D66
De D66-fractie heeft haar vertrouwen in minister Verdonk van
Vreemdelingenbeleid en Integratie opgezegd. In een debat over het
handelen van de minister inzake het Nederlanderschap van Ayaan Hirsi
Ali kon de minister geen bevredigend antwoord geven op twee vragen van
D66: heeft de minister zorgvuldig gehandeld in de kwestie rondom het
Nederlanderschap van Ayaan Hirsi Ali? En: heeft de minister Ayaan
Hirsi Ali onder druk gezet om een schuldbekentenis te tekenen in ruil
voor haar Nederlanderschap?
Hieronder volgt de spreektekst van D66-fractievoorzitter Lousewies van
der Laan
Debat Ayaan II, eerste termijn
Voorzitter,
Het is niet gebruikelijk dat de Tweede Kamer met de minister
debatteert over individuele gevallen. Maar vandaag wijden wij voor de
tweede keer een debat aan een individueel geval.
Ayaan Hirsi Ali is in veel opzichten geen gebruikelijk geval. Zij is
een kamerlid dat plotsklaps van de minister te horen kreeg dat zij
geen Nederlandse is. Vanwege deze mededeling heeft Ayaan Hirsi Ali
haar zetel in de Tweede Kamer ogenblikkelijk opgegeven. Daarmee raakt
de kwestie rechtstreeks aan de democratie. Of zoals NRC het vanavond
hard maar feitelijk juist opmerkte: een lid van de uitvoerende macht
heeft een gekozen volksvertegenwoordiger met succes uitgeschakeld.
Maar Ayaan is ook een intellectueel opiniemaker die zonder zware
beveiliging haar leven niet zeker is. Zij is een controversieel
persoon die vanwege haar opvattingen en wijze van optreden grote
bekendheid geniet tot ver buiten onze eigen grenzen. Dat noopt tot
extra zorgvuldigheid. We moeten echter vaststellen dat de twijfels
rond haar Nederlanderschap hebben geleid tot grote reputatieschade van
ons land. Om een voorbeeld uit vele aan te halen: de Washington Post
schreef vorige maand onder een grote kop intolerant Nederland, en ik
citeer: dat Ayaan Hirsi Ali vanwege haar zware inspanningen is
verjaagd uit een land dat zich zelf een liberale democratie noemt.
Vandaag stellen we vast dat dit allemaal niet nodig was geweest. Ayaan
is en blijft immers gewoon Nederlandse.
Het gaat D66 vanavond dan ook niet om Ayaan Hirsi Ali. Niet om de
persoon, niet om de opiniemaker, zelfs niet om het bedreigde kamerlid.
Aan de orde zijn wat ons betreft een aantal kwesties die het
persoonlijk belang van Ayaan Hirsi Ali overstijgen.
De vorige keer heeft D66 al uitgebreid aandacht gevraagd voor mensen
in eenzelfde situatie als Ayaan Hirsi Ali. Dat is de situatie waarbij
een kleine onwaarheid bij het aanvragen van de nationaliteit tot
reusachtige consequenties leidt. Wij hebben ons steeds op het
standpunt gesteld, dat wat voor Ayaan geldt ook voor hen moet gelden.
Ik sluit aan bij wat collega Halsema daar al over heeft gezegd.
Voor de helderheid wil ik mij hier vanavond vooral richten op twee
andere kwesties die ons dwars zitten. Het eerste is de zorgvuldigheid
waarmee de minister heeft gehandeld in deze precaire kwestie.
Daarnaast heeft mijn fractie een aantal vragen over de verklaring van
Ayaan Hirsi Ali die wij gisteren van minister Verdonk toegezonden
hebben gekregen.
Zorgvuldigheid
Als eerste de zorgvuldigheid. Ik zou daarbij graag VVD-kamerlid Van
Aartsen aanhalen, die zich gisteren in NRC Handelsblad afvroeg op wat
voor manier wij eigenlijk worden bestuurd. Dat is goede vraag.
De vorige keer heeft de fractie van D66 vraagtekens geplaatst bij de
snelheid waarmee de minister haar besluit had genomen. De hele Kamer
was verbaasd dat zij niet meer tijd heeft genomen voor nader
onderzoek. Waarom die haast, zo vroeg collega Van Beek de minister.
