10-7-2006
Gazprom: reden tot bangmakerij?
Het Russische staatsgasbedrijf Gazprom wil toetreden tot de
Nederlandse energiemarkt. Volgens Minister Brinkhorst is er geen
sprake van overname van Nederlandse energiebedrijven, zoals Essent of
Nuon, maar denken de Russen alleen aan investeringen in ons land.
F u s i e & O v e r n a m e | n u m m e r 5 | j u n i 2 0 0 6 | 2
transactie van de maand Door Dennis Mensink
Gazprom werkt momenteel aan de zogeheten Baltische pijpleiding. Deze
loopt van Rusland onder de Oostzee naar Duitsland en krijgt
aansluiting met Engeland. Gazprom zou via die leiding ook rechtstreeks
toegang willen tot de Nederlandse markt. Nederlandse Tweede-Kamerleden
zijn verdeeld over de vraag of de Russische monopolist Gazprom
Nederlandse energiebedrijven moet kunnen overnemen. De
energiewoordvoerder van de VVD en de PvdA hebben geen problemen met
een Russische overname van Nuon of Essent. Het CDA staat er `niet bij
te juichen'.
Gazprom wil graag invloed krijgen op de aardgasvoorziening inclusief
distributie en verkoop. Doel van het staatsconcern is het aandeel in
de Europese markt van 25 procent naar 30 procent te verhogen,
inclusief opslag, marketing en elektriciteitsbedrijven. De Nederlandse
overheid wil graag een aandeel verwerven in de Baltische gasleiding
die van Rusland naar Duitsland lopen. Minister Brinkhorst is hiervoor
in overleg met vice-premier Dmitry Medvedev van Rusland die ook
voorzitter is van Gazprom.
Ruzie
Begin dit jaar ontstond ophef na een ruzie tussen Rusland en Oekraïne
over gasleveranties. Nadat Gazprom in januari kortstondig de
gaskraan naar Oekraïne had dichtgedraaid, zetten Westerse politici
vraagtekens bij de betrouwbaarheid van Russische gasleveranties. De
Britse politiek reageerde onlangs zeer negatief op avances van Gazprom
om energiebedrijf Centrica over te nemen. Gazprom dreigde de Europese
Unie daarop zijn gas naar andere markten te verschepen. Het
energiehongerige China haalt ondertussen de banden met Rusland aan
terwijl op de wereldmarkt wordt geconcurreerd om schaarse
energiebronnen. Brinkhorst vindt dat er geen reden is voor
`bangmakerij' als het gaat om de ideeën van Gazprom om zich in de
Nederlandse markt te mengen. Hij weigert Gazprom neer te zetten als
een boevenpartij. Volgens de minister is er al een jarenlange relatie
tussen Rusland en West-Europa voor de levering van gas en `is er nog
nooit een kink in de kabel geweest'.
De grootste kansen voor pan-Europese consolidatie liggen onder meer in
de energiesector. Maar het grijpen van die kansen is dikwijls
moeilijk, zo ervaren diverse spelers in de energiewereld. Recent
voorbeeld is de muur waar de Duitse energiereus Eon tegenaan loopt bij
de overnamepoging van het Spaanse Endesa. De Spaanse regering
frustreert deze overname, zich daarbij beroepend op het nationaal
belang op leveringszekerheid van energie. Een belang dat beter
gewaarborgd zou zijn als Endesa samengaat met het eveneens Spaanse Gas
Natural. De bundeling in Frankrijk van Gaz de France met het
Frans-Belgische Suez past ook in dit rijtje. De Franse overheid
creëert hiermee als grootaandeelhouder van Gaz de France een nationale
energiekampioen, om te voorkomen dat het Italiaanse Enel met Suez aan
de haal gaat.
`Consolidatie onvermijdelijk'
VVD-kamerlid Paul de Krom stelt dat internationale consolidatie in de
energiesector niet meer tegen te houden is. Daarom kan Nederland er
maar beter de vruchten van plukken. Zoals bij de case Gazprom. `Als je
weet hoe de energievraag stijgt, kun je het je nauwelijks permitteren
om de grootste gasspeler in de wereld buiten de deur te houden.'
In een motie heeft De Krom samen met Vendrik (Groenlinks) de regering
opgeroepen te onderzoeken welke situaties van ongewenste
(grensoverschrijdende) marktmacht zich kunnen voordoen. En in hoeverre
zijn de instrumenten van de Nationale Mededingingsautoriteit (NMa)
en/of de Europese Commissie (EC) voldoende om dat tegen te gaan? De
Krom is bezorgd over het feit dat er op de Europese markt situaties
ontstaan, waarin zowel de NMa als de EC onvoldoende bevoegdheden
hebben. Hij wijst in dit verband op de zogenaamde tweederderegel. Deze
stelt dat een fusie onder de bevoegdheid van een nationale overheid
valt, als elk van de betrokken ondernemingen meer dan tweederde van
hun totale omzet binnen de Gemeenschap in één en dezelfde lidstaat
halen.
Één toezichthouder
`Een vrije markt is prima, maar vereist wel toezicht', zegt De Krom.
`Stel, geheel hypothetisch, dat een buitenlandse energieproducent onze
markt opkomt. Dan zou hij de import van stroom kunnen afknijpen. Dat
mag natuurlijk niet gebeuren, maar op dit moment mag zowel de Europese
Commissie als de NMa niet ingrijpen. Daar moet verandering in komen.
De bevoegdheden van de Europese Commissie moeten worden vergroot. Het
liefst zie ik in de toekomst één Europese toezichthouder voor me.' De
Krom noemt overigens wel stringente voorwaarden: `De hogedruknetten
mogen nooit in handen komen van Gazprom. Daarom is het goed dat de
Gasunie is gesplitst. De netten blijven zo in overheidshanden. Dat is
ook één van de redenen voor de splitsingswet, waarbij de
energiebedrijven worden opgesplitst in productie-en netwerkbedrijven.'
Paniek
`Wij zijn in Nederland gezegend met de Nma. Dat is een prima
toezichthouder. Maar in veel landen is de toezichthouder lang niet zo
sterk. Wat in België gebeurt, is natuurlijk een drama. Het hedendaagse
protectionisme dat onder meer Frankrijk en Spanje laten zien, is
natuurlijk helemaal fout.' Ook over de Nederlandse opstelling is De
Krom niet te spreken. `Ik vind het merkwaardig, dat gedoe als het gaat
om het buitenland. We vinden het prachtig als een Nederlandse speler
in het buitenland investeert, maar andersom raken we in paniek. Dat
kan natuurlijk niet. Als iedereen zijn eigen bedrijven beschermt, dan
komt er van de hele economische markt geen donder terecht.'
`In de energiesector gaan we onvermijdelijk toe naar een
consolidatie', stelt het kamerlid. `Met Gazprom verklein je het risico
van onderbreking van levering én er is een speler op de markt bij.
Vanuit de markt zijn altijd veel klachten over de dominantie van
Gasunie, dat zestig procent van de markt in handen heeft.' Volgens De
Krom biedt samenwerking met Gazprom mogelijkheden voor Nederland, dat
de ambitie heeft om de `gasrotonde van Europa' te worden. Gasunie wil
deelnemen aan de zogenoemde Baltische pijpleiding, die Gazprom samen
met de Duitse concerns Wintershall (Basf) en Eon/Ruhrgas aanlegt. De
pijpleiding komt aan in Duitsland en kan worden doorgetrokken naar
Nederland, Engeland en België. `Als Nederland inderdaad de gasrotonde
van Europa wil worden, kunnen we het ons niet veroorloven die
Baltische pijpleiding te laten schieten. Het lijkt me prima als de
Russen in ruil ook willen investeren in Nederland. Daarmee creëer je
wederzijdse afhankelijkheid.'
Voor nadere informatie: p.dkrom@tweedekamer.nl
VVD