Radboud Universiteit Nijmegen
Persbericht 06 - 67
Nijmegen, 12 juni 2006
Vijfde Spinozapremie voor Radboud Universiteit
Spinozapremie 2006 voor Nijmeegse immunoloog prof. dr. Carl Figdor
Prof. dr. C.G. Figdor, hoogleraar experimentele immunologie en in het bijzonder de tumorimmunologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, heeft de NWO-Spinozapremie 2006 toegekend gekregen. Figdor ontvangt de prijs van anderhalf miljoen euro vanwege zijn baanbrekende onderzoek naar het gebruik van afweercellen tegen kanker en voor de manier waarop hij fundamenteel onderzoek naar het bed van de patiënt weet te vertalen.
De Spinozapremie is de belangrijkste wetenschappelijke prijs in ons land. Figdor is de vijfde Nijmeegse wetenschapper die deze prestigieuze prijs ontvangt. De taalwetenschappers Ann Cutler (1999) en Pieter Muysken (1998), informaticus Henk Barendregt (2002), en cognitiewetenschapper Peter Hagoort (2005), gingen hem voor.
Carl Figdor ('s-Hertogenbosch, 1953) studeerde van 1973 tot 1979 biologie aan de Universiteit Utrecht. Hij promoveerde in 1982 op een onderzoek aan het Nederlands Kanker Instituut (NKI) te Amsterdam, waar hij tot 1994 werkte. In 1992 werd Figdor benoemd tot hoogleraar celbiofysica aan de Universiteit Twente. In 1994 werd hij met zijn groep door de hematoloog Theo de Witte en medisch oncoloog Pieter de Mulder naar het Radboud gehaald en volgde tevens zijn benoeming tot hoogleraar in Nijmegen. Hier richtte hij het Tumorimmunologisch laboratorium op, een fundamenteel onderzoekslaboratorium, werkplaats voor onderzoek naar de rol van het immuunsysteem bij de afweer tegen hematologische en solide tumoren en daarmee nieuwe behandelingsmethoden te ontwikkelen tegen kanker. Sinds 2001 is prof. Figdor directeur van het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences, een onderzoeksinstituut van de Radboud Universiteit dat zich richt op het begrijpen van de cellulaire basis van ziekte.
Tumorimmunologie en immunotherapie
Het juryrapport noemt Figdor wereldleider op het gebied van immunotherapie van kanker. "Hij onderzoekt niet alleen celbiologische fenomenen op fundamenteel niveau, maar exploreert altijd ook de potentiële toepassingen in de geneeskunde."
De tumorimmunologie is relatief jong en aan de ontwikkeling ervan heeft Figdor met zijn moleculair en celbiologisch onderzoek een cruciale bijdrage geleverd. Fundamenteel onderzoek naar de functie van cellen in het immuunsysteem geeft inzicht in de precieze werking. Figdors groep richt zich vooral op één type cel die een centrale rol heeft bij de afweer: de dendritische cel. De dendritische cel heeft als taak om vreemde indringers zoals virussen en bacteriën vroeg op te merken en zo het immuunsysteem te alarmeren. Recent vond de groep een aantal nieuwe moleculen die essentieel zijn voor het goed functioneren van deze cel. In experimentele patiëntenstudies worden dendritische cellen opgeladen met eiwitten van kankercellen, waarna ze als vaccin toegediend worden aan patiënten. In de toekomst hoopt de groep preventieve vaccins te ontwikkelen bijvoorbeeld voor erfelijke vormen van kanker.
Stichting Nijmeegs Offensief tegen Kanker (N.O.T.K.)
Immunotherapie zal altijd bestaan naast andere behandelvormen als chirurgie, radio- en chemotherapie. Niet alle vormen van kanker kunnen er mee bestreden worden. We praten met name over melanomen (huidkanker), beenmergkanker en niercelkanker. Het zal nog even duren voordat de immunotherapie als 'reguliere behandeling' kan worden gezien. Vanaf 1999 zijn nu 100 patiënten behandeld, die niet meer op een andere wijze konden genezen. Groot voordeel van de immunotherapie is dat het nauwelijks belastend is en dat deze therapie het potentieel van de patiënt zelf aanspreekt. Bij 20 van hen is de toestand stabiel of is de ziekte niet meer aantoonbaar aanwezig.
Omdat het gaat om een experimentele behandeling, wordt deze niet vergoed door de ziektekostenverzekeraars. Om patiënten toch te kunnen helpen is in 2004 de Stichting Nijmeegs Offensief Tegen Kanker (N.O.T.K.) opgericht. De Stichting N.O.T.K. organiseert acties en haalt geld op voor meer onderzoek.
Samenbindend leiderschap
Figdor wordt getypeerd als een gedreven, creatieve en onconventionele onderzoeker. Naast zijn functie als hoogleraar experimentele immunologie aan het Radboud vervult hij nog steeds zijn deeltijdhoogleraarschap celbiofysica aan de Universiteit Twente. Hier ontwikkelt hij samen met fysici nieuwe geavanceerde microscopische technieken om celbiologische processen beter in kaart te brengen. Als multidisciplinair onderzoeker 'pur sang', verbindt hij zo de celbiologie en immunologie met de biofysica en oncologie. Met zijn charisma en zijn gave om jonge onderzoekers te inspireren en te enthousiasmeren heeft hij een onderzoeksgroep gevormd die een excellente reputatie geniet. Inmiddels herbergt het lab onderzoekers van meer dan 10 nationaliteiten. Figdor's samenbindend leiderschap is sterk. Hij heeft oog voor de carrièreontwikkeling van veelbelovende onderzoekers. Reeds drie van zijn medewerkers werden hoogleraar.
Naast zo'n 275 publicaties, met 14 toppers die ieder meer dan 200 keer geciteerd zijn, heeft de immunoloog elf patenten op naam.
Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS)
Het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS) doet onderzoek naar de moleculaire mechanismen die betrokken zijn bij ziekte. Dit betreft de moleculaire geneeskunde, de celbiologie en het translationele onderzoek, de vertaling van fundamenteel naar patiëntonderzoek. Het NCMLS wil deze fundamentele kennis beschikbaar maken voor klinische toepassingen: diagnostiek en behandeling. Figdor had een voortrekkersrol bij de totstandkoming van het onderzoeksinstituut. Hij is een van de drie bestuursleden en heeft zich sterk ingespannen om de kwaliteit van het onderzoek op een hoger niveau te brengen, de wetenschappelijke interactie te bevorderen en de onderzoekersopleiding goed te structureren. Dat hij hierin goed slaagt blijkt uit het uistekende visitatierapport bij de KNAW hererkenning van het onderzoeksinstituut 2005 alsmede de NVAO goedkeuring van de topmasters 'Molecular Mechanisms of Disease' die dit jaar studiejaar voor het eerst gedoceerd wordt.
In het NCMLS werken 380 onderzoekers, 203 promovendi en 117 medewerkers in staf en ondersteuning. In 2005 verschenen er vanuit het onderzoeksinstituut 30 dissertaties, 728 wetenschappelijke publicaties en werden 9 patenten verworven.
NWO-Spinozapremies 2006
Behalve Carl Figdor kregen ook drie andere Nederlandse hoogleraren een NWO-Spinozapremie van anderhalf miljoen euro toegekend, vrij te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. De Spinozapremie, ook wel de 'Nederlandse Nobelprijs' genoemd, is de hoogste Nederlandse wetenschappelijke onderscheiding, die wordt uitgereikt aan internationaal vermaarde wetenschappers die jonge onderzoekers weten te inspireren. Voor meer informatie: zie www.nwo.nl
Noot voor de pers,