Openingsspeech van minister Dekker op het congres 'Nieuwe Vitale
Coalities in de Wijk' op 8 juni 2006 in Den Haag.
directeur Schuyt, voorzitter Marcouch, mevrouw Kleijwegt, meneer
Spekman, meneer Rottenberg, dames en heren, mede namens minister
Pechtold heet ik U allen hartelijk welkom! Ik sta hier als vervanger
van de minister-president, die iets later wordt verwacht.
We zetten vandaag een volgende stap in de wijkaanpak. Een stap die
uitgaat van nieuwe vitale coalities in de wijk, waar nodig ondersteund
door een ministerie. Vorige week heb ik samen met minister Pechtold
van BVK een overeenkomst getekend waarin we dit hebben vastgelegd. Wij
hebben dit gedaan mede namens de premier en de bewindslieden van BZK,
VWS, SZW, OC&W, EZ, LNV, Justitie en Vreemdelingenzaken en Integratie.
Een blijk van het brede draagvlak en het gevoel van urgentie die
hiervoor bestaan.
Krachtige steden zijn de motoren waar onze economie op drijft. Het
zijn broedplaatsen van sociale en economische vernieuwing. Bovendien
fungeren steden als emancipatiemachines waar van nieuwkomers burgers
worden gemaakt. Maar er is ook een andere kant. Naast dynamiek en
ontwikkeling, herbergen onze steden ook stagnatie en achterstand.
Concentraties van armoede, werkloosheid, schooluitval, verloedering,
uitzichtloosheid en criminaliteit. Deze grotestadsproblematiek speelt
overal in Europa. Gelukkig zijn grootscheepse rellen zoals in
Frankrijk aan ons land voorbij gegaan. Maar onze problemen zijn
soortgelijk - grote groepen mensen die buiten de maatschappelijke boot
dreigen te vallen. En dat geconcentreerd in wijken die gekenmerkt
worden door sociaal-economisch en cultureel isolement.
Als minister van VROM heb ik met de 56 wijken aanpak de fysieke
herstructurering van het woningbestand op stoom gebracht. Onlangs werd
in Leeuwarden de eerste wijk opgeleverd. Bovendien blijkt uit een
evaluatie dat de steden zich in de afgelopen vijf jaar positief hebben
ontwikkeld. Vergeleken met de rest van het land wonen er nu meer hoger
opgeleiden en is de inkomenspositie verbeterd.
Op werkbezoeken zagen collega Pechtold en ik echter in, dat de fysieke
aanpak op wijkniveau hand in hand moet gaan met een sóciaal offensief
voor leefbaarheid. Een offensief dat alleen kan slagen als meerdere
partijen de handen ineenslaan - van corporaties en gemeenten, via
commerciële partijen, tot scholen en welzijnsinstellingen en ga zo
maar door.
Fysieke herstructurering blijkt een trigger voor bredere sociale
vernieuwing te zijn. Voor investeringen in voorzieningen in de wijk.
Voor het tegengaan van schooluitval, achterstand en criminaliteit.
Voor het vergroten van de mogelijkheden voor participatie en
integratie. Voor het toeleiden van mensen naar een perspectief en een
baan.
Helaas worden beslissingen die aan de leefbaarheid van wijken raken,
op veel verschillende niveaus en door veel verschillende partijen
genomen. Elk met hun eigen procedures, doelen en belangen. Daardoor
werken partijen soms langs elkaar heen. Of, wat nog veel erger is,
tegen elkaar. Met de beste intenties in Den Haag opgestelde regels,
blijken onvoorziene en vooral ongewenste gevolgen te hebben op het
niveau van buurt, straat of wijk. Met als resultaat onvoldoende
rendement op het terrein van sociale cohesie en leefbaarheid.
Bijvoorbeeld omdat een corporatie weinig kan doen aan scholing en
werkgelegenheid. Of omdat een gemeente niet gaat over de verdeling van
OC&W-gelden voor de bestrijding van achterstanden in het onderwijs.
De praktijk heeft ons geleerd dat we veel sterker en nauwer moeten
samenwerken. Zodat wonen, werken, leren, welzijn en veiligheid in
samenhang worden aangepakt. Dit willen we nu in 8 pilots verder gaan
uitwerken. De pilots zijn gekozen op thematische diversiteit en
uitzicht op kansrijke coalities.
Het zijn - ik zeg dit met nadruk - niet de ergste wijken van ons land.
