D66
Democraten,
De Grondwet is dood, zegt men. Nou ja, misschien niet morsdood, maar
toch in elk geval in een diepe coma. Als een soort Doornroosje die
wakker gekust moet worden door haar prins. Maar ja, als ik het aanbod
aan prinsen bekijk: Chirac, Balkenende, Schüssel....De schone
slaapster zal voorlopig nog wel even in slaap blijven.
De Grondwet mag dan dood zijn, Europa is springlevend, en de
uitdagingen waar we voor staan zijn er niet minder om. Maar het gevoel
van urgentie lijkt niet erg groot. De zogeheten periode van reflectie
is vooral een periode van stilstand en richtingloosheid. Ook in
Nederland hoor je vaak zeggen: Europa gaat te snel, we moeten pas op
de plaats maken. Dat is precies de verkeerde reflex. Terroristen en
criminelen zullen echt niet beleefd wachten met hun wandaden tot
Europa besloten heeft samen te werken. China en India zullen echt geen
pause inlassen in de groei en innovatie om Europa even bedenktijd te
geven. George Bush vindt het prima dat dat ene telefoonnummer van de
Europese minister van Buitenlandse zaken er nog steeds niet is, en een
paar nare intolerante EU regeringen profiteren zolang nog van het feit
dat de Grondrechten voorlopig niet echt afdwingbaar zijn. Wie is er
eigenlijk de grote winnaar van de afwijzing van de Grondwet?
We moeten vooruit met Europa. En laten we eerlijk zijn: met het
opzetten van een website en een enquête onder de Nederlandse bevolking
gaan we Europa niet vlot trekken. Onze regering moet niet passief
afwachten, maar actief het voortouw nemen. Sinds wanneer wordt
Nederland geregeerd per enquête?! Lopen we alleen nog maar achter de
massa aan, of durven onze politieke leiders ook nog richting aan te
geven? Onze regeringspartijen staan toch zeker nog wel ergens voor?!
En ja, je loopt in de politiek altijd het risico dat de mensen je niet
willen volgen. Maar leiderschap betekent dat je je nek uit durft te
steken en tegen de stroom inzwemt als het moet.
Nederland en Frankrijk hebben nee gezegd, wij hebben dus een
bijzondere verantwoordelijkheid om met oplossingen te komen, maar we
hebben daardoor juist ook een uitgelezen kans om invloed uit te
oefenen in Europa!
D66 heeft al een voorzet gedaan in het pamflet dat we in december
hebben uitgebracht, met de veelzeggende titel « De verenigde Staten
van Europa ». Ik stel voor dat we in dit laatste jaar van het Kabinet
gezamenlijk de toekomst van Europa tot een speerpunt gaan maken.
De tegenstanders van de Grondwet zeggen nu: zie je wel: Europa draait
gewoon door, het licht is niet uitgegaan. Oppervlakkig gezien lijkt
dat het geval. Maar schijnt bedriegt.
Er zijn wel degelijk heel ernstige gevolgen, bijvoorbeeld op een
terrein dat ons als democraten zeer aan het hart gaat: de rechtsstaat
en de burgerrechten. U heeft allemaal vanmorgen in de krant kunnen
lezen hoe de CIA al vijf jaar uw bankverrichtingen in de gaten houdt.
Vindt U dat schokkend? Dan heb ik er nog wel een paar: op dit moment
wordt de laatste hand gelegd aan Europese wetgeving die precies
hetzelfde mogelijk maakt: namelijk om elke bankverrichting van
Europese burgers in de gaten te houden. Ook worden al Uw sms berichten
geregistreerd, net als e-mail berichten, telefoontjes en bezoekjes aan
een website. Als U naar De Verenigde Staten of Canada reist wordt Uw
doopceel gelicht, inclusief maaltijdvoorkeur. Binnenkort mag U op
Schiphol door een röntgenapparaat dat letterlijk dwars door de kleding
heenkijkt. Om nog maar te zwijgen van de cameras die elke beweging
vastleggen. De gewone burger wordt steeds meer permanent in de gaten
gehouden, alles in het kader van grotere veiligheid.
