Gemeente Meppel
Postbus 501
7940 AM Meppel
Stadhuis Grote Oever 26
tel. (0522) 850500
Toespraak Dodenherdenking 4 mei 2006 (4-5-2006)
Toespraak van de Burgemeester van Meppel, de heer Mr. Joh. C. Westmaas
bij de dodenherdenking op 4 mei 2006:
Twee minuten was het stil
4 mei 20.00 uur. Nederland is stil. Hebt u het gehoord? Het ruisen van
de bomen? Het gekwetter van de vogels? Het is het moment waarop
Nederland als het ware de adem even inhoudt. Het moment waarop
verleden en heden samensmelten. Een moment waarin - geestelijk -
gestreden wordt om voorrang tussen denken aan het verleden en denken
aan de toekomst.
Enkele minuten wil ik met u stil staan bij dit moment van stilte dat
jaarlijks een waterscheiding is tussen wat de periode 1940-1945 ons
volk heeft gebracht en wat die periode ons meegeeft voor de toekomst.
Waar dacht u aan in die twee minuten? Dacht u terug aan de periode die
u bewust hebt meegemaakt en dacht u aan de keuzes die u toen heeft
gemaakt? Dacht u aan wat voor gevolgen dat voor uw leven heeft gehad?
Voor degenen die hier zijn en het zich nog herinneren zijn dat
waarschijnlijk heel confronterende gedachten. Gedachten aan hen die
het als hun plicht zagen om ons land te verdedigen in de meidagen van
1940. Het kunnen ook gedachten zijn aan hen die zich tijdens de oorlog
met overgave en hartstocht verzetten tegen alles wat maar
onderdrukking betekende; en die daarvoor hun leven gaven.
Gedachten ook aan een tijd waarin ondanks alles ook het leven van
alledag doorging en dat terwijl de wereld rondom en dichtbij ons in
brand stond.
Gedachten die ook onontkoombaar leiden tot de herhaald terugkerende
vraag: Konden we weten wat er gebeurde? En: hadden we andere
beslissingen moeten nemen? Konden we andere beslissingen nemen?
En waar dacht u aan, u die geboren is na de oorlog. U die niet direct
aan den lijve ondervond wat onderdrukking betekende. U die niet wist
wat het betekende om te leven in een land waarin je zomaar van de
straat kon worden gehaald; zomaar uit je huis kon worden gesleept. En
dat omdat je vond dat het je plicht was om mensen in nood te helpen.
Of omdat je van Joodse geboorte was.
Waar dacht u aan, die twee minuten, dat het echt stil was, u die
geboren is na de oorlog? De generatie die, tezamen met geschonden
mensen die het wel meemaakten, zorgde voor een periode van
wederopbouw. Voor welvaart voor iedereen in dit land. Dacht u aan de
tijden dat uw ouders het er na de oorlog lange tijd niet over wilden
hebben; over hun ervaringen, hun traumaâs? Dacht u aan de periode dat
hard werken ook wel eens verdringing van âverwerkenâ kon zijn?
En waar dacht jij aan, jij die bent geboren in een tijd waarin oorlog
40 jaar of langer geleden was? Dacht jij misschien aan het waarom van
het herdenken? Dacht je eraan dat herdenken eigenlijk een heel mooi
woord is en eigenlijk betekent âopnieuw denken aanâ? Dat het woord
herdenken hetzelfde is als âproberen je weer in te leven in de
omstandigheden van toenâ?
Ed van Thijn zei vorig jaar bij de dodenherdenking op de
Erebegraafplaats te Loenen dat in de Joodse liturgie de woorden âooit
waren wij slaven in Egypteâ een vast thema is, en dat in dat thema de
opdracht besloten ligt om je regelmatig in te denken wat dat in de
praktijk heeft betekend. En hij vroeg zich vervolgens af of de huidige
generaties kunnen beseffen wat het is om vrij te zijn als ze nooit
onvrij zijn geweest. Want vrijheid is voor ons Nederlanders inmiddels
zo doodgewoon als de lucht die je inademt, tenzij je af en toe even de
adem inhoudt.
Die woorden sluiten naadloos aan bij wat ik u zou willen meegeven
vanavond. Degenen die het meemaakten kennen het verschil tussen oorlog
en vrede. De generatie van net na de oorleg kent nog wel het woord
dreiging en spanning tussen Oost en West, maar wat oorlog is weten zij
uit de verhalen van hun ouders. Wij (u en ik) moeten doorvertellen aan
de kinderen en er voor zorgen dat het gevoel van vrijheid een gevoel
is waarvan je je met al je zintuigen bewust moet zijn en blijven. Wij
(u en ik) moeten er voor zorgen dat de generatie die nu opgroeit vrede
niet gewoon als mensenrecht beschouwt waarvoor je je niet hoeft in te
spannen.
Twee minuten is het stil. In de hectiek van alledag zoeken we met
elkaar welbewust een oase van stilte; neen moeten we met elkaar de
stilte zoeken om recht te doen aan hen die ons voorgingen op een pad
dat uiteindelijk heeft geleid tot rust en vrede tot op de dag van
vandaag in onze stad, in ons land. We houden even de adem in om te
denken aan hen die in de jaren van de oorlog de adem op gruwelijke
wijze werd ontnomen.
Na de twee minuten ademen we uit om los te komen van de beklemming van
het moment. Hebben we onszelf hervonden? Weten we weer wat herdenken
is; weten we weer dat er ook voor ons een opdracht ligt om met elkaar
te werken aan vrede?
Bewust herdenken, samen de stilte ervaren op 4 mei is nodig om de
kracht en de kwaliteit van vrijheid te herkennen.