De Voorzitter van de Tweede Kamer Postbus 90801
der Staten-Generaal 2509 LV Den Haag
Anna van Hannoverstraat 4
Binnenhof 1 A Telefoon (070) 333 44 44
2513 AA S GRAVENHAGE Fax (070) 333 40 33
www.szw.nl
2513AA22XA
Ons kenmerk ARBO/P&G/2006/27854
Datum 10 mei 2006
Onderwerp Aanbieding onderzoeksrapport Farbo
Op 11 november 2004 heb ik met uw vaste commissie voor Sociale Zaken en
Werkgelegenheid gesproken over de subsidiëring van arbeidsmiddelen die bijdragen aan de
verbetering van arbeidsomstandigheden van werknemers. Aanleiding voor het debat was de
invoering van de SZW-subsidieregeling financiële ondersteuning arbeidsmiddelen (Farbo).
Deze regeling kwam in de plaats van twee fiscale regelingen voor de afschrijving van
arbeidsmiddelen die zijn gericht op verbetering van arbeidsomstandigheden van werknemers
in de marktsector en in de non-profitinstellingen.
Ik heb toegezegd u te informeren over de indicatoren waarmee ik het succes van de nieuwe
regeling wil bepalen. In opdracht van mijn departement heeft onderzoeksbureau Research voor
Beleid de werking van de regeling gedurende het eerste jaar onderzocht en daartoe indicatoren
ontwikkeld. Op grond van de Regeling prestatiegegevens en evaluatieonderzoek Rijksoverheid
van de minister van Financiën moet Farbo na vijf jaar worden geëvalueerd. Het resultaat van
het huidige onderzoek geldt daarvoor als een nulmeting.
Van het resultaat van het onderzoek stel ik u hierbij op de hoogte. Ik geef u eerst een korte
schets van de subsidieregeling en maak daarbij een vergelijking met de afgeschafte fiscale
regeling. Daarna ga ik in op de resultaten van het onderzoek. Tot slot geef ik u aan welke
conclusies ik trek uit het onderzoek.
De subsidieregeling Farbo
Ter verbetering van de arbeidsomstandigheden heeft mijn ambtsvoorganger de SZW-
subsidieregeling financiële ondersteuning arbeidsmiddelen (Farbo) in het leven geroepen. Met
deze regeling stimuleert de overheid werkgevers tot de aanschaf van arbeidsmiddelen die de
fysieke belasting van werknemers reduceert, of de blootstelling aan lawaai of (toxische)
stoffen voorkomt of vermindert. De arbeidsmiddelen waarvoor subsidie kan worden verstrekt,
zijn duurzaam, effectief en innovatief. Jaarlijks wordt een lijst van arbeidsmiddelen
gepubliceerd die vatbaar zijn voor subsidie. De lijst is dynamisch: arbeidsmiddelen die
algemeen gangbaar zijn worden afgevoerd, innovatieve arbeidsmiddelen worden toegevoegd.
Ons kenmerk ARBO/P&G/2006/27854
Aldus ontstaat een dynamisch proces dat leidt tot de ontwikkeling van nieuwe producten en dat
bijdraagt aan duurzame verbetering van arbeidsomstandigheden en het voorkomen van uitval
uit het arbeidsproces. De subsidieregeling Farbo is op 1 januari 2005 van kracht geworden.
Elk jaar wordt een subsidieplafond vastgesteld. Het subsidieplafond bedroeg voor 2005
4.500.000,--. De subsidie is op aanvraag te verkrijgen, bedraagt 10% van de aanschafkosten
en is gemaximeerd op 25.000,--. Aanvragen worden getoetst op juistheid en volledigheid en
in volgorde van ontvankelijkheid in behandeling genomen. Zodra het subsidieplafond is
bereikt, worden aanvragen zonder inhoudelijke toetsing afgewezen. Zowel bedrijven,
waaronder ook zelfstandigen zonder personeel en non-profitinstellingen, kunnen subsidie
aanvragen. Farbo wordt uitgevoerd door het Agentschap SZW.
Vóór de invoering van de subsidieregeling waren er twee fiscale regelingen op grond waarvan
werkgevers in de marktsector en non-profitinstellingen een tegemoetkoming konden krijgen
voor een aangeschaft arbeidsmiddel. De tegemoetkoming was 3,5% van de aanschafkosten.
Door de omzetting van de fiscale regelingen in een subsidieregeling werd het te behalen
voordeel verhoogd naar 10% van de aanschafkosten. De omzetting was vooral bedoeld om aan
twee bezwaren tegen de fiscale regeling tegemoet te komen:
· vooral grote bedrijven profiteerden, in tegenstelling tot kleine bedrijven en non-profit-
instellingen;
· veel werkgevers (ruim 80%) zeiden ook zonder fiscaal voordeel (dit was slechts 3,5%)
het arbovriendelijke product aan te schaffen.
Het onderzoek
Research voor Beleid heeft in opdracht van mijn departement indicatoren ontwikkeld om de
werking van deze regeling te meten en tevens een eerste meting als nulmeting te verrichten.
Uit haar onderzoek zijn kwalitatieve en kwantitatieve gegevens naar voren gekomen over
aanvragers van subsidie, het gebruik van arbeidsmiddelen en de effecten van dit gebruik. In het
onderzoek kwam ook aan de orde of het doel van de omzetting van de oude, fiscale, regeling
in een subsidieregeling gerealiseerd was.