Intussen kan de CIA niet alleen het bestand van SWIFT plunderen, maar
ook met medeweten van Europese regeringen (of in elk geval strak
wegkijken!) gevangenen ontvoeren en transporteren naar landen waar ze
aan een intensief verhoor worden ontworpen. Zo noemt de CIA dat. Bij
ons heet dat gewoon martelen. Er zijn ook sterke vermoedens dat er
zelfs geheime detentiecentra op Europees grondgebied zijn geweest, en
wellicht nog zijn.
De balans is zoek. Geen zinnig mens zal beweren dat we geen
maatregelen moeten treffen om ons te beschermen tegen terroristen en
criminelen. Maar van veel maatregelen is het nog maar de vraag of ze
echt bijdragen aan grotere veiligheid. In veel gevallen gaat het om
schijnveiligheid. Voor schurken is het niet moeilijk om de maatregelen
te omzeilen, terwijl het voor een gewone burger steeds moeilijker
wordt om zich te beschermen tegen misbruik en fouten van de overheid.
En wat heeft de Grondwet hiermee te maken?, hoor ik U vragen. Op
Europees niveau wordt al verregaand samengewerkt in de strijd tegen
misdaad en terrorisme. Maar in bijna alle gevallen worden besluiten
genomen door de Lid Staten, achter gesloten deuren en met nauwelijks
enige mogelijkheid tot serieuze parlementaire controle. De regeringen
van de Lidstaten en de Commissie zijn opmerkelijk daadkrachtig als het
gaat om maatregelen die de rechten van burgers beperken, maar
voorstellen om de burgerrechten te beschermen zijn al jaren
geblokkeerd.
Het Europees Parlement staat pal voor de burgerrechten, maar zonder
formele stem in de besluitvorming is dat een moeizame strijd.
Het feit dat de CIA vrijelijk zijn illegale activiteiten kan
uitoefenen op Europees grondgebied, laat nog weer eens zien waarom
Europa met een stem moet kunnen spreken, met een volwaardige rol voor
het Europees Parlement.
Al deze zaken waren door de Grondwet niet helemaal opgelost, maar in
elk geval wel voor een belangrijk deel.
Het is essentieel dat er oplossingen komen. En of het Grondwet heet of
niet, dat kan me niet zoveel schelen.
Er ligt een voorstel van de Europese Commissie om op het terrein van
Justitie en Politiesamenwerking over te gaan naar
meerderheidsbesluitvorming, en daar hoort dan uiteraard
medebeslissingsrecht voor het Parlement bij. Ik vind dat Nederland
alles op alles moet zetten om dat voorstel erdoor te krijgen.
Ook op het gebied van de Grondrechten de portefeuille van Alexander
Pechtold moet er dringend voortgang worden geboekt.
Met de Europese Grondwet was met name op dit terrein enorme voortgang
geboekt. Maar ook zonder Grondwet zullen we alles op alles zetten om
het Europa van de burgers en hun rechten werkelijkheid te laten
worden. Binnen het Europees Parlement staat dit helemaal bovenaan de
politieke agenda.
Alle EU Lidstaten hebben de Verdragen getekend, en het Handvest van de
Grondrechten, en op gezette tijden wordt er lippendienst bewezen aan
de Grondrechten en de principes van gelijkheid van alle mensen. Maar
zodra je over concrete gevallen praat, krijg je te horen dat dat een
nationale, interne aangelegenheid is en dat Europa zich er vooral
buiten moet houden. Maar als er iets een zaak voor Europa is, dan is
het de Grondrechten. Europa is een gemeenschap van waarden. Dan moeten
we er als Europeanen dus gezamenlijk, als gemeenschap, voor zorgen dat
die Grondrechten tastbaar worden voor elke Europese burger. We moeten
dus ook niet bang zijn om gevoelige kwesties aan de orde te stellen,
en niet te snel roepen dat dat een kwestie is van subsidiariteit. Op
wat voor manier het in wetten wordt gegoten is een zaak voor de
nationale staten, maar de principes zijn universeel. Zo blijft
bijvoorbeeld familierecht gewoon een nationale verantwoordelijkheid,
maar dat mag niet als smoes gebruikt worden om getrouwde homoparen te
discrimineren.
