Radboud Universiteit Nijmegen
Stimuleer leesplezier van kinderen in het basisonderwijs
Een kwart van de leerlingen verlaat in ons land de basisschool met een
leesachterstand van tenminste twee jaar. Vooral de taalachterstand
bij het technisch lezen is groot, zo blijkt uit het jaarverslag van de
Inspectie voor het Onderwijs 2005. De minister wil dat de inspectie
direct ingrijpt als een school slecht presteert in technisch lezen.
De inspectie focust in haar rapportage te zeer op het technisch lezen.
Naast leestechniek, moeten scholen ook leesbegrip en leesmotivatie
hoog op de agenda plaatsen, meent professor Ludo Verhoeven, directeur
van het Expertisecentrum Nederlands, verbonden aan de Radboud
Universiteit Nijmegen.
Technisch lezen
Bij het technisch lezen gaat het om het decoderen van geschreven
woorden. In groep 3 leren kinderen eerst letters en klanken te
koppelen en klanken samen te voegen tot gesproken woorden. De meeste
kinderen kunnen aan het eind van groep 3 delen van woorden en woorden
direct herkennen zonder dat ze afzonderlijke letters verklanken. In de
opeenvolgende klassen van de basisschool ontwikkelen de kinderen hun
leestechniek en gaan ze steeds vlotter lezen.
Maar lezen is meer dan het vlot verklanken van woorden. Het gaat er
ook om te begrijpen wat er staat. Daarom krijgen kinderen ook les in
begrijpend lezen. Als kinderen net leren lezen is er een grote
samenhang tussen hun technische leesvaardigheid en die op het gebied
van begrijpend lezen. Later is die samenhang minder groot. De
leestechniek is dan inmiddels geautomatiseerd.
Woordenschat en wereldkennis
Of kinderen een tekst begrijpen, hangt dan vooral af van de omvang van
hun woordenschat en hun kennis van de wereld. Daarom moeten kinderen
dan ook continu nieuwe woorden leren en veel leren over de wereld om
hen heen. Omgekeerd moeten ze ook veel lezen om hun woordenschat uit
te breiden en hun kennis van de wereld te vergroten. En door oefening
gaat ook hun leestechniek vooruit. Omdat kinderen dus veel 'moeten'
lezen, is het belangrijk dat ze plezier hebben in lezen. Als kinderen
naar groep 3 gaan zijn ze meestal erg gemotiveerd om te leren lezen.
Die motivatie is ook de motor in het leerproces. Maar veel leerlingen
verliezen die motivatie. Naarmate ze ouder worden lezen ze steeds
minder en vinden het lezen saai.
Stimulerend klimaat
Volgens het Expertisecentrum Nederlands kan de school kan daar iets
aan doen. Namelijk het zorgen voor een stimulerend klimaat waarin
kinderen hun leesmotivatie ontwikkelen en behouden. De school zorgt
voor een gevarieerde en eigentijdse boekencollectie. Er is een
lekker-lui-lezen-hoek in het lokaal. De leerkracht laat iedere week
een favoriet kinderboek zien en spreekt er enthousiast over. En ook
kinderen krijgen gelegenheid om iets te vertellen over een
lievelingsboek. Ze doen activiteiten waarin ze hun lees- en
schrijfvaardigheid kunnen toepassen. Ze schrijven bijvoorbeeld een
stukje in het weblog van de eigen groep. Kinderen die plezier hebben
in lezen, zullen meer gaan lezen, zowel op school als in hun vrije
tijd. Hierdoor ontwikkelen zij hun vaardigheid en snelheid. Belangrijk
is dat ze hun technische leesvaardigheid kunnen toepassen door kennis
te halen uit informatieve teksten, maar ook door spannende of mooie
boeken te lezen.
Speciaal onderwijs
Het Expertisecentrum Nederlands heeft met 15 scholen voor Speciaal
Basisonderwijs het SLIM-leesproject uitgevoerd. Veel leerlingen in
het Speciaal Basisonderwijs behoren tot de groep zwakke lezers. Ze
vinden lezen moeilijk en niet leuk. In het SLIM-project is
leestechniek in samenhang met -begrip en -motivatie geoefend. Kinderen
kregen uitgebreide instructie op de leestechniek en oefenden onder
begeleiding van de leerkracht. Daarnaast kregen ze `nuttige'
opdrachten waarin ze hun lees- en schrijfvaardigheid leerden
toepassen. Zo schreven ze een brief of een e-mailbericht met een
verzoek om informatie over een bepaald onderwerp, of ze bestudeerden
een website als voorbereiding op een werkstuk. Kinderen die het
programma volgden gingen in korte tijd met sprongen vooruit in hun
technische leesvaardigheid en ook hun leesplezier nam ook toe.
'Laat het basisonderwijs ervoor zorgen dat leerlingen de gelegenheid
krijgen leestechniek, leesbegrip en plezier in lezen te ontwikkelen,
zodat ze hun leven lang blijven lezen en zo in de toekomst hun eigen
leesvaardigheid kunnen onderhouden', aldus prof. Ludo Verhoeven.