De belangrijkste resultaten van het onderzoek zet ik voor u op een rij.
Farbo is in 2005 in het leven geroepen als een stimuleringsregeling. Na enige
aanloopproblemen is in sterk toenemende mate een beroep gedaan op de regeling. Aanvragen
voor het subsidiejaar 2005 konden worden ingediend tot 31 maart 2006. Het subsidieplafond,
voor 2005 vastgesteld op 4,5 mln., was ultimo 2005 reeds voor 50% bereikt en op de
sluitingsdatum besloeg het bedrag van gevraagde subsidies bijna het drievoudige van het
beschikbare budget. Zodra het subsidieplafond is bereikt, worden nog niet behandelde
---
Ons kenmerk ARBO/P&G/2006/27854
aanvragen om die reden en zonder inhoudelijke toetsing afgewezen. Dit betekent dat velen
teleurgesteld moeten worden.
Omdat het subsidiebedrag 10% van de aanschafkosten bedraagt en ongeveer twee derde deel
van de aanvragen moet worden afgewezen vanwege het bereiken van het subsidieplafond,
hebben de werkgevers voor ten minste 135 mln. aan arbeidsmiddelen aangeschaft.
Jaarlijks wordt een lijst samengesteld van arbeidsmiddelen waarvoor subsidie kan worden
verkregen. Deze middelen voldoen aan daaraan te stellen eisen van veiligheid en
duurzaamheid en zijn innovatief. Het blijkt dat de lijst van subsidiabele arbeidsmiddelen
dynamisch is: nieuwe middelen worden toegevoegd en verouderde verwijderd.
Gemeten naar de stand per ultimo 2005 hadden ongeveer 380 aanvragers een Farbo-artikel
aangeschaft en daarvoor subsidie ontvangen. Voor ongeveer 20.000 werknemers betekent dit
een duurzame verbetering van de arbeidsomstandigheden. Ik teken daarbij aan dat op de
peildatum slechts de helft van het subsidieplafond was bereikt en dat aanvragen uit het budget
voor 2005 nog tot 31 maart 2006 konden worden ingediend. Het werkelijke aantal werknemers
dat profiteert van betere arbeidsomstandigheden ligt derhalve bij volledige uitputting van het
budget aanmerkelijk hoger.
Een groot deel van de arbeidsmiddelen is aangeschaft in kleine bedrijven en voorts in de non-
profitsector. Ten opzichte van de oude regeling heeft ligt de aanschaf van kostbare
arbeidsmiddelen die de arbeidsomstandigheden verbeteren nu in het bereik van meer bedrijven
en instellingen. Dit werd ook beoogd met de invoering van Farbo als subsidieregeling.
Ongeveer 60% van de werkgevers schaft een Farbo-artikel aan om tegemoet te komen aan
klachten van werknemers over fysieke belasting. De klachten blijken af te nemen, het
ziekteverzuim daalt en de verwachting bij werkgevers bestaat dat instroom in de
arbeidsongeschiktheidsregelingen afneemt. Ruim 40% van de werkgevers beschouwt een
Farbo-artikel als een preventief instrument. Farbo strekt overigens niet alleen werknemers tot
voordeel, maar door de hogere productiviteit van hun werknemers hebben ook de werkgevers
zelf voordeel.
Het subsidiëren van arbeidsmiddelen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden maakt in
de praktijk integraal onderdeel uit van het arbeidsomstandighedenbeleid. De onderzoekers
geven een goed voorbeeld ter adstructie. In de gehandicaptenzorg en de geestelijke
gezondheidszorg staan medewerkers bloot aan zware fysieke belasting. De Arbeidsinspectie
constateerde dit en wees de werkgevers op de mogelijkheid de belasting te verlichten door de
aanschaf van tilapparatuur van de Farbo-lijst. Uit genoemde sectoren zijn veel aanvragen
gekomen. Door de aangeschafte artikelen zijn de arbeidsomstandigheden daarin verbeterd.
---
Ons kenmerk ARBO/P&G/2006/27854
Farbo beoogt door middel van subsidie werkgevers te stimuleren tot het doen van
investeringen. Omstreeks 70% van de werkgevers blijkt deze stimulans niet nodig te hebben.
Deze werkgevers doen investeringen, ook zonder in aanmerking te komen voor subsidie. De
subsidie werkt zo niet als stimulans, maar als beloning. Dit geldt vooral voor grote
werkgevers. In kleine bedrijven en eenmanszaken is het onbedoeld gebruik iets lager. Ten
opzichte van de fiscale regeling echter is er gemiddeld nauwelijks sprake van daling van
onbedoeld gebruik. Dit werd wel beoogd met de invoering van de subsidieregeling. Dit doel is
dan ook niet bereikt.
Conclusie
Op dit moment werk ik aan de nieuwe Arbeidsomstandighedenregelgeving. De
verantwoordelijkheid voor arbeidsomstandigheden komt meer te liggen bij de sociale partners.
Het ligt in mijn voornemen om in de loop van dit jaar een integrale afweging te maken over de
inzet van subsidiemiddelen als flankerend beleid bij de nieuwe
Arbeidsomstandighedenregelgeving. Farbo als stimuleringsregeling zal ik in die afweging
betrekken.
De Staatssecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(H.A.L. van Hoof)
---
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid