3-7-2006
Schipholwetgeving is standbeeld van in beton gegoten wantrouwen
De VVD wil dat Schiphol een mainport blijft. Schiphol is belangrijk
voor de economie, werkgelenheid en als vestigingsfactor voor
bedrijven. Binnen die doelstelling moet alles in het werk worden
gesteld om de overlast tot een minimum te beperken. De VVD fractie
steunt de voorstellen van de Regering om de geluidsbelasting te
verminderen.
De Regering wil `saldering' mogelijk maken om te voorkomen dat
Schiphol op korte termijn niet meer kan groeien. Voordat de VVD
daarmee instemt wil de VVD afwachten welke afspraken tussen Rijk,
Schiphol en omgeving worden gemaakt om de geluidsbelasting en hinder
te beperken. Van Schiphol mag als probleemeigenaar worden verwacht
dat het initiatieven neemt waardoor groeiruimte wordt `verdiend'. Om
het vertrouwen te herstellen en het draagvlak te vergroten moet
volgens de VVD een convenant worden gesloten tussen Rijk, de omgeving
zoals vertegenwoordigd in de Bestuurlijke Regie Groep, en de sector.
Maatregelen moeten niet alleen worden gericht op het tegengaan van
geluidsbelasting - maar ook van hinder. De VVD wil betrokken partijen
alle ruimte geven om te experimenteren voordat wijzigingen in
wetgeving worden gegoten. De VVD dringt er bij de Regering op aan dat
tussen betrokken partijen afspraken worden gemaakt over het
beschikbaar stellen van financiële middelen om de hinder te beperken
of te compenseren. Alleen op deze manier kan volgens de VVD het
huidige inflexibele en onbegrijpelijke wettelijke systeem - dat
voorkomt uit wantrouwen tussen partijen - worden omgebouwd naar een
praktisch en begrijpelijk systeem dat beter aansluit bij de beleving
van omwonenden.
Hieronder treft u de inbreng van VVD woordvoerder Paul de Krom. Alleen
het gesproken woord geldt.
Schiphol moet mainport blijven
Het pakket dat het Kabinet op tafel legt bevat een reeks voorstellen
voor maatregelen om de overlast zo veel mogelijk te beperken, terwijl
vast wordt gehouden aan de mainportdoelstelling en mogelijkheden voor
groei. De VVD fractie herkent zich in de hoofdlijnen zoals het Kabinet
die schetst. De keuze waar we voor staan is in feite heel simpel: ben
je voor behoud van de mainportfunctie van Schiphol en dus toestaan van
groei, of niet, met alle gevolgen voor de luchthaven en
werkgelegenheid van dien. De consequenties van de `nee' keuze heeft
potentieel grote gevolgen. Als er vraag is in de markt waar Schiphol
niet aan kan voldoen, dan wordt er niet minder gevlogen maar wordt er
simpelweg vanaf ergens anders gevlogen. KLM/Air France - de kurk waar
Schiphol op drijft - zal niet morgen van Schiphol vertrekken. Maar op
termijn bestaat die kans wel. Aan de luchthaven van Brussel en Zurich
kunnen we zien welke catastrofale gevolgen dit kan hebben. De
werkgelegenheid daalde fors, beide vliegvelden zijn niet meer dan
kleine regionale spelers. Als op Schiphol het volledige
transferverkeer wegvalt, verdwijnt 50% van de bestemmingen, neemt het
aantal passagiers af met 40%, de hoeveelheid vracht met 60 tot 80% en
de directe en indirecte werkgelegenheid met 50%. Dat zijn wel 50.000
banen! De VVD wil dit niet voor zijn rekening nemen. Dit is natuurlijk
wél een worst case scenario, maar Schiphol is voor Nederland te
belangrijk om daar úberhaupt maar aan te denken.
