Feestelijke opening gemaal Eemnes
Zaterdag 13 mei open dag gemaal Eemnes voor publiek
Waterschap Vallei & Eem heeft het afgelopen jaar gemaal Eemnes
gerenoveerd. Op donderdag 11 mei 2006 wordt het gemaal om 14.30 uur
feestelijk geopend. Burgemeester R. van Benthem van Eemnes,
voor-zitter van de Historische Kring Eemnes en voormalig dijkgraaf T.
Roodhart en dijkgraaf K. van de Langemheen verrichten de
openingshandeling.
Op zaterdag 13 mei 2006 is het gemaal Eemnes tijdens Nationale Molen-
en Gemalendag van 10.00 uur tot 16.00 uur open voor publiek. In het
gemaal demonstreren medewerkers van het waterschap de oude elektrische
installatie uit 1921. Verder is er van alles te zien over de historie
van het gemaal en het werk van het waterschap. Kinderen en ouders
krijgen uitleg over de waterdieren en -planten die voorkomen in de
Eempolders. Naast het gemaal staat een tent waar gratis koffie en thee
verkrijgbaar is.
gemaal eemnes
Fietsboot
De fietsboot van de Stichting Waterlijn (zie www.eemlijn.nl) maakt op
13 mei speciaal voor deze gelegenheid een tussenstop bij de Eemnesser
Buitenvaart. De fietsboot komt hier om ca. 12.05 uur aan. Om 15.10 uur
vertrekt de boot vanaf dit punt weer richting Baarn, Soest en
Amersfoort. Vanaf deze halte is het 5 minuten lopen naar het gemaal-
en sluiscomplex. Passagiers kunnen met of zonder fiets opstappen op de
normale tijden van de lijndienst in Amersfoort (vertrek 10.00 uur),
Soest (vertrek 10.45 uur) of Baarn (vertrek 11.30 uur). Fietsers
kunnen na afloop van hun bezoek aan de open dag van het gemaal, naar
huis terugfietsen. Wandelaars en andere fietsers kunnen op de terugweg
mee met de fietsboot. Bij het gemaal worden de bezoekers tijdig
gewaarschuwd dat de fietsboot in aantocht is.
Droge voeten
Gemaal Eemnes is een uniek gemaal dat er samen met gemaal Tydeman voor
zorgt dat Eemnes en de Eemnesserpolders droog blijven. Deze polders
moeten vanwege hun lage ligging praktisch het hele jaar door worden
bemalen. Het gemaal en de sluis staan op de Monumentenlijst.
Gemaal Eemnes was een van de eerste elektrische gemalen in Nederland
en dateert uit 1921. Bijzonder is dat de pomp het water over de dijk
pompte en niet door de dijk, zoals tegenwoordig gebruikelijk is. De
sluis is in 1994 opgeknapt. Toen is ook het gemaal voorzien van nieuwe
pompen. De nieuwe pompen houden de waterstand in de polders
volautomatisch op peil. De oude pompen uit 1921 staan er ook nog. Die
kunnen alleen nog "droog" malen.
Groot onderhoud
het gemaal staat in de steigers
Aan het gebouw is groot onderhoud gepleegd. Het dak was lek en de
goten waren in slechte staat. Ook het beton, het stucwerk en het
voegwerk zijn gerepareerd. De kozijnen en de muren hebben nieuwe
schilder-beurt gehad. Het informatiebord naast het gemaal en het
hekwerk zijn vervangen. Tegelijk is ook het oude elektrische gemaal
opgeknapt. De oude elektrische installatie is nu veilig genoeg om te
demonstreren tijdens open dagen. Het waterschap stelt het gemaal
Eemnes jaarlijks enkele malen open onder andere op de Lan-delijke
Molen- en Gemalendag en Open Monumentendag.
Het waterschap heeft de restauratie betaald uit de zogeheten
Eemgelden. Dat is een budget dat het water-schap alleen mag besteden
aan projecten in het Eemland en die niet tot de dagelijkse
werkzaamheden van het waterschap horen. Het is afkomstig van
voorgangers van Waterschap Vallei & Eem.
Geschiedenis
Het gemaal en de sluis die er naast ligt vormen een belangrijke rol in
de geschiedenis van Eemnes. Eemnes had zich niet kunnen ontwikkelen
zonder een goede afwatering. Die afwatering wordt sinds jaar en dag
geregeld bij de sluis en het gemaal bij de Eemnesservaart. Een paar
honderd jaar geleden lag het land in de polder hoger dan nu. Het was
toen mogelijk om op natuurlijke wijze het water af te voeren via de
Eem naar de zee.
Toen er in de 13e eeuw een dijk werd aangelegd (de huidige zomerdijk)
verliep de afwatering via een aantal afwateringssluisjes. De sluis
aan het einde van de Eemnesservaart en het onlangs gerenoveerde
Heinellen-sluisje zijn daar de meest duidelijke overblijfselen van. De
sluis in de vaart is in de loop van de jaren vergroot en aangepast,
zodat schepen de haven van Eemnes konden bereiken
Omdat de afwatering steeds moeilijker werd door daling van het land,
is in 1791 een watermolen gebouwd naast de sluis. De molenaar maalde
het water weg, maar zorgde ook dat er geregeld hoogwater was om
scheepvaart naar het dorp mogelijk te maken. De molen kreeg een steeds
belangrijkere rol voor de afwatering tot de capaciteit te klein werd.
gemaal eemnes lang geleden
Daarom is er in 1880 een stoomgemaal gebouwd, en is de molen verkocht
aan de provincie Zeeland. Die staat nu in Overzande en heeft dienst
gedaan als korenmolen. Voor de kenners is nog duidelijk te zien dat
het gemaal Eemnes ooit een stoomgemaal is geweest. Het witte gedeelte
van het gebouw stamt uit de 'stoomtijd'. In 1921 is het stoomgemaal
vervangen door een van de eerste elektrische gemalen in Nederland. Dit
gemaal kreeg nieuwe pompen van het type "kattenstaart". De
kattenstaartpomp pompte het water over de dijk heen. Tegenwoordig gaat
het door de dijk heen.
In 1993 zijn de oude elektrische pompen vervangen door nieuwe
"dompelpompen''. De oude elektrische pompen zijn wel bewaard gebleven.
Deze inmiddels unieke pompen zijn vanaf dit jaar enkele malen per jaar
te bezichtigen.
Meer informatie
Belangstellenden kunnen vanaf 3 mei hier foto's van het gemaal vinden
.
Persbericht 2006/10 van 2 mei 2006
Waterschap Vallei & Eem