Federale regering Belgie
Verzekering rechtsbijstand
(2006-06-02)
Persbericht van de Ministerraad
Toegang tot het gerecht voor alle burgers
Op voorstel van mevrouw Laurette Onkelinx, Minister van Justitie, en
mevrouw Freya Van den Bossche, Minister van Begroting en
Consumentenzaken, keurde de Ministerraad de orientatienota en het
raamcontract inzake de verzekering ' rechtsbijstand' goed.
Sedert het begin van deze regeerperiode werden verschillende
maatregelen genomen om de toegang tot het gerecht te verbeteren voor
de minst bedeelden.
Het gaat hier onder meer over:
- Het gratis eerste advies, 'de eerstelijns juridische bijstand'
Ter herinnering: dit eerste juridische advies wordt verstrekt door
rechtsbeoefenaars tijdens de juridische zittingen die m georganiseerd
worden in de justitiepaleizen, de vredegerechten, de justitiehuizen,
bepaalde gemeentelijke administraties, de meeste OCMW's en
verschillende vzw's die over een juridische dienst beschikken.
De forfaitaire bijdrage van 12,39 euro die in de meeste gevallen
gevraagd werd, is sedert 1 januari 2004 afgeschaft. Het eerste advies
is dus gratis voor iedereen, ongeacht het inkomen.
- Een verhoging van de toegangsdrempels om te genieten van de
'tweedelijns juridische bijstand' (vroeger 'pro deo')
Op 1 januari 2004 werden de drempels om toegang te hebben tot de
'tweedelijns juridische bijstand' met name de (gedeeltelijke) gratis
toegang tot de bijstand van een advocaat in het kader van een
rechtszaak met 12,65% verhoogd, om nader aan te sluiten bij het
gewaarborgd minimumloon.
Een veel groter aantal mensen kon zodoende genieten van een betere
toegang tot het gerecht: niet alleen degenen die een uitkering
ontvangen, maar ook bepaalde loontrekkenden of zelfstandigen.
- Een belangrijke verhoging van de budgettaire middelen voor de
financiering van de juridische bijstand
Gelijktijdig hiermee werden de budgettaire middelen aanzienlijk
verhoogd: in 2003 werd in de loop van het jaar het aanvankelijke
budget van 25,6 miljoen euro opgetrokken met 2,5 miljoen euro (+ 10%).
In 2004 werd een budget van 36,1 miljoen euro vrijgemaakt (+ 28,3%) en
in 2005 bedroeg het budget meer dan 43 miljoen euro (+ 19,1%).
Deze opeenvolgende verhogingen zorgden voor een bijna verdubbeling van
het budget voor de juridische bijstand. Dit maakte onder meer het
volgende mogelijk:
- Een vermeerdering van het aantal personen die kunnen genieten van
juridische bijstand;
- De voortdurende vermindering van de honorering van de advocaten die
deze juridische bijstand verstrekken werd een halt toegeroepen.
Zodoende werden meer ervaren advocaten ertoe aangezet om in dit kader
prestaties te verrichten.
Verder werden er nog andere wetgevende of reglementaire initiatieven
genomen die een betere toegang tot het gerecht mogelijk maken, zoals:
- De vereenvoudiging van de toekenningsprocedure voor rechtsbijstand;
- Het verbeteren van de toegang tot het gerecht in het kader van
grensoverschrijdende zaken;
- De mogelijkheid voor de personen die zich in een situatie van
overmatige schuldenlast bevinden om van juridische bijstand te
genieten;
- De veralgemening van het beroep doen op de bemiddeling, een manier
die wordt voorgesteld om buiten de rechtbank om conflicten op te
lossen: een snelle en efficiënte manier, die ook veel goedkoper is dan
een rechtszaak.
Echte toegang voor iedereen
Het voorgaande maakt duidelijk dat de minst bedeelden kunnen genieten
van gratis of gedeeltelijk gratis rechtsbijstand. Ook de meest
gegoeden hebben geen probleem om de kosten van een rechtszaak te
dragen. Maar dit probleem stelt zich wel voor de grote meerderheid van
de rechtsonderhorigen: het is ontoelaatbaar dat de middenklasse van
onze samenleving geen reële toegang heeft tot het gerecht.
In deze optiek heeft de Minister van Justitie vele maanden gewerkt aan
de mogelijkheden tot hervorming, zodat de toegang tot het gerecht
daadwerkelijk voor iedereen gegarandeerd is.
Om een eventuele hervorming tot een goed einde te brengen was het
nodig dat alle betrokken actoren werden bevraagd, zowel de actoren van
de justitie, zoals de Orden van advocaten of de Hoge Raad voor de
Justitie, als de verbruikersverenigingen of Assuralia.
De verzekering rechtsbijstand
De keuze viel op de oplossing van een verzekering rechtsbijstand.
De verzekering rechtsbijstand is immers een eenvoudig, efficiënt en
niet verplichtend middel dat ter beschikking is van de burgers om zich
te beschermen tegen het financiële risico van een rechtszaak. Op deze
wijze wordt kunnen ze hun rechten doen gelden voor de rechtbank, zowel
als eiser dan als verweerder.
