Artsen zonder Grenzen
De tol van de angst
Artsen zonder Grenzen heeft sinds 2002 een psycho-sociaal programma
voor ontheemden in de noordelijke Kaukasus. De teams werken voor
25.000 ontheemden in de Russische deelrepublieken Ingoesjetië en in
Tsjetsjenië, waar naar schatting 100.000 mensen ontheemd zijn.
In Tsjetsjenië werken de psycho-sociaal counselors onder meer via de
mobiele medische teams die in opvangcentra in de hoofdstad Grozny
actief zijn. In die centra worden de Tsjetsjenen opgevangen die
terugkeren naar de deelrepubliek, maar voor wie (nog) geen andere
huisvesting beschikbaar is. De counselors werken ook in 24-uurs dienst
in Ziekenhuis no. 9, het belangrijkste ziekenhuis van de stad. Verder
maakt counseling deel uit van het tuberculoseprogramma van Artsen
zonder Grenzen in vier districten in Tsjetsjenië.
Uit een onderzoek van Artsen zonder Grenzen uit 2005 bleek dat 77% van
inwoners van de opvangcentra in Grozny zich bijna nooit veilig voelt.
Vooroordelen
In de Tsjetsjeense samenleving zijn er veel vooroordelen tegen het
zoeken van hulp, vooral bij mannen. Counseling en gesprekstherapie
zijn pas sinds de ineenstorting van de Sovjetunie in Rusland
geïntroduceerd. Het team van Artsen zonder Grenzen is ervan overtuigd
dat er veel kan worden gedaan zonder medicijnen, maar er zijn
contacten met psychiaters om ernstig zieke patiënten door te
verwijzen. 'We hebben goede banden', zegt Lamara Umanova, de
psycholoog van Artsen zonder Grenzen die verantwoordelijk is voor de
programma's in Tsjetsjenië en Ingoesjetië. 'De psychiaters verwijzen
ook door naar ons. In één ziekenhuis - in Achkoy-Martan -, waar Artsen
zonder Grenzen het project afgerond had, overtuigde de staf van het
ziekenhuis de leiding ervan een psycholoog aan te nemen, omdat ze zo
duidelijk het nut van ons programma hadden gezien.'
Het medisch personeel in Tsjetsjenië wordt zelf vaak door medewerkers
van Artsen zonder Grenzen opgevangen. 'Iedereen heeft wel een verhaal
dat met de oorlog te maken heeft', zegt Lamara. 'Misschien hebben ze
zelf niet iemand zien omkomen of een bom zien ontploffen, maar de
oorlog heeft effect op iedereen.' Dat geldt ook voor de counselors
zelf, van wie velen zelf familieleden hebben verloren en ontheemd zijn
geraakt in het al elf jaar durende conflict. Regelmatige supervisie en
training houdt hun vaardigheden op peil en helpt burn-out voorkomen.
Overleven
Blijvende verbeteringen in de psychische gezondheid van de bevolking
zijn moeilijk te bereiken als de situatie onzeker blijft. 'Op het
moment zijn de mensen aan het overleven', zegt Marieta Gudieva,
programmaleider van de psycho-sociale activiteiten in Ingoesjetië. 'De
echte gevolgen van de oorlog worden pas duidelijk wanneer de mensen
weer normale levens beginnen te lijden.'
De houding ten opzichte van psychologische hulp is in ieder geval
langzaam aan het veranderen. 'Een paar dagen geleden kwam er zomaar
een vrouw naar één van onze counselors', zegt Marieta. Ze zei dat ze
zich zorgen maakte om zichzelf. Ze schreeuwde constant tegen haar
kinderen en zeurde voortdurend tegen haar man. Ze zei dat ze besefte
dat ze hulp nodig had.'
juni 2006