1 jun 2006
Onderdeel: Wageningen UR
De nieuwste hoogleraar van Wageningen Universiteit gaat zoeken naar
manieren om de overtollige vetreserves van dikke mensen minder
gevaarlijk te maken. âEen risicofactor van overgewicht schuilt volgens
een nieuwe theorie in het vetweefselâ, zegt prof. Renger Witkamp. âHet
gaat dan vooral om het buikvet, dat een soort chronisch
ontstekingsproces aanjaagt.â
Sinds 15 mei is Witkamp hoogleraar bij de afdeling Humane Voeding.
Witkamp, die voor de helft blijft gestationeerd bij TNO, weet dat zijn
onderzoeksrichting met angels en voetklemmen is bezaaid. âDe halve
voedingswereld is met overgewicht bezigâ, zegt Witkamp. âDaarom ga ik
me niet bezighouden met manieren om overgewicht te voorkomen of te
bestrijden. Dat laat ik over aan anderen. Ik heb gekozen voor een
niche waarin niet zoveel onderzoekers actief zijn, maar waarvan we
verwachten dat er wel interessante dingen zijn te ontdekken.â
In die niche, vertelt Witkamp, draait het om de combinatie van
farmacologie, systeembiologie en ontstekingsonderzoek, waardoor het
âslechteâ vetweefsel zijn geheimen prijsgeeft. Met die kennis wordt
het hopelijk mogelijk om via voeding het de ontstekingsprikkel van
vetweefsel af te zwakken.
Dat zou kunnen betekenen dat overgewicht tot minder ziekte leidt.
Overgewicht kan leiden tot diabetes-2 en aandoeningen als
aderverkalking. In het voorstadium daarvan, het metabool syndroom,
spelen ontstekingsprocessen waarschijnlijk een sleutelrol. âWij
vermoeden dat al die ontstekingsprocessen bij wijze van spreken worden
aangezwengeld vanuit het vetweefselâ, aldus Witkamp. âAls dat zo is,
dan is daar misschien iets aan te doen.â
Witkamps interesse gaat twee richtingen uit: aan de ene kant wil hij
proberen of hij die ontstekingsprocessen kan opsporen voordat de
gezondheid in het gedrang komt. Hoe dat precies moet gaan gebeuren,
dat is de andere richting.
Zijn onderzoekservaring op TNO heeft Witkamp geleerd dat het vinden
van voedingsstoffen of farmacologische componenten die
ontstekingsprocessen in vet afremmen niet eenvoudig is. âWe hebben wel
eens geëxperimenteerd met ontstekingsremmers als ibuprofenâ, zegt de
hoogleraar. âDaar is weinig uitgekomen. Het experiment was te grof,
denken we nu. Daarom willen we nu verfijnder te werk gaan.â
Witkamp beweegt zich al jaren op het grensvlak tussen food en pharma.
Zijn interesse gaat uit naar de overlap tussen de manier waarop
voedingsstoffen en farmacologische processen in het lichaam actief
zijn. In zijn hoogleraarschap wil hij bijvoorbeeld ook gaan kijken
naar de cannabinoïde-receptoren: sensoren waarmee cellen
lichaamseigen stoffen, de endocannabinoïden, waarnemen, maar ook de
actieve verbindingen in softdrugs. Farmacologen bestuderen die
receptor en stoffen die eraan hechten, in hun zoektocht naar een
middel tegen overgewicht. Een bijwerking van het gebruik van softdrugs
is eetlust. Andersom remmen verbindingen, die de receptor niet
prikkelen maar blokkeren, de trek in eten juist. Daarom heeft
medicijnfabrikant Sanofi-Aventis rimonabant als afslankmedicijn in de
markt gezet, een verbinding die de cannabinoïde-receptor blokkeert.
De interesse van Witkamp gaat echter niet uit naar rimonabant en de
endocannabinoïden in de hersenen. âWe weten sinds kort dat ook
immuuncellen receptoren voor de actieve stoffen in cannabis hebbenâ,
zegt Witkamp. âWorden die receptoren geprikkeld, dan nemen
ontstekingsprocessen in hevigheid af. We sluiten niet uit dat er in
onze voeding stoffen zitten, die specifiek inwerken op die
cannabinoïde-receptor, en niet op de receptor in de hersenen.â
De komst van Renger Witkamp naar Wageningen Universiteit komt op een
moment dat Wageningen UR zich ook in de richting van de farmacologie
wil ontwikkelen. Witkamp voorziet dat toenadering tot de
voedingswetenschap en de farmacologie onvermijdelijk is. Dat komt niet
alleen doordat de voedingswetenschappers gemeenschappelijke grond met
de farmacologen ontdekken, maar ook omdat de farmaconcerns de
voedingswetenschappen steeds interessanter gaan vinden.
âSteeds vaker komt behandeling van ziekten neer op het toepassen van
meerdere medicijnen tegelijkertijdâ, aldus Witkamp. âKijk maar naar
het medicijngebruik door ouderen. De farmacologie begint zich steeds
meer te interesseren voor de studie van de combinatie van middelen.
Meer kennis over hoe middelen elkaars werking beïnvloeden leidt
hopelijk tot intelligenter cocktails, met meer effect en minder
bijwerkingen. Daar komt de farmacologische interesse voor de
voedingswetenschappen vandaan. Voeding is immers een cocktail van
stoffen. Voedingswetenschappers bestuderen al tientallen jaren niets
anders dan cocktails van actieve stoffen.â
Willem Koert
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Wb, het
weekblad voor Wageningen UR. Het wordt u aangeboden door de afdeling
Corporate Communicatie. Meer informatie bij Pers- en
wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de Redactie van Wb, e-mail:
wb@cereales.nl. Zie meer nieuws en archief op http://www.wb-online.nl.
Wageningen Universiteit