Speech staatssecretaris Van Geel tijdens Delta-duurzaamheidslezing op
16 juni 2006 te Goes
Dames en heren, beste David,
Het is mij een eer en genoegen de eerste Delta-duurzaamheidslezing te
mogen houden. Ook al omdat deze bijeenkomst gekoppeld is aan het
afscheid van David Luteijn, de man die Delta door een turbulente
transitiefase heeft geleid in Nederland Energieland. Als een echte
ploegleider - voor niet ingewijden: David is wielerfanaat - loodste
hij zijn bedrijf over lastige bergtoppen en door gevaarlijke
sprintetappes. Dossiers als liberalisering,
de 'splitsing' en Borssele deden en doen dagelijks nog veel stof
opwaaien in Nederland.
Op een zakelijke en nuchtere wijze - zoals het een echte Zeeuw betaamt
- heeft David de afgelopen jaren die discussies ingekleurd en gevoed.
Nuchter en pragmatisch, zo heb ik hem ook leren kennen in de
gesprekken en onderhandelingen over het convenant Borssele. Het
convenant waarvan de inkt van de handtekeningen nog nat zijn want -
zoals u ongetwijfeld weet - heb ik zo-even het convenant namens het
kabinet kunnen ondertekenen.
David Luteijn, charmant en tegelijk zakelijk, een bruggenbouwer, een
verzoener die de - to put it mildy - stevige onderhandelingen over de
toekomst van Borssele in rustig vaarwater hield. Precies zoals het een
voormalig Eerste Kamerlid betaamt. En met als bijzonder mooi resultaat
het convenant van vandaag.
Een mooi slotakkoord van zijn carriere bij Delta vergelijkbaar met de
winst in een koninginnerit van de Tour de France.
Dit convenant kent drie belangrijke pijlers:
- de kerncentrale Borssele blijft open tot 2033 met zeer hoge
veiligheidsnormen. Borssele zal tot de 25 procent veiligste
kerncentrales van de westerse wereld behoren, dat is meer dan ik nu
wettelijk kan afdwingen;
- de eigenaren Essent en Delt investeren gezamenlijk voor 250 miljoen
euro in projecten op het terrein van duurzame energie; en tot slot:
- in 2033 volgt onverbiddelijk de sluiting en de directe ontmanteling
van Borssele. Dan moet de centrale met álle bijbehorende kosten
'duurzaam' zijn opgeruimd.
Kortom, een evenwichtig convenant waarin alle partijen weten wat hen
te doen staat. Een convenant waarin David Luteijn een prominente rol
heeft gespeeld. Misschien moeten we daarom deze eerste Delta
Duurzaamheidslezing voor vandaag maar omdopen in de David Luteijn
lezing. Teveel eer zal David vinden, maar hij moet het zich voor
vandaag maar even laten aanleunen.
Een lezing over duurzaamheid beginnen met kernenergie is als een
uitgebreide beschrijving van de schoonheid van het Ivoriaanse
landschap, terwijl de luisteraar wacht op een analyse van de kracht
van het Ivoriaanse elftal. Om de actualiteit van de sleutelwedstrijd
op het WK voor het Nederlands elftal voor vanavond maar even aan te
halen.
Dames en heren,
het klimaat en energievraagstuk is dermate groot en urgent, dat we ons
absoluut niet kunnen permitteren om oplossingsrichtingen op voorhand
uit te sluiten.
Dat is geen kwestie van niet willen kiezen, maar een keuze voor én én.
Energiebesparing én ontwikkeling van zon, wind en waterenergie naast
CO -opslag én hernieuwbare energiebronnen, maar bijvoorbeeld ook
schone kolencentrales.
En tenslotte, onder strenge maar niet onmogelijke voorwaarden een
verantwoorde toepassing van kernenergie.
Voor zo lang we het klimaatprobleem niet de baas zijn en een werkelijk
duurzame energiehuishouding nog niet binnen bereik is. Het is wellicht
noodzakelijk om de 'worst case' klimaat- en energiesenario's geen
werkelijkheid te laten worden.
Het multi-utility bedrijf Delta illustreert die én én benadering
voorbeeldig. Gas, kolen, wind, zon, biomassa, kernenergie, diverser
kan bijna niet. Initiatieven als de gasgestookte Sloecentrale, de met
kippenmest gestookte BMC Moerdijkcentrale, de 'doorstart' Borssele en
een vergistingsproject als Ecofuels. Dit laatste project past naadloos
in mijn motto over de toekomst van het milieubeleid: schoon, sterk en
slim.
Duidelijk is dat we de komende jaren op onze weg naar een duurzame
energievoorziening vier sporen moeten volgen:
1- Energiebesparing blijft nummer één;
2- Op twee de ontwikkeling van duurzame energie:
3- Op drie schoon fossiel waaronder kolenvergassing bij
kolencentrales;
4- Op vier: openhouden van Kernenergie als optie;
Energiebesparing is dus de eerste logische keuze. Niet alleen omdat er
veel winst te halen is voor het klimaat, maar het draagt ook bij aan
het vergroten van de energievoorzieningszekerheid. Een dubbel dividend
heet dat. Dat moet de aandeelhouders van Delta in de zaal toch
aanspreken.
De goedkoopste maatregelen zitten bij verkeer en de gebouwde omgeving
maar het grootste potentieel in de sector industrie en
elektriciteitsproductie.
Mijn ambitie is dat de behaalde energiebesparing zo groot is dat de
groei aan energiebehoefte geheel wordt geneutraliseerd. Ambitieus maar
haalbaar.
Het tweede spoor is duurzame energie: wind, water, zon en hernieuwbare
energie. Afzonderlijk op dit moment geen van allen dé oplossing, maar
samen nu al een belangrijke troef.
Een enorme technologiesprong is nodig. Dat is de enige weg die
duurzame energieopties als biomassa, zon en wind goedkoper en
concurrender maakt. Door ambities te formuleren, prikkelen we
innovaties. Technische innovaties bijvoorbeeld op het terrein van
energiebesparing, hernieuwbare energie.
Maar ook economische innovaties zoals emissiehandel en andere
instrumenten die de logica van de markt volgen.
Daarbij zetten we in op 'backing the winners' en praktische subsidie
regelingen. Simpel en doeltreffend duurzame energieopties stimuleren.
Ik ben ook erg benieuwd naar de voorstellen die de Taskforce
Energietransitie in september op dat punt gaat doen.
Het derde spoor is schoon fossiel: geen werkelijk duurzaam
alternatief, maar wel onontkoombaar zo lang een echt duurzame
energiehuishouding nog niet binnen bereik is.
Biobrandstoffen verkleinen onze afhankelijkheid van fossiele
energiebronnen en beperken de emissie van broeikasgassen. Het kabinet
verplicht daarom bijmenging van biobrandstoffen vanaf 2007, om te
beginnen met 2%.
Om vervolgens via 5,75% in 2010 uit te komen bij 20% biobrandstoffen
in 2020.
Zo willen we in Nederland een inhaalslag maken, mits dat op een
duurzame manier kan. Want op grote schaal bomen kappen voor de
'aanplant' van biobenzine kan natuurlijk niet.
Naast het verplichte spoor gaan we de productie van innovatieve tweede
generatie biobrandstoffen stimuleren. Hiermee kan de netto CO -winst
worden vergroot. Als onderdeel van het Borssele-besluit heeft het
kabinet hiervoor 60 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Het voorbeeld van verplicht bijmengen van biobrandstoffen is een
voorbeeld van een simpele en mijns inziens doeltreffende regeling. De
overheid schrijft de markt voor dat ze tot een bepaald percentage
moeten bijmengen, voor het overige is het aan de markt om die
verplichting in te vullen.
Verhandelbare rechten zorgen ervoor dat producenten zich kunnen
specialiseren en investeren in nieuwe biobrandstoffen, terwijl wel aan
de wettelijke verplichtingen wordt voldaan.
Schone kolencentrales zijn een optie, mits zo ontworpen dat afvang en
ondergrondse opslag van CO2 gemakkelijk kunnen worden geïntegreerd.
Gelukkig wordt dit ook steeds meer onderkend.