Sedert meerdere maanden zijn de Minister van Justitie en de Minister
van Begroting en Consumentenzaken onderhandelingen gestart met
Assuralia, teneinde de nadere regels te definiëren voor het aan de
burger ter beschikking stellen van een dergelijke
verzekeringsovereenkomst.
Deze onderhandelingen zijn uitgelopen op de realisatie van een ontwerp
van een model van verzekeringscontract rechtsbijstand, dat als basis
zal dienen door de verzekeringsmaatschappijen die dergelijke diensten
aanbieden.
De realisatie van een dergelijk modelcontract heeft tot doel tegemoet
te komen aan de belangen van een zo groot mogelijk aantal burgers,
door het aanbieden van een volledig product dat financieel
aantrekkelijk is, waarbij gezorgd wordt dat het voor de verzekeraars
economisch gezien houdbaar blijft.
Welke voordelen heeft de verzekering 'rechtsbijstand' die de regering
onderhandelde?
Er bestaan momenteel verschillende verzekeringscontracten voor
rechtsbijstand, maar het toepassingsgebied daarvan is vaak beperkt en
bovendien genieten deze contracten van geen enkele afdwingbare
omkadering inzake het minimaal gedekte risico, het bedrag van de
premie of dat van de franchise die wordt toegepast bij schadegevallen.
Alhoewel de 'all-in' rechtsbijstandverzekeringen redelijk wat succes
kennen in Duitsland en Nederland en iets minder in Frankrijk, blijken
ze in België relatief onbeduidend te zijn.
Het ontwerp van modelcontract dat door de regering werd onderhandeld
met de verzekeraars stelt een oplossing voor die ernstig is,
kwalitatief, tegen een redelijke prijs en voor een dekking die
uitgebreid is tot de meest voorkomende situaties die elke
rechtsonderhorige voor de hoven en rechtbanken kan brengen.
- Het bedrag van de premie
Het ontwerp van modelcontract dat door de regering werd onderhandeld
beperkt het maximumbedrag van de jaarlijkse premie op 144 euro,
exclusief taksen. De regering zal een budgettaire inspanning leveren
(1 miljoen euro op jaarbasis) door het afschaffen van de taks van
9,25% die momenteel geheven wordt op de verzekeringspremies.
Voor degenen die deze verzekering onderschrijven zal het dus maximaal
12 euro per maand kosten.
- Het bedrag van de franchise bij een schadegeval
De franchise zal niet meer dan 250 euro mogen bedragen.
Bovendien zal deze franchise niet worden geëist indien een beroep
wordt gedaan op de manieren om conflicten in der minne te regelen,
zoals de bemiddeling, die recent door de wet van 21 februari 2005 werd
ingevoegd in het Gerechtelijk Wetboek.
- De dekking
Naast de burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering auto en verzekering
burgerrechtelijke aansprakelijkheid met betrekking tot het privé-leven
(de zogenaamde 'familiale') kunnen er ook in andere rechtsdomeinen
heel wat geschillen kunnen ontstaan: met een echtgenoot, een
handelaar, bij een nalatenschap, met een eigenaar, een aannemer, de
fiscale of een andere administratie...
Het ontwerp van modelcontract rechtsbijstand stelt een substantiële
dekking voor (bijna alle materies), met redelijke tussenkomstlimieten
voor de verzekeraar.
Om het product financieel toegankelijk te houden zullen bepaalde
materies, waaronder het arbeidsrecht (ten laste genomen via andere
financieringsbronnen, zoals voor de personen de aangesloten zijn bij
een vakvereniging en de juridische bijstand voor degenen die sociaal
uitkeringsgerechtigde zijn) en de contentieuze echtscheidingszaken
(een onvermijdelijk risico, drie echtscheidingen op vier in Brussel)
toegankelijk zijn, maar dan wel het voorwerp zijn van een bijkomende
premie.
Er moest dus een compromis worden gevonden tussen het bedrag van de
premie en omvang van de verzekerde materies, teneinde te vermijden dat
de verzekeraars producten moeten aanbieden die financieel
aantrekkelijk zijn maar die verder geen inhoud hebben, omdat de lijst
met uitsluitingen groter zou zijn dan wat gedekt wordt.
Het ontwerp van raamcontract zal ter raadpleging worden overgezonden
aan de Ordre des barreaux francophones et germanophone, de Orde van
Vlaamse balies, Test-Aankoop, de Raad voor het Verbruik, de Commissie
voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen en aan de Commissie voor
Verzekeringen.
De vereiste wettelijke en reglementaire bepalingen voor het opstellen
van het modelcontract zullen worden uitgewerkt, zodat ze op 1 januari
2007 van kracht kunnen worden.
De regering hoopt met dit initiatief de rechtsonderhorigen aan te
moedigen om een verzekering rechtsbijstand te onderschrijven, waardoor
ze veel makkelijker toegang tot het gerecht zullen hebben.