Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Plein 2
2511 CR Den Haag
Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 22
2513 AA Den Haag
Datum 28 juli 2006
Ons kenmerk HDAB2006024098
Onderwerp Procedure voor de omgang met ernstige voorvallen tijdens operaties;
reconstructie van gebeurtenissen in As-Samawah (Irak)
Ministerie van Defensie
Postbus 20701
2500 ES Den Haag
Telefoon (070) 318 81 88
Fax (070) 318 78 88
Pagina 1/4
Inleiding
Anderhalf jaar geleden heb ik de Tweede Kamer een rapport aangeboden over de aanslag
op Nederlandse militairen in de Iraakse stad Ar Rumaythah in de nacht van 14 op 15
augustus 2004, waarbij Wachtmeester der eerste klasse Jeroen Severs om het leven is
gekomen.1 In de begeleidende brief heb ik ook aangekondigd dat Defensie een procedure
zou opstellen voor de reconstructie van ernstige voorvallen onder operationele
omstandigheden, zoals de aanslag in Ar Rumaythah. Met deze brief introduceer ik deze
procedure. Deze procedure zal eveneens worden toegepast op het ongeval op 26 juli jl. met
een civiele helikopter in de Afghaanse provincie Paktia, als gevolg waarvan twee
Nederlandse militairen om het leven zijn gekomen. Over de manier waarop dit zal gebeuren,
zult u zo spoedig mogelijk apart worden ingelicht (overeenkomstig mijn kamerbrief van 27 juli
jl.).
Tevens stel ik u op de hoogte van de uitkomst van een soortgelijk onderzoek naar de aanslag
op Nederlandse militairen in As Samawah op 10 mei 2004, als gevolg waarvan Sergeant der
eerste klasse Dave Steensma om het leven kwam.
Ministerie van Defensie
Pagina 2/4
Procedure
De procedure, die de status zal krijgen van aanwijzing van de secretaris-generaal, is
onderdeel van een groter geheel van procedures dat objectief onderzoek bij de krijgsmacht
onder alle omstandigheden moet garanderen. Het belang van de procedure is evident, zeker
in het licht van de ontplooiing van de Nederlandse hoofdmacht in de Afghaanse provincie
Uruzgan.
De procedure beschrijft de stappen die moeten worden gezet wanneer zich in een
inzetgebied een ernstig voorval heeft voorgedaan, in het bijzonder als daarbij
zwaargewonden of doden te betreuren zijn. Al in de eerste uren zal worden getracht
informatie te verzamelen over de toedracht en de ernst van het voorval en over aantallen
slachtoffers. Zodra dergelijke basisinformatie voldoende is geverifieerd wordt zij publiek
gemaakt, waarna in de loop van de daaropvolgende uren de nodige aanvullingen zullen
volgen. Al vrij snel zal ook de behoefte aan uitgebreidere en gedetailleerde informatie
toenemen. Om te voorkomen dat steeds weer flarden van informatie worden bekendgemaakt
zonder dat de samenhang telkens even duidelijk is, is een gestructureerde aanpak nodig die
enige terughoudendheid van alle partijen vergt, zowel de pers en het parlement als het
ministerie en de bewindslieden. Eén of twee dagen na het voorval zal Defensie daarom de
informatievoorziening in beginsel staken in afwachting van de uitkomsten van nader
onderzoek.
De kern van "de procedure voor de reconstructie van ernstige voorvallen onder operationele
omstandigheden" is een onderzoek door een kleine commissie met als doel snel een stabiel
beeld van de gebeurtenissen op te bouwen. De commissie, waar externe deskundigen deel
van kunnen uitmaken, wordt daarbij ondersteund door een interne klankbordgroep waarin de
benodigde deskundigheden zijn samengebracht. De leden van de klankbordgroep helpen de
commissie onder meer met de formulering van onderzoeksvragen en staan er mede garant
voor dat alle invalshoeken worden belicht. De commissie zal toegang hebben tot alle
relevante en tot de krijgsmacht behorende plaatsen, personen en informatie, zowel in het
inzetgebied als elders. De commissie werkt in opdracht van de secretaris-generaal met
1 Kamerstuk 23 432 nr. 182 van 17 november 2004.
Ministerie van Defensie
Pagina 3/4
inachtneming van de operationele verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de CDS. De
CDS treft alle maatregelen in het inzetgebied die hij nodig acht, dus ook als tussentijdse
bevindingen van de commissie daartoe aanleiding geven.
