De Nieuwe Kring/ filosofen en kunstenaars in Bergen 1916-1919
BERGEN NH, 20060609 -- Van 28 mei tot en met 1 oktober 2006 besteedt Museum Kranenburgh aandacht aan een vrijwel vergeten, maar boeiende en veelzijdige groep filosofen en kunstenaars die in de jaren tussen 1916 en 1919 in Bergen actief was. In de jaren na 1900 en zeker ook tijdens de Eerste Wereldoorlog was er bij kunstenaars van uiteenlopende disciplines, beeldend kunstenaars, musici, dichters en schrijvers, een diepgevoelde behoefte aan geestelijke verdieping in reactie op de crisis in de samenleving en het verval van de beschaving.Een tweetal filosofen, de letterkundige Charles Wijnschenk Dom en de wiskundige Pieter Talma vormden met een aantal kunstenaars een vereniging De Nieuwe Kring die vanuit Bergen
actief was. Tot die kunstenaars behoorden de schilders Jaap Weijand, Henri ten Holt, Thé Lau en - korte tijd- ook Matthieu Wiegman, de beeldhouwer John Rädecker, de componist en pianist Jakob van Domselaer en de dichter (en latere hoogleraar in Leiden) P.N. van Eyck (nu nog vooral bekend om zijn gedicht "De tuinman en de Dood"). De beide filosofen verwachtten en eisten zoveel van de kunstenaars (zij moesten als het ware hun ideeën over kunst waarmaken) dat de groep na enkele jaren van heftige discussies is uiteengevallen.
Het tijdschrift van de groep, het Journaal van de Nieuwe Kring, vrijwel geheel door beide filosofen volgeschreven, heeft maar kort bestaan. Wijnschenk Dom en Talma hebben nog een jaar in Zanegeest een landbouwbedrijfje opgezet in twee door Wijnschenk Dom ontworpen huizen (ze staan er nog!), maar dit mislukte jammerlijk. Ondanks alle teleurstelling en verbittering bleven vele leden van De Nieuwe Kring , vaak tot hun dood op zeer hoge leeftijd, met elkaar in vriendschappelijk contact: hun onderlinge briefwisseling getuigt daarvan. De centrale figuur was Pieter Talma, die, rooms katholiek geworden, is ingetreden in de orde van de benedictijnen in Oosterhout en daar in 1978 op 92 jarige leeftijd is overleden.
De tentoonstelling laat werk van de kunstenaars zien, vooral uit de periode waarin zij tot De Nieuwe kring behoorden. Ook aan de onderlinge relaties wordt aandacht besteed. Door middel van kadastrale kaarten en bouwtekeningen wordt het landbouwbedrijfje weer tot leven geroepen.
Een bijzondere omstandigheid doet zich voor dat de kleinzoon van Jakob van Domselaer, de cineast Victor Nieuwenhuijs en zijn vrouw Maartje Seyfert, een muziekfilm van ca 45 minuten over hun grootvader hebben gemaakt, die gedurende de gehele tentoonstelling, als onderdeel daarvan, dagelijks zal worden vertoond. Bij de tentoonstelling verschijnt een extra omvangrijk Cahier van Museum Kranenburgh, met een uitvoerig gedocumenteerde geschiedenis van De Nieuwe Kring, geschreven door de samensteller van de tentoonstelling dr. Wim Vroom. Een vergeten hoofdstuk uit de cultuurgeschiedenis van het dorp komt tot leven.
museum Kranenburgh