Het evaluatieproces
Eerst over het evaluatieproces. Aan iedereen is de mogelijkheid
geboden om ideeën aan te leveren om de geluidsproblematiek te
beperken. Daar is op grote schaal gebruik van gemaakt. Het gevaar is
dat er verwachtingen worden gewekt die niet worden waargemaakt. Het is
daarom essentieel dat alle insprekers een goed en gemotiveerd antwoord
krijgen wat er met hun reactie gebeurt, niet gebeurt of zal gebeuren.
Kan de Staatssecretaris daar inzicht in geven?
Analyse van het probleem
Minder mensen hebben overlast doordat over minder dichtbevolkt gebied
wordt gevlogen. Maar dat betekent voor de VVD fractie niet dat het
beleid is geslaagd. Hoewel het draagvlak voor Schiphol groot is, is
het maatschappelijk wantrouwen niet weggenomen. Ook de Commissie
Derksen signaleert dat. Er is dus meer aan de hand dan alleen door
vliegtuigen geproduceerde decibellen. Hoe komt dat?
- In de eerste plaats doordat verwachtingen zijn geschapen en die
vervolgens niet worden waargemaakt. Vaak is de indruk gewekt dat het
voor eens en altijd mogelijk is een absolute grens aan groei vast te
stellen. Dat beeld schept valse verwachtingen en frustratie.
Luchtvaart is een economische activiteit die met de economie meegroeit
of krimpt. De mate van groei is wat de VVD betreft afhankelijk van
onder andere de mate van technische vooruitgang, ontwikkelingen in de
markt, draagvlak, de mate waarin geluidbelasting en hinder wordt
voorkomen of bestreden. Dit zijn geen statische elementen, maar
veranderen in de loop van de tijd. De behoefte aan vliegen en de mate
waarin dat wordt geaccepteerd dus ook. Een ander mooi voorbeeld van
het scheppen van valse verwachtingen is het amendement Van Gijzel over
externe veiligheidsnormen. Eigenlijk wist iedereen toen het amendement
werd aangenomen dat het niet haalbaar zou zijn. Doe het dan ook niet!
De Polderbaan werd eerst de milieubaan genoemd, daarmee de indruk
wekkend dat het milieu er overal beter van zou worden. Leg dat de
mensen in Castricum maar eens uit! Geen wonder dat hel en verdoemenis
uitbrak toe er vanaf de Polderbaan begonnen werd met vliegen.
- Ten tweede is het systeem zo ingewikkeld dat niemand het begrijpt.
- Ten derde is het wettelijk systeem zo dichtgetimmerd, dat niemand er
mee uit de voeten kan. Dit in wettelijk beton gegoten systeem van
wantrouwen - ik kom er nog op terug - heeft de illusie gewekt dat het
probleem was opgelost. Wat men vergat is dat de onderliggende oorzaken
van het wantrouwen niet werden weggenomen.
- Ten vierde is het systeem helemaal gericht op beheersing van
decibellen. Maar aan voorkomen en beperken van hinder - een sociaal
psychologische factor die door hele andere factoren dan alleen
geluidsbelasting kan worden beïnvloed - werd nauwelijks aandacht
besteed.
- Ten vijfde wordt voor mensen, en niet met hen beslist. Besloten werd
huizen te isoleren, zonder mensen de gelegenheid te geven of ze
wellicht iets anders wilden. `Ze doen maar daar in Den Haag', `de
vrijstaat Schiphol krijgt toch altijd zijn zin', etc. zijn het gevolg.
Er is geen gouden knop waar we morgen op kunnen drukken waarmee alles
voor iedereen naar tevredenheid wordt opgelost. Maar wat we wel kunnen
doen is leren van de fouten van het verleden. Dat betekent in de ogen
van de VVD het volgende.
Duidelijkheid
In de eerste plaats duidelijk een eerlijk zijn over wat je wilt. De
VVD is voorstander van behoud van de mainportfunctie van Schiphol, en
dus ook van groei. De VVD vindt dat Schiphol belangrijk voor economie,
werkgelegenheid en als vestigingsfactor voor bedrijven in Nederland.
Miljoenen Nederlanders maken gebruik van Schiphol. De VVD wil dat
Schiphol in die behoefte blijft voorzien. Mensen willen vliegen, of
het nu vanaf Schiphol is of elders. De discussie is wat de VVD betreft
dus niet of de mainportfunctie van Schiphol blijft bestaan, maar hoe
dit kan tegen zo min mogelijke overlast.
Standbeeld van in beton gegoten wantrouwen
Ten tweede moeten de meest betrokken partijen zelf over de afspraken
onderhandelen. Door wantrouwen en een gebrek aan dialoog van onderop
is door Den Haag alles van bovenaf in een moeilijk te begrijpen en
moeilijk te handhaven keurslijf van regels geperst. Het resultaat is
een standbeeld van in beton gehouwen wantrouwen. Elke flexibiliteit om
het systeem te verbeteren is vrijwel onmogelijk. De Haagse regeldrift
geeft betrokken partijen bovendien de gelegenheid hun eigen
verantwoordelijkheid weg te schuiven en vanuit hun leunstoel te
toeteren dat het allemaal niet deugt. Als men elkaar wantrouwt
ontstaat de neiging alles in regeltjes dicht te timmeren. Kijk naar de
VS. Een low-trust samenleving waar het maatschappelijke verkeer wordt
gedomineerd door contracten en juristen. Onze huidige
Schipholwetgeving is Amerikaans. Azië is het tegengestelde. Daar bouwt
men eerst een vertrouwensband op voordat men zaken doet. Daar spelen
juristen een veel kleinere rol. Het voorbeeld van een high-trust
samenleving. Prof. Stallen noemde in de hoorzitting vliegveld Wenen,
waar ruimte voor een derde baan eerst tot stand kwam na
onderhandelingen tussen de luchthaven en de omgeving zelf. Dat is het
model dat de VVD fractie graag zou zien. Wat ons betreft kan het
huidige stelsel overboord. Maar bewoners laten de handvatten die ze
hebben natuurlijk alleen maar los als er iets anders voor in de plaats
komt. De VVD is bereid aan betrokken partijen de ruimte en het
vertrouwen te geven daar zelf uit te komen, met maar één conditie: dat
de mainportfunctie niet wordt aangetast.
Convenanten
De Regering stelt voor een convenant te sluiten met de sector gericht
op enerzijds maatregelen waarbij de geluidsoverlast c.q. de hinder
zoveel mogelijk wordt beperkt, en anderzijds op het verkrijgen van de
noodzakelijke flexibiliteit voor de sector om groei op te kunnen
vangen. Maar gelet op het voorgaande wil de VVD fractie verder gaan.
De Bestuurlijke Regiegroep Schiphol (BRS) moet ook partij zijn. Zij
vertegenwoordigen op een democratisch gelegitimeerde manier de
belangen van de omgeving. De democratische legitimatie van de CROS is
minder terwijl het sluiten van convenanten alleen door de executieve
macht kan plaatshebben. Maar de CROS kan niet buitenspel worden gezet.
Daarvoor is het te belangrijk en worden teveel waardevolle
initiatieven genomen. Ik stel voor dat de CROS bij de totstandkoming
en bij de handhaving van gemaakte afspraken uitdrukkelijk wordt
betrokken, door daarbij een adviserende rol vervullen. Pas als zo'n
convenant tussen Rijk, sector en BRS is gesloten, is de VVD bereid om
over `saldering' - of een andere oplossing - te praten. In de ogen van
de VVD is een bijzondere rol voor Schiphol zelf weggelegd. Immers,
Schiphol is probleemeigenaar. Niemand anders is verantwoordelijk voor
de relaties met zijn directe buren. Net zoals elk ander bedrijf moet
Schiphol zijn `licence to operate' en de onderhandelingsruimte
verdienen waardoor `saldering' aanvaardbaar wordt. Schiphol moet uit
de leunstoel. Maar de omgeving ook. De VVD wil beide partijen de
gelegenheid geven hun verantwoordelijkheid te nemen. Alleen zo kan het
vertrouwen worden teruggewonnen. Alleen dan ontstaat een basis om
gaandeweg naar een nieuw, minder complex en begrijpelijker systeem toe
te groeien.
Rol Kabinet
Dit ontslaat de Regering niet van elke verplichting. De Regering moet
bevorderen dat de timetable en de onderhandelingstafel wordt
georganiseerd, het proces begeleid, zorgen voor noodzakelijke
wetswijzigingen, voldoende expertise ter beschikking stellen en zorgen
voor uitvoering van handhaafbare afspraken. Mocht het
onderhandelingsproces mislukken, pas dan is Den Haag weer aan zet.
Maar de kans dat het probleem in Den Haag wordt opgelost is
twijfelachtig. De Commissie Derksen waarschuwde er al voor. Voordat
het kabinet zijn besluit bekend maakte werden in de kamer de oude
stellingen al weer betrokken. De roep om nog meer regels klinkt.
Politieke rookgordijnen worden opgetrokken om de simpele keuze te
verdoezelen: wil je de mainportfunctie behouden - dus een groeiend
Schiphol - of niet. Omgeving en sector kunnen dus maar beter hun best
doen om te zorgen dat zij constructief zaken doen. Is de Regering
bereid het proces op deze manier in te richten?
Inhoud
Een paar opmerkingen over de inhoud. De VVD fractie steunt de
voorstellen van het Kabinet. Het weren van de meest lawaaiige
vliegtuigen per 2008, het verleggen van vliegroutes en de invoering
van glijvluchten, hoger aanvliegen, verbeteren van procedures voor het
terugdringen van grondgeluid, het belonen van stille vliegtuigen door
beprijzing, een andere slottoewijzing, een grotere rol voor de
luchtverkeersleiding, het ontwikkelen van nieuwe technieken,
herindeling van het luchtruim, het aanleggen van een meetnet,
klachtenmanagement, het vergroten van de voorspelbaarheid en
communicatie kunnen op steun van de VVD fractie rekenen. De VVD gaat
ervan uit dat in het af te sluiten convenant hier nadere afspraken
over worden gemaakt. Het NLR zei in de hoorzitting overigens dat er
nog veel meer mogelijk is. De VVD fractie wil dat ook die ideeën bij
het convenant worden betrokken. De VVD wil wel dat voorstellen eerst
in de praktijk wordt uitgeprobeerd voordat ze in wetgeving worden
omgezet.
Vragen
De VVD heeft een aantal vraagtekens.
- In de eerste plaats over saldering. Nogal wat partijen hebben
aangegeven dat het systeem hierdoor nog ingewikkelder wordt. Het MNP
zet bovendien vraagtekens of deze oplossing echt helpt. Graag een
reactie.
- Ten tweede over het groepsrisico. Omdat het altijd onvoorspelbaar is
waar een vliegtuig neerkomt, betwijfelt de VVD het nut van een
groepsrisiconorm.
- Ten derde: de VVD wil dat ruimte aan gemeenten wordt gegeven die
binnen de contouren willen bouwen, in ieder geval zoveel dat aanwas
van de eigen bevolking ook lokaal kan worden gehuisvest. Mits nieuwe
bewoners van bouwprojecten maar adequaat op de hoogte worden gesteld
van de aanwezigheid van vliegverkeer en de daarmee samenhangende
geluidsbelasting. De VVD heeft hier bij de behandeling van de Nota
Ruimte ook voorstellen voor gedaan. Is het Kabinet bereid hier alsnog
naar te kijken?
