Schipholwet nipt door Eerste Kamer
Eerste kamer
Schipholwet nipt door Eerste Kamer
De wetswijziging die gedeeltelijke privatisering van de luchthaven Schiphol mogelijk maakt
is vandaag/27 juni met een nipte meerderheid (33 voor - 31 tegen) aangenomen door de
Eerste Kamer. De aanwezige leden van het CDA en VVD stemden voor, de overige Leden tegen.
De motie van PvdA-senator Sylvester c.s. werd verworpen.
Aandeelhoudersovereenkomst
In de motie vroegen de ondertekenaars de regering pas tot verkoop van aandelen in de NV
Luchthaven Schiphol over te gaan als een overeenkomst tussen de aandeelhouders ter
goedkeuring is voorgelegd aan de beide Kamers. Naast het rijk zijn de gemeenten Amsterdam
en Rotterdam aandeelhouder. De regering wees de motie van de hand.
Elf jaar
Minister Zalm van Financiën en staatssecretaris Schulz van Haegen van Verkeer en
Waterstaat wezen er op dat er eindelijk een einde moet komen aan de discussie over de
privatisering van Schiphol. Deze discussie sleept al ruim elf jaar voort, nadat in de
Tweede-Kamer het CDA-lid mevrouw Van Rooy om een onderzoek had gevraagd.
Volgens staatssecretaris Schulz van Haegen biedt de aanpassing van de Wet luchtvaart
inzake de exploitatie van de luchthaven Schiphol de mogelijkheid dat de overheid meer
grip krijgt op het voorzieningenniveau van de luchthaven. Zo zou op grond van de nieuwe
wet ingegrepen kunnen worden bij structurele klachten over de afhandeling van de bagage
van passagiers op Schiphol.
Toezegging
Minister Zalm trok een tegenstribbelende CDA-fractie over de streep met een toezegging
over een actieve rol als aandeelhouders. In de statuten van Schiphol zal worden
vastgelegd dat investeringen hoger dan 10% van het balanstotaal de goedkeuring behoeven
van de vergadering van aandeelhouders. In die vergadering heeft de overheid met 51% van
de aandelen een meerderheid. Het CDA wilde dat dit niet alleen in de statuten komt, maar
dat het ook in de wet wordt vastgelegd. Zalm zegde dit ook toe. Tegelijk met deze
aanpassing zal ook in de wet worden opgenomen dat ministeriële regelingen die
voortvloeien uit de wet bij de Tweede Kamer worden voorgehangen, zodat deze er met de
regering over kan debatteren.
Amsterdam kan als aandeelhouder wijziging van de statuten blokkeren, maar minister Zalm
had hoop dat hij in goed overleg met Amsterdam en Rotterdam tot een overeenkomst van
aandeelhouders kan komen om zo als een blok te kunnen blijven optreden.
Blocking vote
Mevrouw Sylvester stelde tien indringende vragen aan de regering namens de PvdA-fractie.
Groot bezwaar van de PvdA noemde zij het ontbreken van een overeenkomst tussen de
publieke aandeelhouders van de NV Schiphol (rijk en gemeenten Amsterdam en Rotterdam)
over hoe zij hun rol als aandeelhouder willen invullen. Zij verwees naar de opstelling
van Amsterdam dat gebruik wil maken van zijn blocking vote (21,8% van de aandelen) om te
voorkomen dat Schiphol aandelen aan particulieren zal gaan verkopen. Voor zo'n
privatisering is een statutenwijziging nodig en die wijziging zou Amsterdam als
mede-aandeelhouder kunnen tegenhouden. In het licht van die houding van Amsterdam vroeg
de PvdA-fractie zich af wat nut en noodzaak is van de behandeling van een 'ledig
voorstel'.
Alleen vervreemding aandelen
Mevrouw Bierman-Beukema toe Water wees er namens de VVD-fractie op dat het wetsvoorstel
niet over de wijze van privatisering van Schiphol gaat, maar alleen de vervreemding van
49% van de aandelen mogelijk maakt. Dit is een gevolg van een besluit van de Tweede
Kamer. Deze Kamer heeft met aanvaarding van een amendement van de CDA'er Haverkamp
vastgelegd dat de overheid vooralsnog de meerderheid van de aandelen in handen moet
houden.
Meer grip
Eigenlijk gaat het wetsvoorstel over regulering van Schiphol en in het bijzonder over de
tarieven die Schiphol voor zijn diensten aan luchtvaartmaatschappijen mag doorrekenen.
Volgens de VVD-senator maakt het niet uit wie eigenaar van Schiphol is, de overheid of
een of meer particuliere ondernemers. 'De regels die wij willen stellen aan Schiphol als
onderneming worden mede in dit huis democratisch bepaald en zijn onafhankelijk van wie
eigenaar is van de onderneming. Dat gebeurt bij Shell, Corus en ook bij Schiphol', zei
mevrouw Bierman. Na haar mening krijgt de overheid met de aanpassing van de Wet
luchtvaart inzake de exploitatie van de luchthaven Schiphol meer grip op Schiphol. 'Nu is
er bijna niets geregeld en dat is ongewenst', zei de VVD-senator.
Borging publieke belangen
De PvdA-fractie maakte een groot punt van de borging van de publieke belangen. Zo vindt de
PvdA het mainportbelang van Schiphol onvoldoende geregeld. Op dit punt kondigde mevrouw
Sylvester een motie aan. Ook wil de PvdA per motie afdwingen dat afspraken tussen
aandeelhouders om een meerderheid van de aandelen te behouden voor de overheid ter
goedkeuring aan het parlement worden voorgelegd.
Beleidsfilosofie
CDA-senator Lemstra stelde de hamvraag aan de orde: wat kan Schiphol wel als
geprivatiseerde luchthaven, wat het nu niet kan of minder goed en dat bovendien in het
belang is van de BV Nederland? Lemstra wees erop dat Schiphol met zo'n 2000 werknemers
niet eens zo'n groot bedrijf is, maar dit bedrijf wel de regie voert over een van de
belangrijkste economische activiteiten van de BV Nederland, de mainport Schiphol. 'Daar
ligt het economische belang en niet zo zeer in de financiële resultaten van het
bedrijf Schiphol', zei senator Lemstra. Met nadruk vroeg de CDA-senator naar de
beleidsfilosofie achter het voornemen Schiphol gedeeltelijk te privatiseren. Zijn
CDA-collega Van de Beeten betoogde dat waarborging van het publieke belang van Schiphol
in de statuten van de onderneming waarschijnlijk niet afdoende is en dat dit in de wet
geregeld zou moeten worden. In het bijzonder gaat het om het beoordelen door de overheid
van investeringsbeslissingen van Schiphol. Volgens de geldende regels van het Burgerlijk
Wetboek zou de overheid alleen over investeringen van meer dan een miljard euro
zeggenschap kunnen claimen als Schiphol gedeeltelijk is geprivatiseerd.
Luchthaventarieven
Senator Lemstra maakte ook kanttekeningen bij het dual-till principe dat Schiphol sinds
1999 hanteert. Dit houdt in dat er wee soorten activiteiten worden onderscheiden: de
luchthavenactiviteiten en de commerciële activiteiten of te wel 'aviation en
non-aviation'. De luchtvaarttarieven worden gebaseerd op de kosten en opbrengsten van de
luchthavenactiviteiten. Maar welke kosten? Een luchthaven is een
'meerdienstenonderneming' en dus kunnen ook kosten van de commerciële activiteiten
bij de andere poot terecht komen en dan een prijsopdrijvende werking op de tarieven
hebben Lemstra herinnerde eraan dat vanaf het begin van het dual-till-systeem
luchtvaartmaatschappijen bezwaren hebben gemaakt tegen in hun ogen exorbitante
verhogingen van luchthaventarieven. Binnenkort is daarover zelfs een rechtszaak. De
CDA-senator pleitte voor transparantie op Schiphol. 'Dat is de basis voor een goede
strategische relatie tussen luchthaven en de belangrijkste gebruikers'.
Veel voor weinig
SP-senator Van Raak zei dat het verkopen van aandelen op korte termijn geld oplevert voor
de Staat, maar de overheid toekomstige opbrengsten van een goedboerend Schiphol aan zich
voorbij ziet gaan. 'Geven we niet veel weg voor weinig?', vroeg Van Raak.
De SP-senator wees ook op een rapport van het Milieu- en Natuurplanbureau. Dit heeft
gesteld dat het niet mogelijk is mainport Schiphol verder te laten groeien, de
geluidsoverlast en veiligheidsrisico's in het binnengebied op niveau te houden en de
geluidsoverlast in het buitengebied te verminderen. De SP verklaarde zich tegenstanders
van het plan van de gemeente Amsterdam om de aandelen van het rijk over te nemen. 'De
nationale luchthaven is een zaak van de nationale politiek', meende Van Raak.
Aandeelhoudersactivisme
Namens de fracties van D66 en de Onafhankelijke Senaatsfractie zei senator Schouw grote
vraagtekens bij het wetsvoorstel. Naar het oordeel van deze fracties wordt er met
privatisering geen probleem opgelost en is de economische regulering van Schiphol heel
wel mogelijk zonder beursgang. 'Tafelzilver kun je maar een keer verkopen en dat is
slechts goed voor kortstondig geluk', zei Schouw. Net als anderen wees ook Schouw erop
dat de rijksoverheid juist aandelen in de Rotterdamse haven (die andere mainport) koopt,
in plaats van verkoopt. Hij waarschuwde tegen aandeelhoudersactivisme. Daar zou Schiphol
van gevrijwaard moeten blijven.
Hoogwaardige metropool
Senator Van den Berg zei namens de fracties van SGP en ChristenUnie: 'Schiphol is nu een
staatsbedrijf en dat blijft het wat ons betreft ook'. Van den Berg wees erop dat de Staat
met de privatisering een kerngebied uit handen zou geven dat potentie heeft uit te groeien
tot een van de meest hoogwaardige metropolitaanse gebieden van Nederland. Hij deed de
suggestie om de Algemene Rekenkamer te laten becijferen of het eenmalige voordeel van een
aandelenverkoop wel opweegt tegen het nadeel van verlies aan dividend in de toekomst.
Negatieve kant
GroenLinks senator Van der Lans noemde Schiphol geen gewoon bedrijf. De invloed op de
omgeving is enorm, de uitstraling op de nationale economie is groot, maar er is ook een
negatieve kant: er is geen bedrijf in Nederland dat zoveel overlast veroorzaakt als de NV
Luchthaven Schiphol, betoogde Van der Lans. Privatiseren is volgens de GroenLinkssenator
niet zonder risico, omdat daarmee onvermijdelijk ruimte wordt geboden aan andere minder
op de publieke zaak betrokken economische belangen en krachten.