De resultaten van het onderzoek zullen zo snel mogelijk aan het parlement worden
gepresenteerd, samen met mijn beoordeling en de eventuele maatregelen waartoe de
bevindingen aanleiding geven. De bevindingen van de commissie kunnen ook van
operationeel belang zijn, want er zijn wellicht lessen te trekken die meteen of op iets langere
termijn tot wijzigingen van het operationele optreden leiden. Het rapport moet ook voorzien in
de behoefte van het thuisfront aan betrouwbare, stabiele informatie over de toedracht en het
verloop van een voorval waarbij slachtoffers zijn gevallen. Ook in het inzetgebied zelf bestaat
grote behoefte aan dergelijke informatie. De praktijk heeft uitgewezen dat gebrekkige
informatie voeding kan geven aan zeer uiteenlopende beelden, die de verwerking van dikwijls
schokkende gebeurtenissen ernstig kunnen bemoeilijken. Een stabiele reconstructie van de
gebeurtenissen stelt commandanten en ondercommandanten ter plaatse in staat het
personeel snel van objectieve informatie te voorzien.
Onderzoek As Samawah
Zoals in de inleiding van deze brief is vermeld, is het onderzoek van eind 2004 van de
voormalige Inspecteur-generaal der Krijgsmacht (IGK) Luitenant-generaal b.d. C.J.M. de Veer
de aanleiding geweest om de nu gepresenteerde procedure te ontwerpen. De behoefte
daaraan is de afgelopen maanden opnieuw gebleken. De heer De Veer heeft namelijk een
tweede onderzoek gedaan, ditmaal gericht op de vraag of er destijds, in april en mei 2004,
aanwijzingen zijn geweest voor aanslagen op Nederlandse militairen die de brug over de
Eufraat in As Samawah bewaakten. De aanleiding van het onderzoek waren sterke
vermoedens van een tolk van het field liaison team dat ter plaatse informatie verzamelde en
daartoe onder meer contacten onderhield met lokale informanten, dat dergelijke aanwijzingen
er inderdaad waren, maar dat er onvoldoende mee is gedaan. Het is evident dat de
veronderstelling van de tolk nader onderzoek vergde, omdat Sergeant der eerste klasse
Dave Steensma op 10 mei 2004 om het leven is gekomen bij een aanslag op de bewuste
brug in As Samawah.
Ministerie van Defensie
Pagina 4/4
Het onderzoek van de heer De Veer heeft uitgewezen dat er van aanwijzingen voor een
aanslag geen sprake is geweest en dat er geen twijfel bestaat aan de veiligheidsanalyses die
destijds zijn gemaakt en aan de force protection maatregelen die de bataljonsleiding heeft
genomen. Uit het rapport van de heer De Veer blijkt wel dat het voor Defensie belangrijk is
slagvaardig om te gaan met (in potentie) belangrijke informatie en de maatregelen die
hieromtrent zijn genomen. Beide rapporten van de oud-IGK onderstrepen dan ook vooral de
noodzaak van onderzoek direct na een ernstig voorval. Een stabiele reconstructie die snel
beschikbaar is, komt het verwerkingsproces bij familieleden en collega's ten goede en
verkleint het risico dat verkeerde beelden een eigen leven gaan leiden en na verloop van tijd
alsnog onnodig onrust veroorzaken. Zo'n reconstructie komt ook tegemoet aan de behoefte
aan informatie bij het parlement en de pers. Een tijdig onderzoek is bovendien veel beter
uitvoerbaar dan een onderzoek na verloop van tijd, omdat alle betrokkenen nog ter plaatse
en in functie zijn en omdat de gebeurtenissen hun nog helder voor de geest staan. Om al
deze redenen zal Defensie voortaan deze procedure volgen in gevallen dat onderzoek door
andere instanties en andere protocollen niet aan de orde is.
Ten slotte
Ik ben de heer De Veer erkentelijk voor zijn onderzoek, het tweede in betrekkelijk korte tijd.
Hij is er opnieuw in geslaagd een reconstructie te maken die voorziet in de - terechte -
behoefte van velen aan duidelijkheid over een ingrijpende gebeurtenis tijdens de
Nederlandse aanwezigheid in Irak. De heer De Veer verdient voorts waardering voor de
ontwikkeling van een duidelijke, goed toepasbare procedure waarmee Defensie in
voorkomend geval snel en op samenhangende wijze de benodigde informatie bijeen kan
brengen. De procedure en het rapport bied ik u hierbij aan.
Zie het origineel
DE MINISTER VAN DEFENSIE
Ministerie van Defensie