Recent zijn initiatieven aangekondigd om de mogelijkheden van
CO -opslag te verkennen, onder meer door de Milieudienst Rijnmond in
het Rijnmondgebied. Dit wordt door het rijk gesteund. Van belang is
ook dat er binnen het zogenaamde duurzaamheidspakket Borssele een
flink bedrag beschikbaar komt voor demonstratieprojecten voor afvang
en opslag van CO . Ik ga ervan uit dat er nog voor de zomer een
tender kan worden opengesteld.
En tenslotte moeten we - als gezegd - de optie kernenergie openhouden.
Nogmaals: ik ben geen fan, maar zie de realiteiten rond het klimaat en
energievraagstuk groeien.
Ik zal hier wat uitgebreider bij stilstaan mede door de actualiteit
van het afgesloten convenant van vandaag.
Uit klimaatoogpunt lijkt kernnergie een kosteneffectieve optie. Of
uitbreiding in de Nederlandse situatie haalbaar is, zal moeten
blijken. Nog deze zomer zal ik een notitie over de randvoorwaarden
voor nieuwe kerncentrales in Nederland aan de Kamer sturen.
Laat ik meteen duidelijk maken dat de markt de 'lead' heeft. Ik ga
niet over de marktkansen van kernenergie. Mijn rol is de strenge maar
geen onmogelijke voorwaarden te scheppen waaronder kernenergie in
Nederland mogelijk is.
Maar dan wel pragmatisch en haalbaar. Dus onder strenge voorwaarden de
mogelijkheid van een kernreactor zoals die nu in Finland wordt
gebouwd. Die optie moet open blijven voor private investeerders en
bedrijven.
Duidelijk is dat initiatieven zullen moeten voldoen aan strenge
voorwaarden voor veiligheid, beveiliging, financiering van de
ontmanteling en afvalbehandeling. Om die reden wil ik mij ook vooral
opstellen als regulator van eventueel nieuw nucleair vermogen en niet
als stimulator omdat het goed zou zijn voor klimaatbeleid. Bij een
maatschappelijk zo omstreden kwestie mogen die rollen niet worden
verwisseld.
Dan wordt de overheid straks de slager die zijn eigen vlees keurt. En
dat is uiteraard funest voor de geloofwaardigheid van de overheid bij
het publiek.
Zoals bekend zijn er voorstellen om de kernenergiewet te moderniseren.
Dit biedt de mogelijkheid aan het bevoegd gezag om extra
randvoorwaarden te stellen aan nieuwe kerncentrales. Denk aan een
vergunning voor maximaal veertig jaar.
Ook zal het beleid omtrent de ontmanteling van reactoren verder worden
uitgewerkt.
De vervuiler betaalt is daarbij het uitgangspunt. Nog dit jaar wil ik
op dit punt met een beleidsstandpunt komen.
Ik wil de discussie over kernenergie graag voeren. Nuchter en zakelijk
zonder spandoeken of spierballentaal.
In het recente advies van de Taskforce Energietransitie staat dat óf
nieuwe kerncentrales óf schone kolencentrales - met CO opslag - op
korte termijn noodzakelijk zijn om onze Klimaat doelstelling in 2050
te halen; een halvering van de uitstoot van broeikasgassen. Het
Energiecentrum Nederland kwam dit jaar met een soortgelijk analyse.
Dames en heren,
Dit waren mijn vier sporen op weg naar een duurzame
energievoorziening. Het is mijn ambitie om daarmee op den duur een
werkelijk duurzame energiehuishouding betaalbaar, betrouwbaar en
beschikbaar te krijgen en te houden. Daarvoor moeten we alles uit de
kast halen en - nogmaals - géén enkele optie op voorhand uitsluiten.
Regeren blijft vooruitzien!
De regeerperiode van David Luteijn wordt daarentegen vandaag gesloten.
Delta, Zeeland, en de Nederlandse samenleving hebben veel profijt
gehad van zijn bestuurlijke kennis en klasse. Zijn regeerperiode bij
Delta is nu voorbij. Desalniettemin hoop en verwacht ik dat zijn
bestuurlijke ervaring niet verloren gaat.
Zijn eerste ambitie lijkt nu het aan de top van de internationale
wieleragenda brengen van de Zeeuwse profronde, maar ook zijn bijdrage
aan een duurzaam energiebeleid zal eraan bijdragen dat Nederland aan
kop blijft koersen in het internationale energiepeloton.
David, het ga je goed!
Dank u wel.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer