hoogervorst aan de Tweede Kamer zijn de resultaten van de Monitoring stappenplan rookvrije horeca gepresenteerd. 12 Deze evaluatie laat zien dat de meerderheid van de overeengekomen afspraken van het zelfreguleringtraject Stappenplan rookvrije horeca niet zijn nagekomen. Het baart ons zorgen dat nog altijd te weinig wordt gedaan aan de blootstelling aan tabaksrook van werknemers en bezoekers in de horeca. Veel Europese landen hebben reeds rookvrije horeca (Ierland, Noorwegen, Italië), of zullen dit halverwege volgend jaar invoeren (Engeland). Misschien is de tijd aangebroken om het Stappenplan rookvrije horeca om te zetten in wetgeving die een rookvrije horeca garandeert, en daarmee de gezondheid van de werknemers en bezoekers beschermt. Resultaten van de Monitoring van het stappenplan rookvrije horeca over 2005 Horeca Sector Streefcijfer
2005
Realisatie
2005
Streefcijfer gehaald?
Gevelaanduiding 50% 28% Nee
Staken tabaksverkoop 25% 35% Ja
Rookvrije zoners Cafés 25% 11% Nee
Restaurants 25% 20% Nee
Discotheken 25% 9% Nee
Hotels (rookvrije kamers) 40% 84% Ja
Hotels (rookvrij ontbijt) 20% 78% Ja
Fastfood bedrijven 25% 21% Nee *
Geheel rookvrij Fastfood bedrijven 20% 5% Nee
IJsbedrijven 40% 33% Nee *
* Rekening houdend met de betrouwbaarheidsmarges valt bij deze score niet volledig uit te sluiten dat het streefcijfers voor 2005 toch gehaald is. Wel r esul t aat , maar we zi j n er nog ni et ! In de afgelopen jaren zijn er wel mijlpalen bereikt: § Een daling van het aantal rokers van 34% in 1999 naar 28% in 2004 § Gewijzigde Tabakswet (2002), met daarin:
o Reclame en sponsoringverbod
o Verkoopverbod voor jongeren onder de 16 jaar o Recht op rookvrij personenvervoer
o Recht op een rookvrije werkplek
Neder l and t en opzi cht e van Eur opa
Ondanks de behaalde resultaten de afgelopen jaren, is er nog geen reden tot grote tevredenheid. Nederland raakt in Europa verder achterop in de effectiviteit van het tabaksontmoedigingsbeleid. Op de ranglijst (Tobacco Control Scale) van de European Network for Smoking Prevention (ENSP) is Nederland op basis van de situatie in 2005 gezakt van de zevende naar de tiende plaats! Belangrijke factoren voor deze terugval zijn de vermindering in investering in tabakspreventie, het feit dat Nederland nog steeds niet beschikt over wetgeving voor rookvrije horeca en geen vergoeding voor stopondersteuning heeft.
Tobacco control scale scores in 2005 ** (tussen haakjes de scores in 2004) 13 Country Price (30) Public
places
bans (22)
Public inf o.
campaign
spending
(15)
Advertising
bans (13)
Health
warnings
(10)
Treatment
(10)
Total (100) Ranking
Ireland 23 (20) 21 (15) 3 (4) 12 (10 11) 6 (6) 9 (6 7) 74 (62) 1 (4) UK 30 (26) 1 (3 6) 15 14 11 (11) 6 (6) 10 (10) 73 (72) 2 (2) Norway 26 (23) 17 (16) 5 (6) 13 (12.5) 6 (6) 4 (3) 71 (67) 3 (3) Iceland 25 (24) 11 (16) 13 (15) 13 (13) 6 (6) 2 (2) 70 (76) 4 (1) Malta 19 (23) 17 (12) 3 (0) 9 (9.5) 7 (7) 7 (6) 62 (58) 5 (5) Sweden 19 (15) 15 (15) 2 (3) 13 (11 12) 6 (6) 5 (3 5) 60 (55) 6 (6) Finland 18 (13) 12 (16) 1 (2) 13 (12.5) 7 (7) 7 (2) 58 (53) 7 (9) Italy 16 (11) 17 (7) 2 (2) 10 (10.5) 6 (6) 6 (4 5) 57 (41) 8 (17) France 23 (20) 6 (6 7) 4 (4) 11 (11.5) 6 (6) 6 (5 6) 56 (54) 9 (8) Neth er l and s 16 (12) 9 (12) 4 (7) 12 (11.5) 6 (6) 5 (5) 52 (54) 10 (7) Cyprus 21 (23) 6 (3 4) 1 (0) 12 (11 12) 6 (3) 5 (3) 51 (44) 11 (14) Poland 16 (13) 10 (15) 0 (0) 12 (11.5 12) 6 (5) 6 (7) 50 (52) 12 (10) Belgium 16 (13) 8 (6) 2 (0) 12 (10) 7 (7) 5 (1 2) 50 (38) 13 (19) ** Wetgeving per 1/7/05, prijzen per 1/1/5, tabaksontmoediging budget in 2004 12 http://www.minvws.nl/kamerstukken/vgp/2006/monitoring stappenplan rookvrije horeca.asp 13 http://tc.bmjjournals.com/cgi/reprint/15/3/247?ijkey=ChA3HDK8oqYx.&keytype=ref&siteid=bmjjourna