Wel zijn zij representatief voor de andere aandachtswijken. Ook in de
zin dat er ontzettend hard gewerkt wordt, maar dat men daarbij op de
nodige obstakels stuit. Wat weer tot grote frustraties leidt. Dat moet
en kan anders.
We gaan uit van 'Nieuwe Vitale Coalities' van corporaties,
gemeentebesturen, politie en justitie, welzijn, zorg en onderwijs. Het
Rijk zal deze coalities waar mogelijk ondersteunen. Immers, de
problemen waar deze 8 mee kampen, spelen van Maastricht tot Delfzijl.
Dames en heren,
Het blijft misschien nog wat abstract. Laat ik het concreet maken.
Neem Berflo Es in Hengelo waar leefbaarheid en veiligheid onder druk
staan. Waar de sociale contacten afnemen en allochtonen en jongeren
slechts mondjesmaat participeren aan de maatschappij. Tot nu toe is
een begin gemaakt met de fysieke vernieuwing. De sociale component
genoot lage prioriteit.
In 2005 heeft FC Twente de rol van aanjager op zich genomen. Samen met
corporaties en de gemeente zet de club zich in voor de wijk. Van de
voorzitter van de Raad van Bestuur, via de voetballers, tot het
technisch personeel. En dat op een heel praktisch niveau, bijvoorbeeld
door werkervaringsplekken te creëren. In Berflo Es werkt sport als
katalysator. Partners in de wijk proberen nu sport te verknopen met
onderwijs, met welzijn, en met investeringen in de leefomgeving.
Een ander mooi voorbeeld is Zaandam Zuidoost. De komende 15 jaar gaat
ook deze wijk ingrijpend op de schop. Aan de sociale problematiek
wordt hard gewerkt, maar ook hier is de werkelijkheid weerbarstig. Zo
is de gebiedsindeling van VWS voor de eerstelijnsgezondheidszorg een
andere dan die van VROM. Daardoor wordt een rijkere rafelrand
meegerekend bij de inrichting van de eerstelijnszorg door VWS. Met als
gevolg dat tariefstelling en dienstverlening niet aansluiten bij het
inkomensniveau in de échte aandachtswijk.
In de pilot willen we samen met de eerstelijns gezondheidszorg, de
jeugdzorg, het maatschappelijk werk, de corporatie en mijn collega van
VWS proberen de bestuurlijke gebiedsindelingen af te stemmen. Zodat
goede zorg voor de wijk behouden blijft. En dat op een prijsniveau dat
de smalle beurs niet te zwaar belast. Maar Zaandam doet nog veel meer.
Zo zet het maatschappelijk werk zich samen met de corporatie en de
Sultan Achmed Moskee in voor een betere integratie van nieuwkomers in
de wijk. Het moge duidelijk zijn - vitale coalities zetten zoden aan
de dijk. Maar ze hebben daarbij wel de hulp nodig van het Rijk.
Daarom heeft het kabinet besloten dat elke van die acht wijken door
een bewindspersoon zal worden geadopteerd. In de praktijk zal een
topambtenaar van het rijk samen met iemand van de gemeente en een
onafhankelijke derde zoeken naar oplossingen. De nieuwe aanpak gaat in
september van start. Dan moet per wijk bekend zijn welke coalitie
welke opgave te lijf gaat. Ook dan moet de samenstelling van de trio's
bekend zijn.
Uiteraard behoort de bevoegdheid om zo nodig tijdelijk procedures en
regels aan te passen of op te schorten tot het instrumentarium. Nog
voor het eind van deze kabinetsperiode moeten bewoners de eerste
vruchten van de nieuwe aanpak kunnen plukken. Let wel, ik verwacht ook
veel van bewoners zelf, van initiatieven van onderaf. Waar het om
gaat, is dat problemen worden opgelost en er geen tijd aan procedureel
gesteggel verloren gaat. Dat ministeries eendrachtig samenwerken in
plaats van zich te verschuilen achter hun eigen institutionele logica.
Dat vitale coalities in de wijken van ons land de nodige steun krijgen
om aan de slag te gaan.
De situatie in de steden van ons land vraagt om onorthodoxe
maatregelen. Linksom of rechtsom - burgers hebben recht op leefbare
wijken in krachtige steden. Burgers hebben recht op een daadkrachtige
aanpak van concentraties van achterstand.
Ik hoop daarover vandaag met U een vruchtbaar gesprek aan te gaan.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer