NVAB, Nederlandse Vereniging voor Arbeid- en Bedrijfsgeneeskunde
Gezondheidsraad
H e a l t h C o u nc i l o f t h e N e t h e r l a n d s
Datum : 29 juni 2006
Persbericht
Meer onderzoek nodig naar
het verband tussen borstkanker
en langdurig nachtwerk
Epidemiologisch onderzoek laat een verband zien tussen het optreden van borstkanker
bij vrouwen en tientallen jaren werken in nachtdienst. Of langdurig nachtwerk een
veroorzaker is van borstkanker is daarmee echter niet aangetoond. Nader onderzoek is
nodig om na te gaan of er sprake is van oorzaak en gevolg. Op dit moment is er geen
reden om vrouwen die langdurig nachtwerk doen extra te screenen. Dit schrijft de
Gezondheidsraad in een advies dat vandaag wordt aangeboden aan de staatssecretaris
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Wat is uit wetenschappelijk onderzoek bekend over een mogelijk verband tussen
borstkanker en nachtwerk, en wat zijn de eventuele implicaties daarvan? Over die
vragen heeft de Gezondheidsraad zich gebogen.
Langdurig nachtwerk en borstkanker blijken in samenhang voor te komen.
Twee belangrijke onderzoeken, onder een grote populatie vrouwelijke
verpleegkundigen in de Verenigde Staten, geven daarvoor aanwijzingen: na ten minste
twintig of dertig jaar nachtwerk kwam bij hen ongeveer anderhalf keer zo vaak
borstkanker voor, in vergelijking met de verpleegkundigen die niet in nachtdienst
werkten.
De onderzoeken hebben echter een aantal belangrijke beperkingen in de
schatting van de blootstelling aan nachtwerk. Het is namelijk niet altijd duidelijk wat
onder nachtwerk werd verstaan en hoe de verrichte hoeveelheid werd vastgesteld.
Deze beperkingen betekenen dat het gevonden verband op dit moment niet als
oorzakelijk aangemerkt kan worden. Daarvoor is nog te veel onduidelijk. Ook
ontbreekt vooralsnog bewijs voor een mechanisme dat het gevonden verband zou
kunnen verklaren. Nader onderzoek is dan ook nodig.
Dat onderzoek moet niet alleen gericht zijn op de aantallen ziektegevallen bij
vrouwen die nachtwerk doen, maar ook op een mogelijke verklaring. Daarover zijn wel
hypotheses. Zo zou een chronische verstoring van het dag- en nachtritme invloed
kunnen hebben op de productie van melatonine, een hormoon dat betrokken is bij het
slaappatroon. Een verstoorde melatonineproductie wordt in verband gebracht met het
optreden van borstkanker. Bevestigd is dit echter niet. Ook andere factoren die een dag-
B e z o e k a d r es Postadres
P a r n a s s u s p l e i n 5 P o s t b u s 1 6 0 5 2
2 5 1 1 V X De n H a a g 2 5 0 0 B B De n H a a g
T e l e f o o n (07 0 ) 3 4 0 75 20 T e l e f a x (0 70 ) 3 4 0 7 5 23
E -m a i l :i n f o @g r.n l w w w .g r .nl.Gezondheidsraad
H e a l t h C o u nc i l o f t h e N e t h e r l a n d s
Pagina : 2
en nachtritme vertonen (componenten van het immuunsysteem, genen die het dag- en
nachtritme sturen) zouden door nachtwerk beïnvloed kunnen worden.
Omdat er nog zoveel onzeker is, verdient het onderwerp verdere wetenschappelijke
aandacht. De Gezondheidsraad ziet in de momenteel beschikbare gegevens geen reden
om naast het huidige screeningsprogramma op borstkanker speciale maatregelen aan te
bevelen voor vrouwen die langdurig nachtwerk verrichten.
De commissie die het advies heeft vastgesteld, bestond uit:
* prof. dr JA Knottnerus; Gezondheidsraad, Den Haag, voorzitter * dr WRF Notten, TNO Bouw en
Ondergrond; Delft, vice-voorzitter * prof. dr A Bast, hoogleraar humane toxicologie; Universiteit
Maastricht * dr CJM van den Bogaard; VROM-Inspectie, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieu, Den Haag, adviseur * dr JSM Boleij, directeur College voor de Toelating van
Bestrijdingsmiddelen; Wageningen * dr CA Bouwman; Gezondheidsraad, Den Haag, adviseur * prof. dr ir
B Brunekreef, hoogleraar gezondheidsleer milieu en arbeid; Universiteit Utrecht * prof. dr MHW Frings-Dresen,
hoogleraar arbeidsgerelateerde aandoeningen; Academisch Medisch Centrum, Amsterdam * dr HS
Hiemstra; Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Den Haag, adviseur * dr AEM de Hollander,
senior onderzoeker, programma manager; RIVM, Bilthoven * prof. dr ir D Kromhout; vice-voorzitter
Gezondheidsraad, Den Haag * dr RM Meertens, voorlichtingskundige; Universiteit Maastricht
* dr HME Miedema, Hoofd sector omgeving en gezondheid; TNO Bouw en Ondergrond, Delft * prof. dr
GJ Mulder, emeritus hoogleraar toxicologie; Leiden * prof. dr WF Passchier, hoogleraar risicoanalyse;
Universiteit Maastricht * prof. dr W Seinen, hoogleraar toxicologie; Universiteit Utrecht * drs JA
Verspoor; Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu Den Haag, adviseur * prof. dr
M de Visser; vice-voorzitter Gezondheidsraad, Den Haag * ir A Wijbenga; algemeen secretaris
Gezondheidsraad, Den Haag * dr JH van Wijnen, medisch milieukundige; Amsterdam * prof. dr FA de
Wolff, hoogleraar klinische en forensische toxicologie; Leids Universitair Medisch Centrum * dr ir PW
van Vliet; Gezondheidsraad, Den Haag, secretaris
De adviestekst is voorbereid door ir TMM Coenen, secretaris Gezondheidsraad, Den Haag samen met
prof. dr MHW Frings-Dresen, prof. dr W Seinen en dr JH van Wijnen.
Hierbij zijn de volgende deskundigen geraadpleegd:
* dr ir LGPM van Amelsvoort, epidemioloog; Universiteit Maastricht * prof J Arendt, emeritus hoogleraar
endocrinologie; Universiteit van Surrey, Engeland * prof dr DGM Beersma, chronobioloog; Zoologisch
Laboratorium, Rijksuniversiteit Groningen, Haren * prof dr D Heederik, epidemioloog; IRAS Utrecht * dr
TM Pal, bedrijfsarts; Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Amsterdam * dr MA Rookus,
epidemioloog; Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam * prof dr ir T Smid, epidemioloog en
arbeidshygiënist; VU Medisch Centrum en KLM Health Services, Schiphol.
De publicatie 'Nachtwerk en borstkanker: een oorzakelijk verband?' (nr 2006/15) is te
downloaden van www.gr.nl en in een papieren versie op te vragen bij het secretariaat
van de Gezondheidsraad, fax (070)340 75 23, e-mail: order@gr.nl. Nadere
inhoudelijke inlichtingen verstrekt mevrouw ir TMM Coenen, tel. (070)340 75 20,
e-mail, d.coenen@gr.nl.
B e z o e k a d r es Postadres
P a r n a s s u s p l e i n 5 P o s t b u s 1 6 0 5 2
2 5 1 1 V X De n H a a g 2 5 0 0 B B De n H a a g
T e l e f o o n (07 0 ) 3 4 0 75 2 0 T e l e f a x (0 70 ) 3 4 0 7 5 23
E -m a i l : i n f o @g r.n l w w w .g r .nl