Ingezonden persbericht
PERSBERICHT
Nieuwe ontwikkelingen maken stamceltransplantatie veiliger
Amsterdam, 15 juni 2006. Tijdens het 11e jaarcongres van de European Hematology Association (EHA) in de RAI, Amsterdam, worden twee baanbrekende studies op het gebied van stamceltransplantatie gepresenteerd. De eerste studie, afkomstig van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), toont voor het eerst aan dat bij een stamceltransplantatie omgevingsspecifieke cellen een positieve rol kunnen vervullen, waardoor de afstotingsreactie na een stamceltransplantatie gunstig kan worden beïnvloed. De tweede studie uit Italië, door het San Raffaele Scientific Institute in Milaan, laat zien dat een 'suïcide'-gen de afstotingsreactie na een stamceltransplantatie acuut kan stopzetten. Beide ontdekkingen maken stamceltransplantaties veiliger en zijn van betekenis voor de behandeling van een aantal kwaadaardige bloedziekten zoals leukemie.
Stamceltransplantatie wordt toegepast bij de behandeling van een aantal kwaadaardige bloedziekten, zoals leukemie, lymfklierkanker en andere vormen van kanker. Stamcellen kunnen op twee manieren worden verkregen. Ten eerste kunnen stamcellen uit het beenmerg worden opgezogen. Een transplantatie met deze stamcellen heet een beenmergtransplantatie. Stamcellen kunnen ook uit het bloed worden geoogst en dan spreekt men van een stamceltransplantatie. De patiënt krijgt via een infuus gezonde, goedwerkende stamcellen toegediend in zijn bloedbaan. Deze stamcellen vinden hun weg naar het beenmerg in de botten en maken daar bloedcellen aan. Dit is belangrijk voor het herstel van de patiënt. Een complicatie die vaak voorkomt na een stamceltransplantatie is een afstotingsreactie in het lichaam van de patiënt, waardoor de kans bestaat dat de patiënt overlijdt.
Belang van omgevingscellen
Stamcellen bevinden zich in een voor beenmerg unieke omgeving. Op dit moment wordt er bij een stamceltransplantatie alleen gebruikgemaakt van de bloedvormende stamcellen en niet van cellen die zich in de omgeving van deze stamcellen bevinden. Het LUMC heeft met zijn studie aangetoond dat juist de omgevingsspecifieke cellen een belangrijke rol spelen in de eventuele afstotingsreactie na een transplantatie. Afstoting van het stamceltransplantaat door het lichaam van de patiënt is één van de problemen bij stamceltransplantatie voor de behandeling van onder andere leukemie. Deze omgevingsspecifieke cellen, ook wel mesenchymale stamcellen genoemd, kunnen afweerreacties in het lichaam onderdrukken.
"Een bijzonder aspect van deze ontdekking is dat deze omgevingsspecifieke cellen niet alleen afweerreacties kunnen onderdrukken, maar juist ook activeren, afhankelijk van de herkomst van de donor of de ontvanger. De toekenning van deze eigenschap van omgevingsspecifieke cellen is op deze wijze nog niet eerder in kaart gebracht", aldus prof. dr. W.E. Fibbe van het LUMC. "De studie is door het LUMC in eerste instantie uitgevoerd met het doel ongewenste afweerreacties na stamceltransplantatie te onderdrukken, maar met deze nieuw verworven kennis kunnen we nog veel meer mogelijkheden gaan onderzoeken." Dit nieuwe inzicht kan in de toekomst ook worden toegepast bij orgaantransplantaties en de behandeling van andere ziekten zoals auto-immuunziekten.
'Suïcide'-gen voorkomt afstoting: een donor voor elke patiënt
Met de tweede studie van het San Raffaele Scientific Institute in Milaan werden drie doelstellingen bereikt:
* een donor voor elke patiënt met leukemie;
* het beter kunnen manipuleren van de afstotingsreacties met behulp van 'suïcide'-gen therapie;
* het bewerkstelligen van een sneller herstel van de afweer tegen levensbedreigende infecties.
Een donor voor elke patiënt met leukemie
Gewoonlijk wordt in de kring van broers en/of zussen gezocht naar een weefsel-identieke donor. De kans op succes hierbij is laag (25%). In deze Italiaanse studie werden familie-donoren gebruikt die slechts voor de helft weefsel-identiek aan de ontvanger waren. Op deze wijze is er voor elke patiënt een geschikte donor.
Manipuleren van de afstotingsreacties en sneller herstel van de afweer tegen infecties
De afweercellen die zich eveneens is het stamceltransplantaat bevinden, kunnen in de ontvanger een ernstige afstotingsreactie veroorzaken. Ze herkennen de ontvanger immers als vreemd. Het transplantaat stoot als het ware de ontvanger af. Dit wordt ook wel de graft-versus-host-reactie (transplantaat-tegen-gastheer-reactie) genoemd. Dit gaat gepaard met levensbedreigende ziekteverschijnselen in met name de huid, lever en darmen. Tegelijkertijd richten de donor-afweercellen zich ook tegen de leukemie-cellen in de ontvanger: graft-versus-leukemie-reactie. Deze afweerreacties na de stamceltransplantatie werden door de onderzoeksgroep van dr. F. Ciceri effectief bestreden met behulp van zogenaamde 'suïcide'-gentherapie. Een dergelijk gen wordt ingebracht in de donor-afweercellen en wanneer later van buitenaf een bijpassend medicijn wordt toegediend, plegen deze afweercellen 'zelfmoord' en komt de schadelijke afweerreactie in de patiënt tot stilstand. Dr. Ciceri heeft succesvol toediening via de bloedbaan van genetisch veranderde donor-afweercellen na transplantatie toegepast. Hierdoor herstelde de afweer tegen infecties van de patiënt-ontvanger zich sneller en overleden minder patiënten door ernstige infecties, dat wil zeggen in plaats van de historische 53% nu slechts 12,5 %.
11e EHA-congres Amsterdam
Het 11e EHA-congres, dat van 15 tot 18 juni in de RAI te Amsterdam wordt gehouden, heeft als doelstelling om binnen Europa de kennis en wetenschappelijke informatie op het gebied van hematologie te verspreiden onder artsen en wetenschappers. Tijdens het congres worden vele actuele onderwerpen en studies op het gebied van hematologie gepresenteerd. Hiermee wil de EHA een bijdrage leveren aan de verbetering van de diagnostiek en de behandeling van patienten met goedaardige en kwaadaardige bloedziekten.
---