De Wilde kat is terug in Nederland
Zoogdiervereniging vzz
Na vele eeuwen van afwezigheid is de wilde kat (Felis silvestris) weer met zekerheid in
Nederland aangetroffen. Drie waarnemingen uit de periode 1999 tot en met 2004 zijn
recentelijk met zekerheid gedetermineerd als wilde katten (Lutra 48(2): 67-90; zie ook
www.vzz.nl). Een nieuwe soort voor Nederland is een feit.
Het gaat om waarnemingen bij Nijmegen (1999), Vaals (2002) en Heeze, Noord-Brabant
(2004). De eerste twee waren vondsten van dode dieren, respectievelijk een mannetje en
een vrouwtje. De waarneming bij Heeze betrof de vangst van een jong mannetje. De eerste
twee dieren zijn gedetermineerd op basis van de schedel en uiterlijke kenmerken, het
derde tevens op basis van DNA-analyse.
Wilde katten kwamen tot in de Romeinse tijd in Nederland voor. Kort daarna, in de eerste
eeuwen van onze jaartelling, zijn ze waarschijnlijk verdwenen als gevolg van ontbossing,
klimaatsverandering en vervolging. Hoe snel dit proces verliep is onduidelijk, omdat met
de Romeinen ook de huiskat zijn intrede deed en verwarring tussen beide soorten erg
gemakkelijk is. Opvallend is dat wilde katten nauwelijks in de literatuur vermeld worden,
terwijl andere opvallende zoogdieren als otter, bever, wolf en lynx wel regelmatig genoemd
worden en hun verdwijnen relatief goed gedocumenteerd is. Pas in de jaren '50 en '60 van
de vorige eeuw worden weer vondsten van katten gemeld; mogelijk wilde katten, maar
zekerheid hierover is er niet. De drie bovenbeschreven waarnemingen zijn de eerste zekere
waarnemingen na lange tijd.
Waar komen de dieren vandaan?
Het is vrijwel zeker dat de dieren niet in Nederland geboren zijn. Het mannetje dat bij
Heeze gevangen is blijkt in 2003 voor een jonge 'huiskat' aangezien te zijn en vanuit de
Vogezen (Frankrijk) naar Nederland meegenomen te zijn, waar hij na ongeveer een half jaar
van huis wegliep. Na metingen aan het dier verricht te hebben is hij weer losgelaten en
mogelijk struint hij nu nog steeds rond in de bossen van Noord-Brabant.
De andere twee dieren zijn hoogstwaarschijnlijk wel op eigen gelegenheid naar Nederland
gekomen. In de Eifel (Duitsland) bevindt zich een populatie wilde katten die de afgelopen
15 jaar sterk is gegroeid. In het noordelijke deel van de Eifel zou nu een populatie van
200 tot 250 dieren leven. De noordgrens van dit gebied ligt op nog geen 20 kilometer ten
zuidoosten van Vaals.
Er is een aantal mogelijke verklaringen waarom wilde katten weer in Nederland worden
aangetroffen. Zo is het oppervlak natuur en bos (het favoriete biotoop van de wilde kat)
de laatste jaren toegenomen, er wordt minder gejaagd en gestroopt, dieren leren leven in
de buurt van mensen (vergelijk de opmars van de steenmarter) en er is minder plaats voor
de dieren in de Eifel waar de populaties sterk groeien.
Consequenties voor het natuurbeheer
Vooruitlopend op de komst van de wilde kat is de soort in 1996 op de Nederlandse lijst van
beschermde diersoorten geplaatst. Nu hij daadwerkelijk in Nederland is waargenomen, zal
bij het beheer met zijn aanwezigheid rekening moeten worden gehouden. Dit betekent
ondermeer dat extreem voorzichtig gehandeld moet worden bij het bestrijden van
verwilderde huiskatten. Verwilderde huiskatten mogen afgeschoten worden als zij schade
veroorzaken, maar sommige verwilderde huiskatten lijken sterk op wilde katten, zoals
cyperse katten met een wildkleur. Dit pleit er voor om katten met een wildkleur te vangen
in plaats van meteen af te schieten. Zo wordt voorkomen dat bij het natuurbeheer de wet
overtreden wordt.
Beheerders, jagers, wildbeheereenheden, maar ook controlerende instanties als de Algemene
Inspectiedienst en provincies zullen goed geïnformeerd moeten worden over het
mogelijke voorkomen van wilde katten in hun terreinen.
--------------------------------------------------
Voor de redactie: