8 jun 2006
Onderdeel: Wageningen UR
Koraal op kweek
Wetenschappers zoeken naar nieuwe manieren om koraalriffen en de grote
biodiversiteit in en rond deze riffen in stand te houden. Een
veelbelovende methode is het kweken van koraal. En ook bescherming van
de nabijgelegen mangroven lijkt te helpen. Het ecosysteem houdt niet
op bij de grens van het rif.
'Men dacht eerst dat koraal vooral licht nodig heeft om te groeien.
Daar komen we van terug. Koraal heeft voedsel nodig, en eet
bijvoorbeeld bacteriën en zoöplankton', zegt ir. Miriam Schutter.
Zij is promovendus bij de leerstoelgroep Aquacultuur en visserij van
Wageningen Universiteit en experimenteert met het kweken van koraal.
Zij probeert na te gaan onder welke omstandigheden dit bijzondere
organisme goed groeit.
'Sommige mensen weten het misschien niet, maar koraal is een dier. Het
vangt namelijk voedseldeeltjes uit het water op.' Koralen zijn
holtedieren, net als kwallen en anemonen die in hun lichaamsweefsel
algen herbergen die de fotosynthese verzorgen. Het zijn de
belangrijkste bouwstenen van koraalriffen, die ook tal van andere
levensvormen aantrekken zoals sponzen en vis.
Blauwachtig licht
Schutter verricht haar experimenten in het aquarium van de dierentuin
Burgers Zoo in Arnhem, en op Zodiac in Wageningen. Het onderzoek valt
binnen het Europese onderzoeksproject Coralzoo, waarvan dr. Ronald
Osinga projectleider is.
In het aquarium van Burgers Zoo groeien de koralen goed. 'Na een week
of vier groeit er een poliepje van twee bij twee millimeter.' Dit
lijkt niet veel, maar naarmate het koraal groter wordt, neemt de groei
in absolute zin toe; elke centimeter van het koraal groeit namelijk zo
hard en er komt dus steeds meer bij.
In het laboratorium houdt Schutter de temperatuur van het water op
zesentwintig graden en beschijnt het aquarium met blauwachtig licht.
Daarnaast voert ze het koraal met pekelkreeftjes. 'Het is moeilijk om
de natuur na te bootsen. Het water moet zeer zuiver zijn. De stroming
is ook erg belangrijk. Daardoor kan het koraal meer voedingsstoffen
opnemen. Niet in elk aquarium heeft men voldoende mogelijkheden om de
juiste condities te creëren.'
Door koraal te kweken zal het op den duur niet meer nodig zijn om
koraal voor in aquaria uit de natuur te halen, zegt Schutter. En dat
is een hele verbetering. Hoewel het âoogstenâ van koraal niet de enige
bedreiging vormt. Schutter bezocht bijvoorbeeld Curaçao, waar de
koraalriffen bedreigd worden door vissers en toeristen. 'Het koraal
wordt beschadigd door het uitgooien van ankers bijvoorbeeld. Ook het
duiktoerisme is een probleem. En het afvalwater dat in zee wordt
geloosd is schadelijk voor de koraalriffen en de visrijkdom.'
Schutter vindt het dan ook belangrijk om mensen voor te lichten over
koraalriffen. 'Daar heb ik in Curaçao ervaring mee op gedaan. Mensen
leren wat er in hun zee leeft en hoe waardevol dit is. Op Curaçao is
jammer genoeg ongeveer de helft van het koraal verdwenen.'
Zeegrasvelden
Afgezien van directe beschadigingen van koraal, blijken ook meer
indirecte effecten een rol te spelen: ecologische veranderingen die
over een afstand van tientallen kilometers een impact hebben op het
functioneren van koraalriffen. Ecologen van de Wageningse Resource
Ecology Group zien dit onder andere in hun onderzoeksgebied in
Indonesië. In het Beraugebied langs de kust van Oost-Kalimantan ligt
een ring van koraaleilanden en riffen rond een estuarium, waar de
kustlijn oorspronkelijk dicht begroeid was met mangrovebos.
Dr. Fred de Boer: 'Het wordt steeds duidelijker dat mangroven, maar
ook zeegrasvelden, een belangrijke broedkamerrol vervullen voor
nabijgelegen koraalriffen. Het blijkt dat in gebieden waar mangroven
of zeegrasvelden zijn verdwenen, sommige vissoorten op koraal sterk
afnemen of zelfs verdwijnen.'
De rol die mangroven of zeegrasvelden spelen heeft enerzijds te maken
met de bescherming tegen predatie, anderzijds met het aanbod van
voedsel voor opgroeiende vissen. Die vissen migreren tijdens hun
verschillende levensstadia van bijvoorbeeld mangroven naar
zeegrasvelden en naar koraalgebieden. 'Deze link tussen koralen en
mangroven speelt soms over enkele tientallen kilometers en zelfs in
bijzondere gevallen nog verder', zegt De Boer, die samenwerkt met
onder andere ir. Paul van Zwieten van de leerstoelgroep Aquacultuur en
Visserij, binnen het Rescopar-project. Dat richt zich onder meer op de
interacties tussen mangroven, vispopulaties en koraalriffen in
Indonesië en Vietnam.
Niet alleen is de instandhouding van mangroven en zeegrasvelden
belangrijk voor de natuurlijke rijkdom van nabijgelegen ecosystemen,
het is ook economisch van belang, omdat ook sommige commercieel
interessante vissen een negatieve trend laten zien als het
mangrove-areaal vermindert.
Een ander belangrijk punt is dat mangroven als een soort filter
functioneren tussen rivieren en kustzones. De Boer: 'Eutrofiëring,
dat desastreus kan zijn voor koralen, is beduidend minder in gebieden
met een goed ontwikkeld mangrovebos.'
Daarnaast zijn vissen die in mangroven of zeegrasvelden kunnen
opgroeien, belangrijk voor de 'gezondheid' van koraal. Miriam Schutter
vult aan: 'Dit heeft te maken met niet-symbiotische algen die het
koraal kunnen overwoekeren. Er zijn diverse vissoorten die algen
opeten en zo voor dit evenwicht zorgen.'
Marien reservaat
De afname van het areaal mangrove is een wereldwijd probleem. In
Zuidoost Azië is dat vooral te wijten aan de enorme toename van
vijvers voor de kweek van vis of garnalen, een lucratieve handel, waar
het mangrovebos soms voor moet wijken. Ook speelt houtkap een rol,
evenals grote ontwikkelingsprojecten voor uitbreiding van de landbouw
of stedelijk gebied.
Zonder aanvullende maatregelen zal over veertig jaar de helft van alle
koraalriffen zijn verdwenen, waarschuwde de internationale
natuurbeschermingsorganisatie IUCN eind vorig jaar. Momenteel is naar
schatting al twintig procent van de koraalriffen vernietigd.
In het uiterste geval zou men in aquaria gekweekt koraal over kunnen
plaatsen naar zee. Schutter acht het goed mogelijk. Maar zij en haar
collega-onderzoekers hopen dat het niet zo ver zal komen. Schutter:
'De functie van koraal in dierentuinen is vooral om mensen ervan
bewust te maken hoe belangrijk bescherming in de natuur is.' Verder
zal het uitbreiden van beschermde zeegebieden essentieel zijn om
koraalriffen en andere daarmee in verband staande ecosystemen intact
te houden.
In Indonesië zetten het Wereld Natuur Fonds en The Nature Conservancy
zich al in om een marien reservaat op te richten langs de oostkust van
Kalimantan en zo tegelijkertijd koraalriffen en mangroven te
beschermen. Maar zulke initiatieven zijn vooralsnog betrekkelijk
zeldzaam.
Hugo Bouter
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Wb, het
weekblad voor Wageningen UR. Het wordt u aangeboden door de afdeling
Corporate Communicatie. Meer informatie bij Pers- en
wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de Redactie van Wb, e-mail:
wb@cereales.nl. Zie meer nieuws en archief op http://www.wb-online.nl.
Wageningen Universiteit