In het debat heeft de minister keer op keer herhaald dat zij écht geen
andere mogelijkheid had dan binnen 48 uur te besluiten dat Ayaan Hirsi
Ali nooit Nederlander is geweest. Dat was voor haar zonneklaar. Verder
onderzoek achtte zij niet nodig voordat zij met deze, voor velen
binnen en buiten Nederland schokkende mededeling naar buiten kwam. Ook
na het debat, waarin zij diep door het stof moest, heeft zij tijdens
haar campagnetour voor het lijsttrekkerschap voor de VVD deze
opvatting vele malen herhaald met de haar kenmerkende stelligheid.
De minister heeft, onder zware druk van bijna de gehele Kamer, echter
besloten alsnog goed naar alle feiten te kijken. En afgelopen
donderdag bleek daaruit, dat de minister wel degelijk anders had
kunnen beslissen. Had móeten beslissen, zelfs. Want haar eerdere
besluit bleek onjuist. Ayaan Hirsi Ali is en blijft gewoon
Nederlandse.
Hoe oordeelt de minister in deze wetenschap over haar eigen
zorgvuldigheid in deze kwestie?
De minister heeft met veel stelligheid het innemen van het paspoort
van Ayaan Hirsi Ali verdedigd, recht tegen de analyse van een grote
kamermeerderheid in. Nu blijkt dat niet de minister, maar de Kamer
gelijk had. Hoe oordeelt de minister in dat licht over haar eigen
geloofwaardigheid?
Wat zou de minister terugkijkend anders hebben gedaan, kortom: welke
les heeft zij uit de kwestie geleerd?
Deelt de minister nu wel de mening van de D66-fractie dat zij beter
eerst onderzoek had kunnen doen, voordat zij met haar voorlopige
beslissing naar buiten was gekomen? Immers, om de onjuistheid van de
redenering van de minister aan te tonen hadden de advocaten van
mevrouw Hirsi Ali veel minder tijd nodig dan de zes weken die de
minister ter beschikking stonden om de zaak goed uit te zoeken.
Gisteren heeft de minister opnieuw gezegd, dat zij wel móest handelen
op grond van de uitspraak die Ayaan Hirsi Ali zelf deed in de
uitzending van Zembla.
Echter, zoals we ook in het vorige debat hebben besproken, had Ayaan
Hirsi Ali al verschillende interviews vergelijkbare uitspraken gedaan.
De minister meldde dat deze haar allemaal waren ontgaan.
Inmiddels is duidelijk dat de IND, die geheel onder de
verantwoordelijkheid van de minister valt, in 2002 al het besluit had
genomen geen onderzoek in te stellen naar de achtergrond van Ayaan
Hirsi Ali. De reden hiervan was, blijkens een interne memo, dat de
enkele uitspraak van een persoon zelf daarvoor onvoldoende grond is.
Kan de minister uitleggen wat het verschil was tussen de uitspraak van
Ayaan Hirsi Ali in het programma Zembla, die tot haar snelle actie
heeft geleid, en de eerdere uitspraak in het programma Barend en Van
Dorp, waar de IND juist zo anders over oordeelde?
Brief
De fractie van D66 heeft kennis genomen van de verklaring die minister
Verdonk naar ons heeft gestuurd, waarin Ayaan Hirsi Ali alle schuld op
zich neemt en minister Verdonk volledig vrij pleit van welke
verantwoordelijkheid dan ook.
Laat ik beginnen met zeggen, dat ik de inhoud van deze brief volstrekt
oninteressant vindt. Het Parlement controleert immers niet mevrouw
Hirsi Ali, maar de Nederlandse regering. Voor ons is dus niet de vraag
hoe een probleem op een gegeven moment ontstaat, maar wel of de
regering alles in het werk heeft gesteld om de schade zo beperkt
mogelijk te houden. En aangezien mevrouw Hirsi Ali geen Kamerlid meer
is, is haar opvatting over het handelen van mevrouw Verdonk in deze
dan ook niet meer relevant.
Wel interessant is de vraag, waarom de minister het nodig vond deze
excuusbrief door Ayaan Hirsi Ali op te laten stellen en door te sturen
naar de Tweede Kamer.
Immers, de brief heeft voor zover ik kan zien geen enkele, maar dan
ook geen enkele juridische betekenis. Ik vraag de minister dat te
bevestigen. Het lijkt daarom een brief te zijn die is geschreven met
politieke motieven. Dat maakt de brief voor dit debat toch weer
relevant.
De fractie van D66 heeft kennis genomen van de uitspraken van Ayaan
Hirsi Ali en haar advocaten dat de brief niet door mevrouw Hirsi Ali
zelf is geschreven en ook niet op haar initiatief tot stand is
gekomen. Kan de minister ontkennen of bevestigen dat de brief is
geschreven op initiatief van de minister, dan wel van haar ministerie?
Tot slot voorzitter, verklaarden mevrouw Hirsi Ali en haar advocaten
dat er vanuit het ministerie van mevrouw Verdonk een verband is gelegd
tussen het ondertekenen van de verklaring door Ayaan Hirsi Ali en een
snelle afhandeling van de kwestie. Een kwestie, waarbij mevrouw Hirsi
Ali een groot persoonlijk belang heeft en waarin zij afhankelijk was
van de beslissing van de minister. Ik stel vast dat minister Verdonk,
hiermee geconfronteerd op televisie, het leggen van deze link gisteren
op generlei wijze heeft ontkent.
Als de minister het leggen van deze link niet wil ontkennen, dan wil
ik de premier vragen of hij dit als een normale gang van zaken in onze
rechtstaat beschouwt?
Ik doe een dringend beroep op de minister en de minister-president, om
in de meest ondubbelzinnige bewoordingen alle twijfel weg te nemen dat
er richting Ayaan Hirsi Ali een verband is gelegd tussen de snelheid
van afhandeling van de vragen rond het Nederlanderschap, en de
ondertekening van een politieke verklaring.
Dank u wel.
Tweede termijn
Het debat vanavond ging niet over Ayaan Hirsi Ali. Het ging over de
manier waarop de minister van Vreemdelingenzaken en Integratie met een
zeer gevoelig dossier is omgegaan.
Wij hebben al eerder tot diep in de nacht gedebatteerd over deze
kwestie. Toen hield de minister bij hoog en laag vol dat zij niet
anders kon handelen dan zij gehandeld heeft. Het gevolg was
desastreus. Voor de betrokkenen, maar ook voor de reputatie van
Nederland en voor het aanzien van de politiek. Wat dat laatste
betreft, heeft het debat van vanavond dat beeld bepaald niet kunnen
herstellen.
Was dit alles te voorkomen geweest? Ja, natuurlijk! Want naar nu
blijkt wás er helemaal geen juridisch probleem. Alleen heeft de
minister om haar moverende redenen niet de tijd genomen dit goed uit
te zoeken. Terwijl zij wel de ruimte had om die tijd te nemen.
In onze analyse is er in de kwestie Ayaan Hirsi Ali onzorgvuldig
gehandeld. De minister neemt daar niet de verantwoordelijkheid voor,
zoals een minister betaamt die stáát voor haar handelen. In plaats
daarvan is er een politieke deal gemaakt om het eigen straatje schoon
te vegen.
Voorzitter, de Tweede Kamer controleert de regering. Van ons wordt
gevraagd of wij vertrouwen hebben in ook deze minister. Het moge
bekend zijn dat wij daar vaker moeite mee hebben gehad. Toch hebben
wij deze minister, met begrip voor haar moeilijk en gevoelige
portefeuille, vaak het voordeel van de twijfel hebben gegeven. Maar na
deze vertoning is het vertrouwen van D66 in déze minister, toch echt
iets teveel gevraagd. En daarom zal de fractie van D66 stemmen voor de
motie van wantrouwen.
De fractie van D66 is niet uit op een kabinetscrisis. Wel zeggen wij
het vertrouwen op in minister Verdonk. Wat ons betreft zal dat leiden
tot het vertrek van de minister, zoals gebruikelijk wanneer een
minister niet het vertrouwen meer heeft van alle coalitiefracties. Wij
wachten nu af of de regering, onze coalitiepartijen en de
Minister-President kiezen voor deze minister, of voor het voortbestaan
van het kabinet als geheel.
29-6-2006 06:23