- Ten derde: pp voorstel van CDA en VVD heeft de Tweede Kamer een
motie aangenomen om de opbrengsten van de gedeeltelijke verkoop van
Schiphol terug te investeren in de omgeving ten behoeve van
leefbaarheid. Ik neem aan dat het kabinet dit meeneemt? Daarnaast vind
de VVD dat Schiphol zelf middelen beschikbaar moet stellen om een
leefbaarheidsfonds te voeden. In overleg met de omgeving kan dan
worden besloten hoe dat geld wordt beheerd en hoe het wordt aangewend.
Is de regering bereid dit te bevorderen?
- Ten vierde: er zijn wellicht mogelijkheden een deel van het
vliegverkeer naar Lelystad uit te plaatsen. Tegelijkertijd is een
wetsvoorstel aanhangig bij de Kamer waarbij de bevoegdheden inzake
regionale vliegvelden zoals Lelystad worden gedecentraliseerd. Het
lijkt wenselijk Lelystad daar voorlopig uit te tillen om toekomstige
mogelijkheden niet uit te sluiten.
- Ten vijfde: de VVD steunt de uitbouw van een Knowledge Development
Centre (KDC). De VVD wil dat de daar aanwezige kennis uitdrukkelijk
ter beschikking wordt gesteld aan alle betrokken partijen, dus ook aan
de BRS en de CROS. Een onderhandelingssituatie kan alleen succesvol
zijn als alle partijen daar op basis van gelijkwaardigheid - dus ook
van kennis - aan deelnemen
- Ten zesde: de VVD moedigt het Kabinet aan om belanghebbende lagere
overheden en de CROS bij de handhaving van de gemaakte afspraken te
betrekken. Gaat de Staatssecretaris daar ook afspraken over maken?
Probleem oplossen door het te vergroten
De VVD begrijpt de roep om bescherming van het buitengebied. Maar de
VVD fractie ziet niets in het voorstel van de Commissie Eversdijk om
ook in het buitengebied handhavingspunten op te nemen. Is het systeem
al inflexibel en onduidelijk genoeg, dan wordt het allen maar nog
erger. De Commissie stelt in feite voor het probleem voor het
buitengebied op te lossen door het huidige probleem nog groter te
maken. Uiteraard is de VVD voorstander van bescherming op basis van
handhaafbare afspraken. Als een systeem werkbaar blijkt kan dat
uiteraard in wetgeving worden neergelegd. Wij vinden het een goed idee
om eerst door experimenteren vast te stellen hoe dat het beste kan. De
initiatieven die door de CROS zijn genomen verdienen volle steun.
Partijen moeten wat de VVD betreft alle ruimte krijgen om die
experimenten uit te voeren. Wij wachten de wet af die dat mogelijk
moet maken. Alleen experimenten maken het mogelijk oplossingen te
zoeken die aansluiten bij de beleving van burgers, ver weg van de
stapels rapporten en onderzoeken waar wij in Den Haag in verdrinken.
Op die manier kunnen we langzaam naar een ander systeem toegroeien dat
aansluit bij de praktijk en de beleving van mensen zelf.
Samenvatting
Ik vat samen. De VVD wil dat Schiphol een mainport blijft. De VVD
fractie steunt de visie van de Regering en de voorstellen die de
Regering doet om de overlast te verminderen. Maar voordat de VVD met
saldering instemt wil de VVD het convenant afwachten. Van Schiphol
mag als probleemeigenaar worden verwacht dat het voorstellen
ontwikkeld waardoor groeiruimte wordt `verdiend'. Om het vertrouwen te
herstellen en het draagvlak te vergroten moet naar het oordeel van de
VVD de Bestuurlijke Regie Groep als convenantspartner worden
uitgenodigd. Maatregelen moeten niet alleen worden gericht op het
tegengaan van geluidsbelasting - maar ook van hinder. De VVD wil
betrokken partijen alle ruimte geven om te experimenteren voordat
wijzigingen in wetgeving worden gegoten.
VVD