Gemeente Vlaardingen
Mei 2006: Stinkende gouwe
Stinkende gouwe, een plant met historie
Nu de temperaturen na de lange winter zijn gestegen, blijkt de natuur
in rap tempo een enorme inhaalslag te hebben gedaan. De lente
openbaart zich in onze twee Heemparken met de massale bloei van de
voorjaarsflora. Sommige planten, zoals bijvoorbeeld de Paarse
schubwortel, is meer dan zeven weken later gaan bloeien dan we gewend
waren. Andere soorten, zoals het Sneeuwklokje en Lenteklokje, hebben
door de koude temperaturen juist extreem lang staan bloeien.
Op dit moment is de inhaalslag grotendeels voorbij en de planten die
nu in bloei komen zijn keurig op tijd. Een hiervan zullen we deze
maand bespreken: de Stinkende gouwe.
Internet/Stadswerk/Pics/NME/Algemeen natuur/bloem stinkende gouwe.JPG
Stinkende gouwe is een plant die we overal in Nederland kunnen
aantreffen. Hij is niet veel eisend wat de grondsoort betreft. In veel
tuinen staat hij als ongewenst kruid ergens half verscholen onder de
heg. Of de plant groeit op de composthoop, een plek in de halfschaduw
of een rommelplek waar oude potgrond is neergegooid.
Het is een opvallende plant die je s winters al gemakkelijk kunt
herkennen aan de grijsgroene kleur van de bladrozetten. Zodra de
ergste kou voorbij is gaat hij groeien en eind april verschijnen de
eerste bloeiende planten om tot het eind van het jaar door te bloeien
met de fraaie goudgele bloemen.
De naam heeft de plant niet alleen te danken aan zijn bloemen, maar
ook aan het fel oranje sap dat in de bladeren, stengels en wortels
volop aanwezig is. De geur van dit geneeskrachtige sap is heel
karakteristiek.
Sap van stinkende gouwe
Tegenwoordig wordt de plant door veel mensen gebruikt om wratten te
laten verdwijnen. Zelf hebben wij er ook ervaring mee, want de dochter
van een van ons had er ooit eens bijna twintig op haar rug. Na twee
weken enkele keren per dag insmeren met stinkendegouwesap werden de
wratten zwart en zijn nimmer meer teruggekeerd.
Het gebruik tegen wratten raden wij natuurlijk niet aan op gevoelige
plaatsen zoals in het gezicht. Dat zijn zaken die aan een arts moeten
worden overgelaten.
Tijdens een excursie vertelde een arts ons eens dat de werkzame stof
van deze plant tegenwoordig chemisch nagemaakt wordt en gebruikt wordt
bij de bestrijding van kanker.
Vroeger waren er legio verhalen over de geneeskrachtige werking van
deze plant bekend en om die reden werd de plant al in de vroege
middeleeuwen in tuinen aangepoot en werd er flink mee gedokterd.
In het bijgeloof speelde de plant vroeger een bescheiden rol: degene
die een tak van deze plant en het hart van een Mol bij zich zou hebben
zou zich uit slechte zaken kunnen redden.
Ook gaat het verhaal dat de beroemde schilder Rembrandt de plant
gebruikte, om hem als grondstof voor zijn verf te gebruiken.
Stinkende gouwe maakt als de bloemen uitgebloeid raken langwerpige
vruchten waarin een rijtje zaadjes liggen. Wanneer deze vruchten
openspringen en op de grond vallen worden ze door mieren meegenomen
naar het nest omdat er een voor hen smakelijk olie-achtig druppeltje
aanzit. Door deze transportmethode worden de zaden overal heen
verspreidt en bijgevolg kunnen ze dus spontaan bij u in de tuin
opkomen.
Een Vlaardingse nieuwkomer het bont zandoogje
bont zandoogje
Behalve de planten hebben ook de vlinders dit jaar een rem gehad om te
verschijnen. In normale jaren kun je begin maart de eerste
overwinterende dagvlinders, zoals de Dagpauwoog, Gehakkelde aurelia en
Kleine vos zich bij mooi weer in de zon zien opwarmen. Ook de fraaie
felgele mannetjes van de Citroenvlinder kunnen dan al weer door de
tuin komen aanscheuren om weer snel bij de buren te verdwijnen
Internet/Stadswerk/Pics/NME/Algemeen natuur/kleine vos 02.JPG
Begin april kun je ook de eerste verse vlinders verwachten, vlinders
die als pop hebben overwinterd en nu beginnen te vliegen. Dat zijn het
Boomblauwtje en de twee kleinere soorten witjes. Sinds enkele jaren is
daar een soort bijgekomen, het Bont zandoogje.
Het Bont zandoogje is een donkerbruine vlinder met vele okergele
vlekjes op de vleugels. Het is een echte bosrandvlinder die met onze
parken en tuinen genoegen neemt. Hij heeft een zelfde patroon als zijn
leefomgeving op de vleugels staan. Deze vlekkerige tekening komt min
of meer overeen met de zonnevlekken die tussen de boombladeren
doorschijnen. Wanneer je door onze parken wandelt en een vlinder van
een boomblad vlak voor je ziet opvliegen dan is het vaak deze soort.
De mannetjes van het Bont zandoogje hebben een territorium en vliegen
snel op wanneer er iets bewegends langs komt. Al snel weten ze of het
een vrouwtje is en indien niet dan zullen ze spoedig weer naar hun
zonnevlek aan de padrand terugkeren. Als je ze langzaam nadert laten
ze zich gewoonlijk goed bekijken.
De vrouwtjes vliegen langs de paden op zoek naar geschikte graspollen
om hun eitjes op kwijt te raken.
De vlinders hebben twee, in warme jaren soms drie elkaar deels
overlappende generaties per jaar en kunnen dus de hele zomer door
gezien worden.
Tot ver in de negentiger jaren van de vorige eeuw waren er boven de
Nieuwe Waterweg slecht twee waarnemingen van deze vlinder in onze
regio bekend. Sindsdien is deze vlindersoort langzaam gaan toenemen en
pas in 2001 kwam er in Vlaardingen een lichte toename. Er zijn ons
waarnemingen bekend van twee exemplaren in de Heemtuin in de Westwijk
en één in de Hoevenronde. In onze waarnemingenschriften uit 2002 staan
er twee genoteerd in het Natuurpark in de Holy.
In 2003 zagen wij 19 Bont zandoogjes in het Natuurpark en ongeveer een
zelfde aantal in de Heemtuin in de Westwijk.
Sinds 2004 is het een algemene vlindersoort in Vlaardingen en zijn
opmars naar het noord-westen schijnt nog volop in ontwikkeling te
zijn. De vlinder doet het zelfs zo goed dat we vorig jaar half
november nog enkele Bont zandoogjes op de vlinderwei in het natuurpark
zagen vliegen.
Ook dit jaar hebben we de eerste al gezien, op 20 april in de
Heemtuin.
Internet/Stadswerk/Pics/NME/Algemeen natuur/gehakkelde aurelia.JPG