Nog een belangrijke reden om het Grondwet vraagstuk snel op te lossen
is de uitbreiding. Uitbreiding is een doorslaand succes. Voormalige
dictaturen zijn nu vitale democratieën (net zoals Spanje, Portugal,
Griekenland). Hun economie groeit en bloeit. Corruptie wordt terug
gedrongen. Milieuproblemen worden aangepakt. Hervormingen. Lopen
voorop bij het invoeren van de marktregels. Hebben de laagste
staatschuld in de EU. Ambitieuze, jonge, goed opgeleide en mobiele
bevolking die staat te popelen.
Zij hebben de prijs betaald, niet wij ! Nederland is buitenlands
investeerder nummer één in de nieuwe landen. Wij hebben gewoon heel
veel economisch profijt gehad van de uitbreiding.
De rampen die werden voorspeld bij de toetreding van tien nieuwe
landen in 2004 zijn uitgebleven. Bulgarije en Roemenië zijn nu aan de
beurt. Beide landen kampen nog steeds met grote problemen en
tekortkomingen die ze zelf overigens volmondig erkennen. Maar ze
trekken er hard aan en de kans dat de problemen goed en snel worden
aangepakt is groter als we ze binnen hebben dan als we ze buiten
laten.
Maar in het huidige klimaat laten veel politici zich ertoe verleiden
om op de onderhuidse weerzin tegen nieuwe landen in te spelen, en
roepen om het hardst dat ze natúúrlijk voor uitbreiding zijn. Maar nu
even niet.
We mogen geen nee zeggen tegen die landen puur om het eigen
binnenlandse electoraat naar de mond te praten. De situatie op de
Westelijke Balkan is buitengewoon precair. Als we die landen het
perspectief op toetreding ontnemen, is de kans groot dat de hele regio
destabiliseert. En nee, natuurlijk worden ze niet morgen lid,
natuurlijk stellen we eisen.
Oekraiene is op de goede weg, maar de situatie in Wit Rusland en
Moldavie is op dit moment natuurlijk dramatisch. Maar vrijheid en
democratie hebben iets weg van de vogelgriep: ze werken aanstekelijk.
Ook in die landen kijken mensen naar de Europese Unie als baken van
vrijheid en democratie. De demonstranten van de oppositie voeren de
Europese vlag mee als symbool daarvan. Het is onaanvaardbaar om deze
landen een perspectief op lidmaatschap te onthouden, niet omdat ze
niet Europees zouden zijn, maar puur om binnenlandse electorale
motieven. Een echte visie op Europa moet veel verder in de toekomst
durven kijken dan de volgende verkiezingen.
Hier ligt een taak voor D66. Wij zijn de enige overgebleven
pro-Europese partij, niet alleen in woorden, maar ook in daden. De
PvdA wil terug naar de nationale staat en liefst ook de interne markt
ondermijnen, het CDA verzet zich tegen de uitbreiding, bij de VVD
hangt het er net vanaf hoe de wind staat, maar vaak is de toon scherp
Euro-sceptisch en zelfs Groen Links is na het referendum niet meer
helemaal zeker van haar zaak.
Europa was, naast bestuurlijke vernieuwing en onderwijs de derde
redden voor kabinetsdeelname. Ik stel voor dat we dat het komende jaar
flink zichtbaar gaan maken.
24-6-2006 15:49